لکه ننگ بر پیشانی اروپا

کشورهای اروپایی همواره از مقاصد اصلی پناهندگی بوده‌اند، اما بحران مالی و بیکاری و همچنین بالا رفتن مخاطرات ناشی از ورود پناهندگان باعث شده نگرانی این کشورها افزایش یابد. غرق شدن کشتی‌ها در مدیترانه و اعتراض پناهجویان نسبت به رد شدن درخواست یا طولانی‌تر شدن مدت رسیدگی به پرونده پناهندگی‌شان از جمله این مشکلات است. ورود شمار زیاد پناهجو به اروپا بویژه با قایق، فشار زیادی بر مقامات اتحادیه اروپا وارد کرده و آنها را به یافتن راه‌حلی برای مشکل مهاجرت غیرقانونی واداشته است. این تلاش‌ها در حالی است که خود اروپایی‌ها را می‌توان عامل اصلی آواره‌ شدن بسیاری از مردم سوریه معرفی کرد زیرا کم نیستند افرادی که از اروپا به گروه تروریستی داعش می‌پیوندند و دست به جنایاتی می‌زنند که عامل اصلی فرار هزاران سوری است.

قبل از جنبش‌های موسوم به بهار عربی، کنترل مسیر غرب مدیترانه برای اسپانیا مشکل بود، زیرا تعداد زیادی قایق حامل مهاجران وارد آب‌های جزایر قناری می‌شد؛ قایق‌هایی که عمدتا حامل پناهجویان فقیر کشورهای منطقه جنوب صحرا در آفریقا بود. از آن زمان، اسپانیا با همکاری مغرب کنترل مرزهایش را تشدید کرده است. قاچاقچیان، پناهجویان را از طریق شرق اروپا و با پنهان کردن آنها در کامیون، وارد این اتحادیه می‌کنند. بعضی از آنان که برای سوءاستفاده جنسی قاچاق می‌شوند، از کشورهای عضو اتحاد شوروی سابق آورده می‌شوند.

چرا اروپا

ایتالیا و یونان دو کشوری هستند که عمده پناهجویان از طریق آنها وارد اروپا می‌شوند. این کشورها می‌گویند دیگر اعضای اتحادیه اروپا باید در مشکلات ناشی از میزبانی این تعداد پناهنده سهیم شوند. این در حالی است که وزیر کشور آلمان در دومین نشست اتحادیه اروپا درخصوص تدوین سیاست‌های مهاجرت و جذب پناهجویان این اتحادیه در استراسبورگ فرانسه گفته است: ما درباره تقاضای مهاجرت به دو کشور ایتالیا و یونان با آنها اعلام همبستگی می‌کنیم و حاضریم، هم در زمینه پذیرش و جذب متقاضیان پناهجو و هم نام‌نویسی از آنها به طور گسترده‌ای به این دو کشور کمک کنیم. ما همچنین آمادگی داریم اروپا در این‌باره سهم خود را ادا کند؛ مشارکتی که البته باید از یک افق و چشم‌انداز واقعی برخوردار باشد. هرچند درک وضع پناهجویان لازم است، اما این‌طور نیست که آنها تنها بنا به دلایل اقتصادی به اروپا بیایند. باید شمار متقاضیان پناهندگی در اروپا را به حداقل برسانیم و این در سایه همبستگی در اروپا و بویژه کمک به ایتالیا حاصل می‌شود. به گفته وزیر کشور آلمان، امروز همه ما با فجایع ناشی از پناهندگی در جهان از جمله در دریای مدیترانه و اروپا مواجهیم. از این‌رو به واکنش و پاسخ اروپا در این زمینه نیازمندیم. این پاسخ بی‌شک به کشورهای انتقال‌دهنده مهاجران و نیز نحوه جذب و پذیرش متقاضیان به اروپا مربوط می‌شود.

تقریبا یک‌چهارم درخواست‌های پناهندگی به اتحادیه اروپا در آلمان بررسی می‌شود. بخصوص بسیاری از پناهندگان از سوریه وارد آلمان می‌شوند. فرانسه دومین مقصد عمده پناهجویان است. اغلب پناهجویانی که به زبان انگلیسی سخن می‌گویند، بریتانیا را انتخاب می‌کنند. این کشور میزبان گروه‌های بزرگی از مهاجران پاکستانی، سومالیایی و خاورمیانه‌ای است. از نظر مبداء پناهجویان، افغانستان بیشترین متقاضی را به کشورهای دیگر می‌فرستد. هر چند بروز جنگ در سوریه سبب شده این کشور از این نظر تا جایگاه دوم بالا برود. چین و پاکستان نیز از مبدا‌های عمده متقاضیان پناهندگی هستند. دید‌بان حقوق بشر نیز از کشورهای اتحادیه اروپا خواسته برای کودکانی از افغانستان، سوریه و کشورهای دیگر که در جستجوی پناهندگی در اروپا هستند، شرایط بهتری فراهم آورند. گزارش دیدبان حقوق بشر بر پایه گفت‌وگو با 41 کودک در مراکز پناهجویی یونان در می ‌2015 بوده که بیش از نیمی از آنها به تنهایی سفر کرده‌اند. برخلاف بزرگسالان، کودکانی که در جستجوی پناهندگی هستند، ممکن است بازداشت شوند و در حالی که مسئولان به دنبال محلی در پناهگاه‌های کودکان می‌گردند، هفته‌ها در باز داشت بمانند.

کشورهای مبدا و مقصد

شورای فدرال در ماه سپتامبر اصلاح قانونی را تصویب کرد تا به موجب آن، کشورهای بالکان از جمله صربستان، مقدونیه و بوسنی و هرزگوین به عنوان کشورهای اصلی قطعی مشخص شوند. به این معنی که پناهجویان از آنجا می‌توانند راحت‌تر دوباره به وطن خود بازگردند. این در حالی است که مقدونیه در حال حاضر به لکه ننگ اروپا در زمینه پذیرش پناهندگان تبدیل شده است. در همین ارتباط، رابرت فیسک در مقاله‌ای در ایندیپندنت می‌نویسد، تصور می‌شود مرز مقدونیه پذیرای پناهندگان عرب خسته از جنگ و افرادی است که برای فرار از مرگ و آزار و اذیت وارد اروپا می‌شوند. من به یونان که احتمال خروج آن از اتحاد بزرگ اتحادیه اروپا پس از جنگ در این قاره وجود دارد، آمدم تا شرم اروپا را پوشش دهم. در این سفر متوجه لکه ننگ اروپا در مرز بین یونان و جمهوری مقدونیه شدم، زمانی که گروهی از مردان جوان حلب را دیدم که چگونه اراذل و اوباش مرز مقدونیه آنها را مورد ضرب و شتم قرار دادند.

بیشتر مردان و زنان سوری از اطراف حلب، دیرالزور، درعا و دمشق آمده بودند. وقتی پای صحبت این افراد می‌نشستید، درباره دزدهای جاده‌ها و همچنین قاچاقچیان انسان صحبت می‌کردند که به نظر می‌رسید از کشورهای عربی و پاکستان باشند. این افراد برای رساندن خود به اروپا سختی‌های بسیاری را متحمل می‌شوند. در میان پناهندگان، دخترانی دیده می‌شوند که پاهایشان از شدت آفتاب تاول زده و سوخته است، مردان و زنان چندین ساعت را زیر گرمای 30 درجه پیاده‌روی می‌کنند، زیرا اجازه استفاده از اتوبوس به آنها داده نمی‌شود. بسیاری از آنها می‌گویند، صدها مایل را پیاده‌روی کرده‌اند. داستان زندگی این افراد همچون آوارگانی است که برای رسیدن به اروپا جان خود را کف دستشان قرار داده و به امید داشتن فردایی بهتر سوار قایق زهوار رفته در دریای مدیترانه می‌شوند. البته یک تفاوت با آنها دارند و آن این‌که اگرچه غرق نمی‌شوند، اما غوطه‌ور در غم و اندوه بیشتر هستند. آنها مردم مظلوم و بی‌گناهی هستند که تنها به خاطر فرار از جنگ، کشته شدن و به امید رسیدن به یک کشور اروپایی مشقت‌های فراوانی تحمل می‌کنند. چندین نفر جای زخم یا سوختگی ناشی از شلیک گلوله را به من نشان می‌دهند. آوارگان در پی عزیمت به مقدونیه، صربستان و مجارستان نیستند، بلکه در پی ورود به کشوری هستند که امکان خروج آنها از اروپا وجود داشته باشد. به نظر می‌رسد بسیاری از آنها علاقه‌ای به زیستن در یک کشور اروپایی ندارند، اگرچه بیشتر آنها به آلمان می‌رسند.

رابرت فیسک در پایان گزارش این سوال را مطرح می‌کند که به عنوان یک انسان چه وظیفه‌ای در قبال آوارگان داریم؟ تنها می‌توانیم این افراد را پیدا و از آنها مراقبت کنیم، اما مساله مهم این است که اتحادیه اروپا خواستار حضور چنین افرادی در کشورش نیست. اگر در خاورمیانه عدالت وجود داشت، اگر از جنگ‌طلبی و اشغال دیگر کشورها دست برمی‌داشتیم، قطعا این افراد در اروپا نبودند. با این حال ما در ظلم و ستم داعش نیز شوکه شده‌ایم. نه، می‌توانیم خبر دروغ قدیمی را که داعش از کشورهای فقیر برای گرفتن انتقام از ما آمده، باور کنیم زیرا هم‌اکنون این سوال مطرح می‌شود که آیا برخی از مردان و زنان داعش از اروپا نیستند؟ مطمئنا ارتباطی وجود دارد زیرا همین افراد باعث آواره شدن سوری‌ها نیز شده‌اند.