تصادف را دور بزنید

شاید هم از آن دسته رانندگانی هستید که هنگام رانندگی حسابی احتیاط به خرج می‌دهید. نسبتا حرفه‌ای و مسلط رانندگی می‌کنید و قوانین را مو به ‌مو اجرا می‌کنید. در این شرایط فقط یک احتمال برای وقوع تصادف وجود دارد و آن این‌که شما قربانی بی‌احتیاطی راننده دیگری شوید.

این وضع مرا به یاد گفته سردار حسین رحیمی، رئیس پلیس پیشین راهور تهران می‌اندازد که می‌گفت تصادف کردن در شهرهای شلوغ مثل یک معادله لاینحل می‌ماند یا شما به خودروی کسی می‌زنید یا کسی با خودروی شما تصادف می‌کند.

این گفته به این معناست که تصادف در رانندگی، امری اجتناب‌ناپذیر است و شاید کمتر کسی بتواند ادعا کند در طول دورانی که به عنوان راننده پشت فرمان خودروی خود نشسته دست‌کم یک بار تصادف شدید یا جزئی را تجربه نکرده باشد. با این حال نمی‌توان نقش نوع رانندگی کردن افراد را در پیشگیری از وقوع تصادفات نادیده گرفت.

کارشناسان پلیس معتقدند اگر احتمال تصادف را 50 به 50 بین این‌که شما به خودرویی بزنید یا راننده دیگری با خودروی شما برخورد کند، تقسیم کنید، باز هم این شما هستید که به عنوان یک راننده حرفه‌ای با رعایت یک‌سری از بایدها و نبایدها می‌توانید احتمال این‌که خودتان عامل وقوع تصادف باشید، تا حد قابل توجهی کاهش دهید.

از سوی دیگر در مورد تصادفاتی که راننده دیگری عامل وقوع آن است و شما در آن مقصر نیستید نیز اگر همین نکات را به کار ببندید، می‌توانید با یک تیر دو نشان بزنید، هم در صورت وقوع تصادف اثرات ناشی از شدت تصادف را کاهش دهید و اگر هنوز تصادفی اتفاق نیفتاده باشد، با عکس‌العمل بموقع تصادفی را که می‌تواند به دلیل بی‌احتیاطی راننده دیگری رقم بخورد، به اصطلاح دور بزنید.

وقتی همه چیز برای تصادف آماده است

علل مختلفی در وقوع تصادفات رانندگی نقش دارند که مهم‌ترین آنها انسان، راه و خودروها هستند.

به گفته سرهنگ علیرضا اسماعیلی، عضو هیات علمی دانشکده علوم انتظامی، براساس آمار سازمان جهانی بهداشت، عامل انسانی دلیل بیش از 50 درصد تصادفات در دنیا شناخته شده است.

خشونت، خستگی، نداشتن تمرکز و حواس‌پرتی، بی‌توجهی یا کم‌توجهی راننده، مکالمه با تلفن همراه، تماشای بیلبوردهای تبلیغاتی نصب شده در بزرگراه‌ها، نگاه کردن به مانیتور داخل خودرو یا هر کار دیگری که تمرکز راننده را متوجه خود کند، از جمله عواملی است که باعث وقوع تصادف می‌شود.

گاهی وقت‌ها ضعف در مهارت رانندگی نیز می‌تواند حادثه‌ساز شود. اسماعیلی با توجه به این‌که همه افرادی که گواهینامه می‌گیرند، به این معنا نیست که حتما راننده خوبی هم هستند، در این‌باره می‌گوید: رانندگان جوانی که فقط مدت کوتاهی از گواهینامه گرفتنشان می‌گذرد، اما هنوز تجربه لازم برای این‌که در هر شرایطی رانندگی کنند، ندارند؛ طبیعی است که هنوز آمادگی لازم برای رانندگی در هوای مه‌آلود و بارانی یا جاده برفی و لغزنده را ندارند و حادثه‌ای را رقم می‌زنند.

به گفته این کارشناس ترافیک، گاهی وقت‌ها نیز این وسیله نقلیه است که در شکل‌گیری تصادفات نقش دارد؛ به طور مثال نقص فنی در شیشه برف پاک‌کن در هوای بارانی یا برفی باعث کم شدن دید راننده می‌شود و تصادف را رقم می‌زند. گاهی وقت‌ها نیز لاستیک‌ها آن‌قدر کهنه و دارای ساییدگی هستند که نمی‌توانند اصطکاک را با سطح جاده برقرار کنند و در پیچ‌ها یا در جاده‌های لغزنده باعث سرخوردگی خودرو می‌شوند.

خرابی لنت‌ها نیز می‌تواند در عملکرد مطلوب ترمز اختلال ایجاد کند.

اسماعیلی در کنار این موضوع به عوامل دیگری اشاره می‌کند که اگر با بی‌احتیاطی یا بی‌قانونی راننده‌ای توام شود، می‌تواند زمینه وقوع حادثه را رقم بزند.

وی معتقد است از نقش راه نیز در وقوع تصادفات رانندگی نمی‌توان غافل شد. به طور مثال هم‌اکنون در بسیاری از کشورهای دنیا برای آسفالت جاده و خیابان با توجه به شرایط مسیر در هر نقطه، از یک نوع دانه‌های شن استفاده می‌شود که کارکرد مخصوص به خود را دارد.

در اروپا، هنگام تردد در راه‌ها و جاده‌ها آن‌قدر تابلو و علائم شناسایی مسیر و آگاه‌کننده نصب شده است که راننده در طول مسیر هیچ گاه احساس تنهایی نمی‌کند و براحتی می‌تواند مسیر خود را با استفاده از این علائم پیدا کند. در واقع راه‌ها خود معرف هستند. در حالی که این ضعف در جاده‌های کشور ما به‌وضوح به چشم می‌خورد و همین مشکل سردرگمی رانندگان و به‌دنبال آن تغییر مسیرهای ناگهانی را اجتناب‌ناپذیر کرده و احتمال وقوع تصادفات را افزایش می‌دهد.

توجه به مجموعه این عوامل در کنار نگرش رانندگان به رعایت قوانین رانندگی عواملی هستند که می‌توانند احتمال وقوع تصادفات رانندگی را به حداقل برسانند.

رانندگی تدافعی

اشتباه نکنید. قرار نیست دودستی فرمان را بچسبید، زیاده از حد محتاط باشید یا برای هر حرکتی هنگام رانندگی کلی حساب و کتاب کنید. حتی منظورمان این نیست که خیابان را میدان جنگ ببینید و رانندگان دیگر را سربازان دشمن که می‌خواهند به شما حمله کنند و شما باید برای دفاع از خودتان آماده باشید.

به گفته عضو هیات علمی دانشکده علوم انتظامی، منظور از رانندگی تدافعی این است که راننده با به‌کارگیری همه مهارت‌هایی که در اثر تمرین و تجربه به دست آورده، بتواند در مواجهه با رفتارهای ترافیکی دیگر رانندگان بهترین تصمیم را گرفته و بموقع عکس‌العمل نشان دهد.

اسماعیلی می‌گوید که یک راننده ماهر نه‌تنها خودش صحیح و ایمن رانندگی می‌کند؛ بلکه همیشه این آمادگی را دارد که حرکت‌های رانندگان دیگر را پیش‌بینی کند تا در برابر رفتارهای مختلف رانندگان واکنش بموقع انجام دهد.

به طور مثال وقتی راننده‌ای در حال گرفتن سبقت غیرمجاز است یا بدون راهنما زدن در یک لحظه تصمیم می‌گیرد داخل خیابانی بپیچد، در این شرایط اگر راننده‌ای اصل رانندگی تدافعی را اجرا کند، می‌تواند در برابر عمل آنی و غیراصولی راننده اول، واکنش منطقی نشان داده و از نقطه خطر فرار کند، پس رانندگی تدافعی یعنی این‌که شما بتوانید در شرایط حساس و هنگام خطر، حادثه را دور بزنید.

کشورهای موفق چه کرده‌اند؟

چهار جلسه کلاس تئوری و ده جلسه کلاس عملی و در نهایت سر و ته قضیه با یک آزمون مختصر شامل پارک دوبل و دور دوفرمان در صورتی که راننده بااستعداد باشد، با همان مرحله اول ختم به ‌خیر می‌شود و او می‌تواند یک گواهینامه را برای پنج سال در جیبش بگذارد و با آن در هر شرایطی رانندگی کند.

اما این روش در بسیاری از کشورهای دنیا اتفاق نمی‌افتد و برای دادن گواهینامه آزمون‌های مختلفی در چند مرحله از هنرجویان گرفته می‌شود.

سرهنگ اسماعیلی در این زمینه به کشور استرالیا و برخی کشورهای اتحادیه اروپا اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: برای دادن گواهینامه به متقاضیان، یک بار در روز، یک بار در شب، یک‌بار در بزرگراه و اتوبان و حتی یک بار در جاده‌های برون‌شهری از هنرجویان آزمون گرفته می‌شود تا صلاحیت آنها برای گرفتن گواهینامه مورد تائید قرار بگیرد.

اما این پایان ماجرا نیست. فردی که گواهینامه گرفته باید حداقل تا یک سال با محدودیت‌هایی پشت فرمان بنشیند. به طور مثال راننده هنگام شب از ساعات خاصی به بعد اجازه رانندگی در جاده را نخواهد داشت.

این موضوع لزوم توجه مسئولان راهنمایی و رانندگی و مراجع قانونگذار را برای بازنگری و به‌روزرسانی در نحوه صدور گواهینامه رانندگی در کشورمان را گوشزد می‌کند.

دو دهه پیش سالانه 15 هزار نفر در تصادفات رانندگی در جاده‌های آلمان کشته می‌شدند، اما هم‌اکنون این رقم به سه تا چهار هزار کشته در سال رسیده است آن هم با وجود حدود 75 میلیون دستگاه خودرو.

کشور سوئد هم‌اکنون با 20 میلیون دستگاه خودرو فقط 340 کشته در تصادفات رانندگی سالانه خود دارد.

مسئولان این کشور آنقدر به ایمنی جاده‌های خود اطمینان دارند که این شعار را روی بیلبوردهای نصب شده در برخی جاده‌ها نیز نوشته اند: «هر کس حتی اگر قصد خودکشی کردن هم دارد در جاده‌های ما نمی‌تواند.»

این دو کشور نمونه موفقی هستند برای متولیان امر از مسئولان پلیس و وزارت راه گرفته تا مجلس قانونگذار برای این‌که علاوه بر ارتقای سطح فرهنگ ترافیک، به موضوع ایمنی راه‌ها و وسایل نقلیه نیز به عنوان دو محور تعیین‌کننده در حوادث رانندگی بها دهند و با الگوگیری از اقدامات کشورهای موفق در این زمینه، راهکارهایی را برای بهبود شرایط موجود بیندیشند.

نکات کلیدی برای رانندگی بدون تصادف

حالا وقت آن است که شما را با یکسری از نکات کلیدی آشنا کنیم که اگر آنها را به کار ببندید، می‌توانید رانندگی ایمن و به دور از تصادفی داشته باشید:

جاده زیر ذره‌بین راننده حرفه‌ای: چشم‌تان همیشه در حال جستجوی جاده پیش‌رو باشد و به فواصل دورتر نگاه کنید. صرفا به خودروهای مقابل خودتان چشم ندوزید بلکه وضع رفت و آمد چند خودروی جلوتر را هم در نظر بگیرید. با این کار فرصت بیشتری خواهید داشت تا اگر مشکلی ایجاد شود بموقع واکنش نشان دهید.

نقاط کور را بشناسید: آینه‌های بغل و آینه جلو را تنظیم کنید تا دید بی‌عیب و نقصی از سراسر منظره پشت خودرو داشته باشید، اما فقط به آنها اکتفا نکنید. گاهی سرتان را به چپ بچرخانید و مستقیم به خطوط کنار نگاه کنید تا چیزی که در آینه نتوانسته‌اید ببینید، نادیده نماند. به نقاط کور رانندگان اطراف خود نیز توجه داشته باشید؛ بخصوص نقاط کور رانندگان کامیون.

فرمان را درست بگیرید: موقعیت ساعت 3 و ساعت 9 یا 10 و 10 دقیقه کمک می‌کند تا حداکثر تسلط را بر خودرو داشته باشید و در مواردی که ناچار به مانور سریع برای اجتناب از تصادف هستید، مشکلی به وجود نیاید.

قلق‌های خودروی‌تان را بشناسید: باید بدانید که هر خودرویی قلق خودش را دارد که اگر شما به عنوان راننده به آنها آگاهی داشته باشید می‌توانید در هر شرایطی بموقع عکس‌العمل نشان دهید. به طور مثال این‌که وقتی با تمام قدرت پدال ترمز را فشار می‌دهید، چقدر طول می‌کشد تا خودروی‌تان متوقف شود؟

روان‌شناسی رانندگان دیگر را بشناسید: رانندگان را از روی وضع خودروی‌شان مورد قضاوت قرار دهید. اگر حال و وضع خودرویی گویای آن است که راننده بی‌ملاحظه‌ای پشت آن نشسته که به بدنه خودرویش صدمه زده و شیشه‌های آن را کثیف نگه داشته است، از او دوری کنید، چون او دلش نه به حال خودروی خودش می‌سوزد و نه ترسی از تصادف دارد.

رانندگی شبانه ممنوع: بعضی افراد دوست دارند شبانه رانندگی کنند تا به راهبندان برنخورند، اما این کار خطرات خودش را دارد. ممکن است راننده خسته و محدوده دیدش کم شود، پس اگر ناچارید در این ساعات رانندگی کنید، حداقل باید با حواس جمع و تمرکز کافی رانندگی کنید و از به کار بردن نور بالا هم خودداری کنید.

به چراغ‌های روبه‌رو خیره نشوید: به نور چراغ خودروهای دیگر چشم ندوزید؛ بلکه به جای آن نگاه‌تان روی خط وسط جاده باشد، تا این خودروها عبور کنند.

آمادگی برای خطرات پیش‌بینی‌نشده: همیشه حواستان مراقب خطرات احتمالی باشد. این خطرها ممکن است از چاله‌ها و دست‌اندازها گرفته تا نخاله‌های ساختمانی یا خودروهایی که در گوشه مسیر به هر دلیل متوقف شده‌ است، باشد.

مواظب تغییر مسیرهای آنی باشید: هنگام رانندگی در بزرگراه‌های درون‌شهری یا جاده‌های بین‌شهری مراقب باشید و حواستان به دیگر راننده‌ها که بسرعت خط حرکت خود را عوض می‌کنند تا از جاده خارج شوند یا فقط قصد تغییر خط حرکت را دارند، باشد.

این اصل را جدی بگیرید: هرگز هنگام خستگی رانندگی نکنید.

پوران محمدی/ گروه جامعه