یار مهربان روی موج رادیو

حمیدرضا ولیان، مدیر شبکه رادیویی کتاب درباره اهمیت تولید این گونه برنامه‌ها در رادیو می‌گوید: با توجه به این که آثار مکتوب بویژه کتاب و کتابخوانی در رشد و پیشرفت جوامع، تاثیر بسزایی دارد و تولید منابع مکتوب و افزایش سرانه مطالعه در تحقق تمدن نوین اسلامی ـ ایرانی اثرگذار است، این شبکه رادیویی پس از بررسی‌های زیاد به این نتیجه رسید جای برنامه‌ای چون «قدم با قلم» در این شبکه تخصصی خالی است و باید تولید شود.

وی در ادامه می‌افزاید: همان طور که می‌دانید ماموریت این شبکه رادیویی، مدیریت و هدایت افکار عمومی در حوزه آثار مکتوب است، بنابراین با توجه به این مهم در سه حوزه تولید، آماده‌سازی و توزیع کتاب گام برداشته و علاوه بر فرهنگ‌سازی به روند تولید کتاب و مشکلات آن می‌پردازد، به گونه‌ای که در برنامه قدم با قلم صرفا قرار نیست به مخاطبان و آثار مکتوب بپردازیم؛ بلکه در حوزه تولید هم نگاهی داشته و ارتباطی دوطرفه میان پدیدآورندگان و مخاطبان ایجاد کرده‌ایم.

مدیر شبکه رادیویی کتاب خاطرنشان می‌کند: برنامه‌هایی مثل قدم با قلم برای تکمیل رسالت اصلی «رادیو کتاب» تهیه و پخش می‌شود و قرار نیست این روند به این زودی‌ها به پایان برسد، چون روند تولید فرهنگ و البته حفظ جایگاه کتاب و کتابخوانی نیازمند حرکتی مداوم و هدفمند است.

دانش صبح‌خیز مدیر خانه رادیو نیز درباره همکاری این مجموعه با رادیو کتاب می‌گوید، اساسا صدای جمهوری اسلامی ایران و خانه رادیو از یکدیگر جدا نیستند، در واقع خانه رادیو برای تبادل نظر و استفاده از تجارب دیگران تاسیس و با تمام توان به همراهی با صدای جمهوری اسلامی ایران پرداخته است.

مدیر خانه‌رادیو ضمن تاکید بروجود زمینه‌های گسترده همکاری با صدای جمهوری اسلامی ایران می‌افزاید: بدون تردید برخی از برنامه‌ها نیازمند تشکیل کارگروه‌های تخصصی و البته استفاده از تجربه‌های دست‌اندرکاران صدا و سیماست که این موضوع برای تولیدکننده هزینه‌بر و زمانگیر است بنابراین براساس اصول اقتصادی و البته علمی در حرفه رسانه‌ای می‌توان این کار را به شرکت‌های بیرونی سفارش داد تا با چارچوب مورد نظر اثر تولید و در اختیار سفارش‌دهنده قرار گیرد.

وی ضمن تاکید بر تجربه مفید همکاری خانه رادیو با صدای جمهوری اسلامی ایران می‌گوید: همان طور که می‌دانید خانه‌رادیو به دلیل همبستگی هرچه بیشتر پیشکسوتان صدا در ایران و دست‌اندرکاران رادیو ایجاد شده و برنامه‌های گوناگونی از شبکه‌های رادیویی متفاوت به این خانه برای تولید سفارش داده می‌شود که قدم با قلم هم تحت عنوان برون‌سپاری معاونت صدا، یکی از آنهاست و با همکاری نزدیک شبکه رادیویی کتاب و خانه‌رادیو درحال تولید است.

داخل استودیو یکی از مهمانان برنامه درباره وضع کتابخوانی در کشور صحبت می‌کند، فرصتی دست می‌دهد تا از شیرین حسن‌پور تهیه‌کننده و سردبیر قدم تا قلم درباره ویژگی‌های برنامه‌اش بپرسم، می‌گوید: قراردادی بین رادیو کتاب و خانه رادیو منعقد شد تا برنامه‌ای صد قسمتی با این عنوان توسط خانه‌رادیو تولید شود که تاکنون 85 قسمت آن تولید شده و به ترتیب در حال پخش از شبکه تخصصی رادیو کتاب است.

حسن‌پور خاطرنشان می‌کند: براساس طرح اولیه این برنامه قرار است به معرفی نویسندگان، مولفان و مترجمان کتاب بپردازیم، بنابراین با انتخاب یک کتاب و با دعوت از نویسنده آن به استودیو، همراه با کارشناس برنامه، احمد خالصی به جستجوی روند تولید آن کتاب از زبان نویسنده یا مترجمش در محیطی کاملا صمیمی می‌پردازیم، به گونه‌ای که با طرح برخی پرسش‌ها از سوی کارشناس مجری برنامه، اصل موضوع را از زبان نویسنده و مترجم خواهیم شنید تا علاوه بر واکاوی مشکلات تولید این اثر، نقاط مثبت و امتیاز آن را برای مخاطبان و علاقه‌مندان بگوییم تا تشویق به مطالعه آن اثر شوند.

وی ضمن تاکید بر افزایش مدت زمان مطالعه در کشورمان، درباره روند انتخاب آثار و گروه‌بندی آنها می‌گوید: معیارهای انتخاب آثار، فاخر بودن آنهاست؛ به طوری که مثلا کتاب، برنده جایزه‌ای شده باشد یا نویسنده آن در جامعه نشر معروف باشد یا برگزیده شده باشد، اما درباره موضوع این آثار هیچ محدودیتی نیست و از آثار کودک و نوجوان تا آثار علمی، دانشگاهی و مذهبی در طول این برنامه بررسی شده است.

این تهیه‌کننده رادیو با اشاره به اهمیت گزینش آثار فاخر مکتوب می‌افزاید: آثاری را با معیارهای یاد شده از میان کتاب‌ها انتخاب می‌کنیم و با ارتباط با ناشر آن اثر، نمونه‌ای از کتاب را می‌بینیم. پس از مطالعه و بررسی همراه با کارشناس برنامه، پرسش‌ها و مواردی را در این زمینه یادداشت می‌کنیم و کمی هم درباره نویسنده یا مولف و مترجم آن اطلاعات می‌گیریم و با هماهنگی وی (نویسنده، مترجم یا مولف)، روز ضبط برنامه این پرسش‌ها مطرح می‌شود تا پاسخ مناسب برای مخاطبان داشته باشیم؛ هرچند گاهی اوقات برنامه چالشی می‌شود، اما به طور کلی قرار نیست پرسش‌ها چالشی باشد و صرفا سراغ کاستی‌ها برویم یا به قول معروف نیمه‌خالی لیوان را ببینیم.

به عقیده حسن‌پور این روش می‌تواند فضایی مناسب از کتاب مورد نظر در ذهن مخاطبان ایجاد کند و در نهایت عاملی برای انتخاب این اثر در میان مخاطبان باشد، اما وی می‌گوید: البته همان طور که قبلا اشاره کردم، گاهی اوقات موضوع هم چالشی می‌شود که ممکن است بخش جالبی برای تولیدکنندگان باشد، به گونه‌ای که گاهی این چالش از سوی خود مهمان مطرح می‌شود و درباره مراحل مختلف تولید و توزیع کتاب است که می‌تواند در بهبود فضای کار برای دیگران مفید باشد. به هر حال این برنامه میان مسئولان هم مخاطب دارد و علاقه‌مندیم با این روش فضای تولید کتاب را هم در نظر بگیریم.

حسن‌پور در ادامه به روند دعوت از مهمان می‌گوید: با توجه به گستردگی سوژه‌های نشر در بازار و البته تنوع مخاطبان در این زمینه، این آزادی را داریم که از میان شعرا، مولفان و مترجمان مهمان دعوت کنیم و درباره آثارشان برنامه بسازیم. این گونه است که کودکان، بزرگسالان و دانش‌آموختگان درحوزه کاری ما قرار می‌گیرند و برایشان تولیدات مناسبی تدارک دیده‌ایم.

احمد خالصی، کارشناس مجری قدم با قلم هم درباره ویژگی‌های چنین برنامه‌ای می‌گوید: همان طور که تهیه کننده برنامه اشاره کرد، پیش از تولید کتاب مورد نظر را خوب مطالعه می‌کنم و با توجه به رشته تحصیلی خود که در زمینه ادبیات است، آن را مورد بررسی قرار می‌دهم، بویژه اگر صحبت از اثری ادبی باشد، از این‌رو با اشراف کامل برنامه را آغاز می‌کنم تا بتوانم پرسش‌های هدفمندی را با هماهنگی تهیه‌کننده اجرا کنم.

خالصی با اشاره به تنوع کتاب‌های منتخب در گروه‌های مختلف می‌گوید: کتاب‌های گروه سنی کودکان، شادترین برنامه‌ها و کتاب‌های عرفانی و مذهبی جزو سنگین‌ترین برنامه‌های تولید شده است، در عین حال کتاب‌های علمی و دانشگاهی نیز دقت خاص خود را طلب می‌کند. این کارشناس مجری برنامه درباره پرسش‌های انتخاب شده در برنامه تصریح می‌کند: هرچند بیشتر پرسش‌ها از قبل با هماهنگی تهیه‌کننده و آگاهی مهمان طرح شده و قرار است در طول برنامه حول همان محور، برنامه را اجرا کنیم، اما همان طور که می‌دانید وقتی صحبت میان من و مهمان برنامه گرم می‌شود، گاهی پرسش‌ها تغییر می‌کند و متناسب با روند و بحث برنامه ادامه خواهد یافت، البته این گونه نیست که کلا روند برنامه تغییر کند، چون من با ذهنیت و هدف تهیه‌کننده کاملا آگاه هستم و در جلسات پیش از تولید روند را تقریبا پیش‌بینی کرده‌ایم و در همین مسیر حرکت خواهیم کرد.

خالصی درباره آهنگ برنامه نیز می‌گوید: جای تردید نیست که هر کتاب برای بررسی نیازمند روند خاصی در برنامه است، بنابراین سوژه‌ای با موضوع کودکان بدون تردید نیازمند روندی خاص نسبت به کتابی با موضوع جامعه‌شناسی است که این مهم با همان مطالعه پیش از برنامه در ذهن من ایجاد می‌شود.

اکبر نویدی، صدابردار قدم با قلم نیز در تکمیل سخنان همکارش می‌گوید: براساس اصول و پایه تولید برنامه‌ها همه مواد خام مورد نیاز برنامه از سوی تهیه‌کننده تامین می‌شود که موسیقی نیز جزو اصلی مواد تولید برنامه است، بنابراین با توجه به سوژه برنامه، تهیه‌کننده برنامه موسیقی مناسبی را با توجه به چارچوب قانونی سازمان صدا و سیما انتخاب کرده و آن را در اختیار صدابردار قرار می‌دهد تا با هماهنگی ایشان در زمان مناسب به کار گرفته شود.

این صدابردار کهنه‌کار خاطر نشان می‌کند: البته گاهی اوقات به دلیل مشغله کاری و درگیری عوامل تولید این برنامه به صورت خام ضبط شده و تهیه‌کننده با استفاده از ابزار و تجهیزات خاصی اقدام به اضافه کردن موسیقی مورد نیاز در زمان مناسب برنامه می‌کند و در نهایت پس از تکمیل کار به صورت آماده برای پخش ارائه می‌شود.نویدی در ادامه می‌افزاید: هرچند ریتم مشخص این برنامه به ظاهر زیاد پرفراز و نشیب نیست، اما هنگامی که برنامه مربوط به شعر است، با استفاده از افکت‌های خاص و مطابق با سوژه می‌توانیم موضوع برنامه را به هدفش برسانیم و نتیجه اصلی هم همان تشویق و ترویج کتابخوانی است. (ضمیمه قاب کوچک)