«خانه و​ خانواده» روی موج رادیو ایران

هدف گروه خانواده از تولید این برنامه ارائه پیام‌هایی است که تسریع در تشکیل خانواده و تحکیم آن را موجب شود. لذا به موضوعاتی از قبیل مهارت‌های فردی، توانایی درک و همدلی با یکدیگر و پرداختن به مسائل حقوقی در راستای رفع ابهامات حقوقی می‌پردازد.

تاکید قانون اساسی بر خانواده

در قانون اساسی جمهوری اسلامی به خانواده اهمیت ویژه‌ای داده شده است. چنان که اصل ‏دهم می‌گوید: از آنجا که خانواده واحد بنیادی‏ جامعه‏ اسلامی‏ است، همه قوانین و مقررات و برنامه‏ریزی‏‏های‏ مربوط باید در جهت آسان کردن تشکیل خانواده، پاسداری‏ از قداست آن و استواری‏ روابط خانوادگی‏ بر پایه حقوق واخلاق اسلامی‏ باشد.

باتوجه به قانون اساسی در زمینه خانواده و فرمایشات رهبر معظم انقلاب درباره توجه به این نهاد مهم اجتماعی، به همین دلیل عوامل سازنده برنامه خانه و خانواده تلاش دارند ​ برنامه‌ای مناسب در ارتباط با تحکیم خانواده تولید و پخش کنند. ساده‌زیستی، دیگر تاکید اساسی رهبر معظم انقلاب است و در این‌باره سفارشات زیادی کرده‌اند. لذا باتوجه به فرمایشات ایشان و قانون اساسی، رویکرد اساسی گروه خانواده رادیو ایران بر حول این مسائل است و تلاش می‌کند به موضوعات به نحوی مطلوب بپردازد و راه درست را نشان خانواده‌ها بدهد.

برنامه خانه و خانواده در قالب آیتم‌های متنوع از شنبه تا چهارشنبه به مدت یک ساعت مهمان خانه‌هاست. این برنامه شامل بخش‌های حرف اول، حقایق پنهان، نکته به نکته، نیلوفرهای آبی، حرف ویژه و حرف آخر است. هریک از این بخش‌ها به موضوع خانواده در قالب یک فرم متفاوت می‌پردازد تا برای شنوندگان رادیو ایران هر روز همراه با طراوات و تنوع باشد که نه‌تنها از شنیدن برنامه لذت ببرنند، بلکه اطلاعات کاربردی این برنامه را در زندگی شخصی‌شان مورد استفاده قرار دهند.

بخش حقایق پنهان ساختار روایی دارد و نامه یکی از اعضای خانواده درباره سبک زندگی خوانده می‌شود. در بخش نیلوفرهای آبی به شکل غیرمستقیم و در قالب گزارش به موضوع خانواده پرداخته می‌شود. هر روز یک موضوع در ارتباط با خانواده در حرف ویژه مطرح می‌شود و در بخش حرف اول هم نکاتی درباره زندگی گفته می‌شود که هر روز به یک حوزه ازجمله تزئینات زندگی، اقتصاد، آشپزی و... اختصاص دارد. نمایش، گزارش، موسیقی، تلفن و پیامک از دیگر بخش‌های برنامه است.

نزدیک شدن به روح خانواده

محمد اسماعیل‌پور، یکی از تهیه‌کنندگان برنامه خانه و خانواده است. او بیش از دو سال است تهیه‌کنندگی این برنامه را به عهده دارد و قبل از آن برنامه «خانه آبی» را با موضوع خانواده برای رادیو تهران تهیه می‌کرد. او با توجه به سابقه‌ای که در چند سال اخیر در حوزه خانواده کسب کرده، تلاش می‌کند هر روز از زاویه‌ای تازه به مسائل خانواده بپردازد تا برنامه خانه و خانواده که بیش از یک دهه از پخش آن می‌گذرد، برای مردم و شنوندگان خسته‌کننده نشود.

وی در پاسخ به این سوال که از چه راهکاری استفاده می‌کنید تا برنامه خانه و خانواده که روزانه پخش می‌شود، تازگی داشته باشد، توضیح می‌دهد: تاکید این برنامه بر تحکیم بنیان خانواده است. در این برنامه سعی می‌کنیم به روح حاکم خانواده نزدیک شویم و از زوایای مختلف به این موضوع بپردازیم و از نگاه روان‌شناسی موضوع را بررسی کرده و مسائل خانوادگی را مطرح کنیم.

وی ادامه می‌دهد: در این برنامه به مسائل مختلف خانواده ازجمله ازدواج و... می‌پردازیم و سعی می‌کنیم با بهره بردن از نظر کارشناسان مرتبط با خانواده چه در حوزه اقتصاد، روان‌شناسی، روانپزشکی و مشاوره بهترین برنامه خانوادگی را برای شنوندگان پخش کنیم.

این تهیه‌کننده اشاره می‌کند: نظرات کارشناسان، علمی و امتحان شده است، از طرفی نیاز مخاطب امروز در سراسر ایران را هم در نظر می‌گیریم. معیار ما برای برنامه میانگین خانواده‌هاست. به‌عنوان مثال، یک خانواده ایرانی در منطقه یک تهران، یک خانواده در جنوب، شرق، غرب، شهرستان‌ها و روستاها را در نظر می‌گیریم. در مجموع سعی می‌کنیم به موضوعاتی بپردازیم که عمومیت بیشتری دارد؛ چون رادیو ایران یک شبکه سراسری و فراگیر است.

بنا به گفته اسماعیل‌پور، خانواده​ها برای رسیدن به معیار مناسب و میانگین صحیح از موضوعاتی که ​ با آن درگیر هستند، از نظر مشاوران و کارشناسان بهره‌مند می‌شوند تا به کمک مشاوره به صحیح‌ترین میانگین دست پیدا کنند.

یکی از مسائلی که در برنامه‌های خانوادگی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد، بهره بردن از کارشناسان مناسب است که بیان تاثیرگذار و شیوایی در توضیح مسائل داشته باشند.

این تهیه‌کننده در ارتباط با انتخاب کارشناسان این برنامه می‌گوید: چند نفر از کارشناسان از طرف شورای سیاستگذاری سلامت سازمان معرفی شدند و ما از بین آنها تعدادی را انتخاب کردیم. همچنین تعدادی از کارشناسان را از میان افرادی انتخاب کردیم که با نشریات مرتبط با خانواده‌ها همکاری می‌کنند و برای آنها می‌نویسند.

وی عنوان می‌کند: تلاش داریم از کارشناسانی دعوت کنیم که بیان خوبی در رادیو داشته باشند. بیان موجز و کوتاه اهمیت زیادی دارد. ضمن این‌که کارشناسان باید از واژه‌هایی استفاده کنند که با مخاطبان ارتباط برقرار کند و مطالب علمی را مردمی برای شنوندگان توضیح بدهد تا اقشار مختلف با آن ارتباط برقرار کنند.بهره بردن از مشارکت مخاطبان در برنامه‌های رادیویی و تلویزیون از نکات مهم در برنامه‌سازی است که اسماعیل‌پور به‌عنوان تهیه‌کننده نسبت به این مساله غافل نبوده و تلاش دارد برنامه را به صورت تعاملی با مخاطبان تولید و پخش کند. وی در این‌باره توضیح می‌دهد: خانه و خانواده، برنامه‌ای تعاملی است و هر روز موضوعی را مرتبط با خانواده انتخاب و مطرح می‌کنیم. در هفته دو شیوه اجرایی داریم؛ دو روز در هفته برنامه به صورت مشاوره‌ای و سه روز به صورت مجله‌ای پخش می‌شود.

کاهش رفتارهای منفی

اسماعیل‌پور ادامه می‌دهد: در بخش مشاوره یک موضوع کلی را مطرح می‌کنیم و با حضور یک کارشناس از مخاطبان می‌خواهیم سوالاتشان را از کارشناس بپرسند. ساختار مشاوره‌ای برای مردمی که در مناطق دوره افتاده بویژه در روستاها زندگی می‌کنند، خیلی جواب می‌دهد، چون برخی از آنها دسترسی به مشاور ندارند، ولی از طریق این برنامه می‌توانند مسائلشان را مطرح کنند.

وی می‌افزاید: در بخش مجله‌ای هم یک موضوع مرتبط با خانواده را انتخاب کرده و مخاطب را با موضوع درگیر می‌کنیم. به‌عنوان مثال از مخاطبان می‌خواهیم از طریق تماس تلفنی یا پیامک به ما بگویند شبیه کدام‌یک از افراد خانواده‌شان هستند یا دوست دارند شبیه چه کسی باشند؟ همین مساله باعث می‌شود هم مخاطب در برنامه مشارکت داشته باشد و هم این‌که علایق و رفتارهایش آشکار شود و ضمن این‌که رفتارهای منفی‌اش را کنار بگذارد. در این صورت مخاطب حضور فعالی در برنامه دارد.

ارتباط مستقیم با مردم

فاطمه آل‌عباس حدود هشت سال است ​ اجرای برنامه خانه و خانواده را به عهده دارد. بدون تردید اجرای یک برنامه روزانه کار راحتی نیست، چراکه هر روز باید حرف‌های تازه برای مخاطب بزند.

این برنامه در حوزه خانواده تخصصی است. در این حوزه حرف‌های زیادی برای گفتن است، ولی باید مراقب باشید از زوایای تکراری به موضوع نگاه نکنیم و همیشه حرف تازه‌ای برای مخاطب داشته باشیم.

این مجری ادامه می‌دهد: ممکن است برخی موضوعات و مسائل مشابه هم باشد، اما زاویه‌های مختلف برای دیدن وجود دارد. من همیشه سعی کرده‌ام کتاب‌هایی را که در این حوزه نوشته شده مطالعه کنم تا به تکرار نیفتم، ضمن این‌که مشاهداتم ـ از اتوبوس گرفته تا مهمانی‌های خانوادگی ـ را خیلی با دقت جمع‌آوری کرده و یادداشت‌برداری می‌کنم تا در مواقع لزوم از آنها در برنامه استفاده کنم.

آل‌عباس در پاسخ به این سوال که تا چه میزان از پیشنهادهای مردم استفاده می‌کنید؟ توضیح می‌دهد: نظرات مردم خیلی به ما کمک می‌کند. با توجه به این‌که برنامه ارتباط مستقیم با نهاد خانواده دارد، بنابراین خیلی مواقع موضوعاتی را که انتخاب می‌کنیم از بازتاب مردم گرفته شده است. مردم می‌گویند اولویت ما در برنامه چه باشد؟ یا شکل برنامه چطور بوده؟ یا این‌که فرم برنامه تغییر کند یا نه؟

وی می‌افزاید: هرچند وقت یکبار جلساتی را برگزار کرده و درباره فرم و شکل برنامه صحبت می‌کنیم تا برنامه به گونه‌ای باشد که مورد توجه مخاطبان قرار بگیرد. همیشه به دنبال ساختاری هستیم که حرف اول را با مخاطب بزند، چون ما برای خودمان برنامه‌سازی نمی‌کنیم و برنامه برای مردم است. بنابراین باید آنها برنامه را دوست داشته باشند و با آن خوب ارتباط برقرار کنند. بویژه برنامه برای کسانی که از شهرهای دورتر هستند، حکم مشاور را دارد. در مجموع سعی خواهیم کرد از این قرابت استفاده کرده تا بار محتوایی را مناسب و با خواست مردم تنظیم و ارائه کنیم.

استفاده از تجربه شخصی

آل‌عباس پیش از آن‌که گوینده باشد، مادر هم است. وقتی از او درباره تجربه‌های شخصی‌اش می‌پرسیم و این‌که چطور از این تجربیاتش در اجرایش بهره می‌برد، توضیح می‌دهد: راستش را بگویم خیلی از تجربیات شخصی خودم را در طرح سوال استفاده می‌کنم. این تجربیات کمک زیادی به من کرده است. خیلی مواقع سوالاتی در ذهن ما ثبت شده است، اما جوابی برایش پیدا نکردیم و من سعی می‌کنم از فضای این برنامه استفاده کرده و این سوالات را از کارشناس برنامه بپرسم، چون سوالاتی که برای من به‌عنوان مجری پیش می‌آید، گاهی اوقات فراگیری زیاد دارد.

وی ادامه می‌دهد: در مجموع سعی می‌کنم سوالات متنوع و متناسب با موضوع را طرح کنم. زمان اجرای برنامه خودم را جای شنونده می‌گذارم و سوالاتی را که برای او مطرح می‌شود از کارشناس می‌پرسم.

وی می‌گوید: مثلا وقتی مادری تماس می‌گیرد و سوالاتی درباره دوران بلوغ نوجوانش می‌پرسد، کاملا شرایط او را درک می‌کنم، چون خودم هم با این شرایط روبه‌رو بودم. در مجموع معتقدم مجری برنامه خانواده باید از جنس مردم باشد و جدا از تکلف و تعارف برنامه را اجرا کند. (فاطمه عودباشی ‌/ ‌جام جم)