نوستالژی ماتادورها

بازی‌های چهار شهر اسپانیا، آخرین نمایشگاه دستاوردهای جهانی بسکتبال با خلاقیت‌های فردی و ظرفیت‌های گروهی تیم‌هاست تا از این بازی‌ها پلی به‌سوی آینده با دستاوردهای تازه بسکتبال ساخته شود.

با پایان دور گروهی بسکتبال جهانی در گرانادا، سویا، بیلبائو و جزایر قناری، جدال غول‌های برگزیده تا این مرحله به مادرید و بارسلونا منتقل می‌شود و شنبه و یکشنبه هفته آینده نتایج تیم‌های بزرگ در سرنوشت بسکتبال دنیا تاثیر خواهد گذاشت.

این سرنوشت را پیش از این مردان بزرگی در سال 1950 میلادی با راه‌اندازی بازی‌های جهانی رقم زدند و فدراسیون جهانی( فیبا) به اتفاق اتحادیه ملی بسکتبال آمریکا (NBA) بیشترین تاثیرگذاری را روی آن دارند.

فیبا به پاس خدمات ابداع‌کننده بسکتبال نام جیمز نای اسمیت را روی جام برگزید تا آیندگان نام جیمز را به زبان‌های لاتین، عربی، مصری هیروگلیف و چینی در چهار سوی کاپ حک کنند. این کاپ 47 سانتی‌متری 9 کیلوگرم وزن دارد. رناتو ویلیام جونز، دبیرکل سابق فیبا، نخستین کسی بود که تصمیم گرفت طرح جام جهانی را تغییر دهد. بعد از او عبدالعظیم عاشری، رئیس پیشین فیبا در مسافرتی به شرق آسیا از معابد الهام گرفت و جام جهانی را با تصاویر زیبایی درهم‌آمیخت.

در پایین و بالای کاپ نقره، در قسمت درونی آن طلا و همین‌طور در قسمت میانی آن باز هم 14 قیراط طلا به کار رفته است تا امروز یکی از زیباترین جام‌ها به تیم قهرمان در رقابت‌های جهانی بسکتبال اهدا شود.

از سوی دیگر NBA با افزودن بازیکنان بین‌المللی به تیم‌هایش کمک زیادی به پیشرفت بسکتبال دنیا کرده است.

دیوید استرن، مدیر سابق NBA با رویکرد نوین در درآمدزایی در لیگ ایالات متحده تغییرات وسیعی در نوع نگرش مالکان تیم‌ها به‌وجود آورد تا آنها به بازیکنان فدراسیون آماتوری اعتماد کنند.

به یاد 55 سال قبل

امروز روز پنجم رقابت‌های جهانی است و همه تیم‌ها تاکنون سه بازی برگزار کرده‌اند. مختصات گروه‌بندی جدید در مرحله دوم تا حدودی مشخص شده است آن هم برای رقابت‌هایی که در مناطق متعدد جهان، کشورها برای رسیدن به آن لحظه‌شماری می‌کنند.

در تاریخچه رقابت‌های جهانی، بازی‌ها با ده تیم آغاز شد و طی سال‌ها با حضور 12 تا 13 تیم شرکت‌کننده در نوسان بود. سال 1986 توسعه بسکتبال در دنیا به حدی رسید که 24 تیم برای نخستین بار بازی‌های جهانی برگزار کردند، اما در دوره‌های بعد فیبا تصمیم گرفت بازی‌ها را با 16 تیم جهان برگزار کند.

نحوه اجرای بازی‌ها از سال 2006 تغییر کرد و تعداد تیم‌ها از 16 به 24 تیم افزایش یافت. از این زمان تعداد سهمیه قاره‌ها زیاد شد.

در راه میزبانی بازی‌های جهانی نیز معمولا تعداد داوطلبان زیاد است. برای همین دوره علاوه بر اسپانیا تعداد هشت کشور دیگر نامزد برگزاری بازی‌ها بودند، اما در بیست و سوم می ‌2009 در اجلاس نهایی فیبا، اسپانیا به عنوان میزبان هفدهمین دوره رقابت‌ها انتخاب شد. این در حالی بود که دست کشورهایی مانند فرانسه، دانمارک، روسیه، عربستان، قطر، ایتالیا، یونان و چین از رسیدن به میزبانی این دوره کوتاه ماند.

بسکتبال جهانی با وجود رقابت‌های NBA هنوز به سقف پیشرفت نرسیده و همین نکته جذابیت‌های بسکتبال تیم‌های دنیا را بیشتر کرده است. مرکز توسعه بسکتبال فیبا در نظر دارد بازی‌های دوره آینده را با حضور 32 تیم برگزار کند.

فیبا همچنین به دنبال توسعه بسکتبال 3 به 3 است تا مانند والیبال ساحلی بتواند بازی‌های جهانی برگزار کند و حتی بسکتبال سه نفره را به المپیک بیاورد.

ایران روز اول بازی‌ها با اسپانیا، میزبان هفدهمین دوره بازی‌های جهانی بسکتبال بازی کرد. انتظار می‌رفت اسپانیایی‌ها که یک دهه است در بسکتبال جهان پرآوازه هستند، تیم ایران را پشت‌سر بگذارند آن هم با 30 امتیاز اختلاف.

ایران در سال 1959 میلادی یک بار با اسپانیا رودررو شده بود که آن بازی را با 29 امتیاز اختلاف واگذار کرد. نوستالژی ماتادورها در جریان دیدار اخیر، زمانی به‌وجود آمد که ایران تجربه بازی مستقیم با اسپانیا را 55 سال پیش به‌خاطر آورد.

آن روزها بسکتبال در اروپا به شکل امروزی دایر نبود، بلکه تیم‌هایی از آسیا و آفریقا در بازی‌های اروپا به میدان می‌رفتند مانند مصر که سابقه زیادی در این بازی‌ها دارد. جزایر قناری در سواحل آفریقایی اقیانوس اطلس از جمله دلایل ارتباط این کشور با کشورهای آفریقایی بوده است.

ایران در بازی‌های 1959 میلادی در ترکیه ابتدا برابر مجارستان و رومانی نتیجه را واگذار کرد، سپس اتریش را شکست داد، اما در ادامه بازی‌ها به اتریش در دیدار مجدد باخت و با نتیجه 71 بر 42 مغلوب اسپانیا شد و در بین 17 تیم در ردیف هفدهم ایستاد.

تیم ملی بسکتبال در آغاز دهه 50 میلادی در بازی‌های آسیایی رتبه سوم را به دست آورده بود و مسئولان وقت ورزش با اعتماد به ورزشکاران رشته‌های گروهی مانند والیبال و بسکتبال، علاقه خود را برای حضور این تیم‌ها در رقابت‌های بین‌المللی نشان دادند.

ابوالفضل صلبی، مرتضی آقاکوچک، مصطفی افوضی و حسین رضی از بازیکنان عصر خود در تیم ملی ایران بودند. اسپانیا به عنوان مدعی سال‌های اخیر بسکتبال دنیا با داشتن تیم‌های باشگاهی در لیگ باشگاه‌های اروپا مطرح است و در رقابت‌های جهانی بسکتبال نیز آوازه طولانی دارد که مهم‌ترین آن به قهرمانی در سال 2006 ژاپن بازمی‌گردد. حضور در دو المپیک چین و لندن با دو عنوان نایب قهرمانی احترام این کشور را نزد تیم‌های بسکتبال جهان بیشتر کرده است.

آسیا چند گام عقب‌تر

بسکتبال آسیا در تمامی ادوار برگزاری بازی‌های جهانی ناکام بوده است. در این میان طرح‌های فیبا نیز هنوز برای بسکتبال آسیا نسخه شفابخش نیست. تیم‌های قاره کهن حتی موفقیت‌های مقطعی تیم‌های آفریقایی مانند آنگولا را در کارنامه ندارند تا بسکتبال آسیا در تاریخ بازی‌های جهانی و المپیک به آن ببالد. فقط چینی‌ها پرچمدار بسکتبال قاره در ادوار برگزاری این رقابت‌ها هستند و رقبای سنتی مانند فیلیپین، ژاپن و کره جنوبی و مدعیان اخیر مانند ایران و لبنان، اصل را بیشتر روی حضور در بازی‌ها و اگر خیلی ارفاق کنیم صعود به مرحله دوم بازی‌ها گذاشته‌اند.

چینی‌ها با رتبه هشتم در سال 1994 یکی از بهترین عناوین خود را به‌دست آوردند. لبنانی‌ها در سال‌های 2002، 2006 و 2010 سه دوره متوالی بسکتبال خود را به رخ کشیدند. ایران نخستین بار در رقابت‌های 2010 بسکتبال جهانی را تجربه کرد.

امسال تیم ملی فیلیپین به سبک کشورهای عربی در سال‌های گذشته اقدام به تابعیت بخشیدن به بازیکن آمریکایی کرد. این روش برای نتیجه‌گیری برخی کشورهای آسیایی در سال‌های اخیر متداول بوده است با این حال بسکتبال آسیا هنوز نتوانسته است فاصله خود با مدعیان قاره‌های دیگر را کوتاه کند. در این دوره فیبا ـ آسیا با هماهنگی فیبا، نمایندگانی را به سرپرستی مگش از هندوستان به شهرهای برگزارکننده رقابت‌ها فرستاده است تا مشاهدات خود را در قالب یک گزارش به مسئولان بالادستی ارائه کنند.

با وجود این فیبا آگاه است که فیبا ـ آسیا مشکلات ساختاری فراوان در زمینه‌های متعدد دارد. این فدراسیون با عوامل متعدد از جمله جغرافیایی مانند مسافت کشورها، مشکلات اقتصادی، بی‌ثباتی سیاسی و بحث نژادی که شرقی‌های کوتاه قامت را شامل می‌شود فضای مناسبی برای توسعه ندارد.

نقشه‌های NBA برای فیبا

جام‌های جهانی ورزش‌های مختلف دستاوردهای چند ساله کشورها را نشان می‌دهد. از این رو برای بسیاری از ملت‌ها حضور در این سری بازی‌ها اهمیت فوق‌العاده دارد. در حال حاضر که مسابقه‌های بسکتبال قهرمانی جهان در اسپانیا جریان دارد، 24 تیم برتر دنیا آخرین دوره رقابت‌ها را با این تعداد تیم پشت سر می‌گذارند چون قرار است بازی‌های دوره آینده سال 2019 با تعداد 32 تیم جهان برگزار شود.

فدراسیون جهانی بسکتبال (فیبا) به دنبال راهی است تا خلأ پنج ساله بازی‌ها را به گونه‌ای پر کند. از این رو بعید نیست فیبا نیز مانند فدراسیون جهانی والیبال به تغییراتی در سیستم برگزاری بازی‌های جهانی خود دست بزند.

در روزهای اخیر ـ که فدراسیون جهانی رویداد مهم بازی‌های اسپانیا را سپری می‌کند ـ برنامه‌ریزان NBA با انتشار آماری جالب، روند حضور بازیکنان کشورهای دیگر را در این لیگ ارزیابی کرده‌اند.

آمریکایی‌ها معتقدند NBA تاثیر مثبتی روی بسکتبال دنیا دارد و حضور 33 بازیکن از این لیگ در رقابت‌های جهانی، پویایی لیگ بسکتبال ایالات متحده را تائید می‌کند.

در مسابقه‌های امسال، تیم ملی اسپانیا با داشتن شش بازیکن، بیشترین تعداد بازیکن را از لیگ NBA در اختیار دارد. بعد از این تیم، فرانسه و برزیل قرار دارند. هر سه تیم رکورددار بازیکن در NBA با تیم ملی ایران در گروه A بازی‌ها رقابت می‌کنند.

بین 24 تیم دنیا، 21 تیم طی این سال‌ها بازیکنانی در NBA داشتند، مانند تیم ملی ایران که حامد حدادی به مدت شش فصل در NBA بازی کرده بود. حتی نام ارسلان کاظمی دیگر ملی‌پوش جوان ایران در ردیف بازیکنانی آمده که بخت حضور در رقابت‌هایNBA دارند.

تیم‌های مصر، کره جنوبی و فیلیپین سه تیمی هستند که بازیکنان آنها هرگز رقابت‌هایNBA را تجربه نکرده‌اند، هر چند ملی‌پوش مصری وارد رقابت‌ کالج‌های آمریکا و تیم دانشگاهی مینه‌سوتا شده است. در جام جهانی امسال تیم‌های ملی فنلاند و مکزیک بر خلاف انتظار بسیاری در لیگ ایالات متحده بازیکن دارند.

دست‌اندرکاران تیم‌های NBA بازی‌های جهانی را به امید کشف استعدادهای تازه زیرنظر می‌گیرند. NBA با افزودن بازیکنان دیگر ملت‌ها درآمدهای حاصل از پوشش تلویزیونی را افزایش می‌دهد. از این‌رو در سال‌های اخیر نزدیک به 100 بازیکن خارجی در NBA بازی کردند.

محمد رضاپور/ گروه ورزش