«معراجی‌ها»؛ زندگی در محدوده خط قرمزها

ده‌نمکی در رابطه با استادان و رئیس دانشگاه نیز از سه تیپ مختلف بهره گرفته که هریک نماینده گروه فکری خاصی به حساب می‌آیند. دکتر بالازاده به‌عنوان رئیس دانشگاه شباهت بسیاری با شخصیت‌های ریاکار خلق شده در فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی دو دهه اخیر دارد که برای حفظ پست و مقام خود به طرفین وعده‌های سر خرمن داده و همزمان به نعل و میخ می‌کوبند. برای نمونه می‌توانید به سکانس گفت‌وگوی بالازاده با رها و سپس با عماد به‌عنوان نمایندگان مخالف و موافق و چرخش 180 درجه‌ای وی توجه کنید.

دکتر گنجی به‌عنوان استاد نزدیک به طیف مخالف رفتار نفاق‌برانگیز شدیدی دارد و تلاش می‌کند نظم دانشگاه را از طریق تحریک طیف مخالف برهم بزند. او نمونه اغراق شده آدم‌هایی است که برای شهرت و بالا رفتن از پله‌های ترقی از هر روشی بهره می‌گیرند و برای کار خود هم توجیهات قانونی ردیف می‌کنند. در این میان تنها دکتر مهدوی مثبت از کار درآمده و همچنان دل در گرو انقلاب و ارزش‌هایش دارد. او به‌عنوان یک استاد دانشگاه با شیوه‌ای دموکراتیک سعی در حل بحران پیش‌آمده دارد و برای همدل شدن دانشجویان از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کند.

کارگردان به موازات داستان مربوط به دانشگاه از قصه‌ای دیگر هم سود جسته که از نیمه‌های کار، این دو به یکدیگر پیوند می‌خورند؛ قصه‌ای از دل روزهای جنگ تحمیلی که محمد پسر بی‌بی و قربانعلی قهرمان آن است. محمد هم همچون موافقان و مخالفان تدفین شهدا در محوطه دانشگاه، دانشجوی رشته هنر است که بنا به تکلیف روانه جبهه شده و اینک مفقود‌الاثر است. ده‌نمکی در هر قسمت برش‌هایی از آن زمان و رابطه میان این شخصیت‌ها را نشان داده و به مرور آن را به قصه اصلی پیوند می‌زند. در زمان حال بی‌بی و قربانعلی در کنار برادرزاده و همسرش (خسرو) زندگی می‌کنند که خواب بی‌بی مبنی بر دعوت محمد برای سالگرد تولدش آنها را به مناطق جنگی می‌کشاند؛ ایده مناسبی که بخوبی این قصه را با حرکت گروه دانشجویان از تهران به سمت شمال ترکیب کرده و قصه واحدی را می‌سازد. قربانعلی شخصیتی با رگه‌هایی از طنز کلامی است که باوجود غم سنگین شهادت تنها فرزندش از روحیه خوبی برخوردار بوده و مخاطب را به سمت خود می‌کشاند. رابطه میان او و بی‌بی هم خوب و باورپذیر از کار درآمده، درست برخلاف خسرو و همسرش که پیروی از کلیشه‌ها آن را از نفس انداخته است.

ساخته‌های مسعود ده‌نمکی تا به اینجا نقاط اشتراک زیادی دارد که یکی از مهم‌ترین آنها (پس از تعدد شخصیت‌ها) که به پرفروش شدن کارهایش کمک کرده، بهره بردن از بازیگران شناخته شده و پولساز سینما و تلویزیون ایران است. او در معراجی‌ها نیز از همین فرمول امتحان پس‌داده بهره گرفته و طیف متنوعی از بازیگران را با توجه به تعدد نقش‌ها در کنار هم قرار داده است. در میان آنها با توجه به این‌که هنوز بازی برخی بازیگران همچون اکبر عبدی تا لحظه نگارش این یادداشت آغاز نشده، علی صادقی در نقش فراز، دکتر محمود عزیزی در نقش بالازاده و مهران رجبی (قربانعلی) بهتر از بقیه از کار درآمده و با استقبال مخاطبان مواجه شده‌اند. بخصوص صادقی که با استفاده از تجربیات نقش‌های کمدی‌اش در سال‌های اخیر، نقشش را شیرین و دوست‌داشتنی بازی کرده و بخش مهمی از بار کمدی معراجی‌ها رایک تنه به دوش کشیده است. رجبی هم که این روزها در حال رکوردزنی به‌عنوان بازیگر است، در نقش قربانعلی فراتر از نقش‌های همیشگی‌اش رفته و تا حدودی متفاوت‌تر عمل کرده است که این امر بویژه در بخش‌های مربوط به زمان حال بیشتر به چشم می‌آید. (ضمیمه قاب کوچک)

محمد جلیلوند