چشمه بل همچنان پابرجاست

آغاز مراحل اجرایی ساخت سد داریان روی رودخانه سیروان با صدور مجوزی از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سال 87 کلید خورد.

از آنجا که با آبگیری این سد، چشمه بل در مخزن سد غرق و به اختلاط آب گوارای آن با آب سد منجر می‌شد لذا کار مهندسی احیای چشمه بل از سال 85 و قبل از آغاز عملیات اجرایی سد آغاز شد و طراحان سد داریان در سال 89 این تعهد را به سازمان حفاظت محیط زیست دادند که طرح احیای چشمه بل را پیش از آبگیری سد انجام دهد.

این عملیات در مراحل ابتدایی خود مشتمل بر مکان‌یابی مسیر چشمه در اعماق کوه‌ها با بهره‌گیری از جدیدترین ماشین‌آلات و تجهیزات پرتونگاری شده است.

در مراحل مطالعاتی یاد شده، با اجماع نظری که با مقامات سازمان حفاظت محیط ‌زیست صورت گرفت، مقرر شد مظهر چشمه به ترازی بالاتر از مظهر فعلی منتقل شود؛ موضوعی که ابتدا ناممکن به نظر می‌رسید و برخی مقامات دولتی یا شرکت‌های مهندسی مشاور، توان دانش مهندسی را برای اجرای چنین پروژه‌ای (با توجه به خصایص منحصر به فرد فیزیکی و شیمیایی آب و غیرقابل پیش‌بینی بودن رفتار آن) مورد تردید قرار دادند.

عملیات نجات‌بخشی چشمه بل با توجه به پیچیدگی‌های خاص خود، بیستم خرداد امسال با سرازیرشدن آب چشمه از مظهر جدید به ثمر نشست.

در سال‌های گذشته برای استحصال این آب که گفته می‌شود از خالص‌ترین آب‌های جهان است، برخی سرمایه‌گذاران اقدام به صرف زمان و هزینه بسیار برای جمع‌آوری و انتقال این آب کرده بودند که به دلیل صعب‌العبور بودن مسیر و دشواری استحصال و انتقال آب چشمه، با ورشکستگی در این سرمایه‌گذاری کار را تعطیل کردند.

مظهر جدید چشمه بل ـ که هشت متر بالاتر از سطح تمام شده دریاچه‌ای خواهد بود که در آینده با آبگیری سد ایجاد می‌شود ـ در نقطه‌ای قرار دارد که در مجاورت جاده اصلی است و سرمایه‌گذاران برای استحصال و فروش این آب می‌توانند براحتی اقدام به ساخت کارخانه آب معدنی در جوار مظهر جدید چشمه کنند.

چشمه بل از گذشته از نظر خروش پرشدت آب با دبی بالا شهرت داشته و برآوردی که از خروج این حجم آب صورت گرفته، در فصول پرآبی با دبی 5 تا 6 مترمکعب در ثانیه است.

یکی از نگرانی‌هایی که پیشتر درخصوص پروژه نجات چشمه بل و انتقال آب این چشمه به مظهر جدید وجود داشت این بود که از یک‌سو به دلیل وجود خلل و فرج در بدنه کوه و نوع خاک منطقه و از سوی دیگر با انتقال آب به میزان 120 متر بالاتر از سطح خروجی در مظهر قدیم چشمه در حالی که از هیچ‌گونه پمپاژی استفاده نمی‌شود، دبی خروجی چشمه در مظهر جدید مثل گذشته نخواهد بود.

در طرح نجات‌بخشی چشمه بل، با تزریق بتون در خلل و فرج مسیر انتقال آب و سپس تعبیه لوله‌ای فولادی با قطر و ضخامتی درخور توجه، احتمال فرار آب به حداقل رسید. از سوی دیگر با وجود آن‌که انتقال عمودی 120 متری آب با فشار طبیعی چشمه از نگاه بسیاری قابل تحقق نبود، در عمل این خواسته محقق شد و دبی خروجی آب از مظهر جدید ـ که ساعات اولیه 200 تا 300 لیتر بر ثانیه بود ـ روز سوم به 750 لیتر بر ثانیه رسید.

بررسی‌ها نشان می‌دهد دبی خروجی آب چشمه بل در مظهر جدید در فصول مختلف و متناسب با پرآب بودن فصل، از 300 تا 6 هزار لیتر در ثانیه متغیر خواهد بود.

عیسی بزرگ‌زاده - معاون فنی و پژوهشی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران