یک روز در تحریریه اخبار رادیو به بهانه روز خبرنگار

***

ساعت 10 صبح یکی از روزهای هفته دوم مرداد است. برای گفت‌وگو با «سیدمهدی جعفری»، قائم‌مقام اداره کل پخش اخبار صدا به انتهای سالن می‌روم. او صحبت‌های خود را با ارائه آماری از ساعت‌های پخش این اداره کل آغاز می‌کند و می‌گوید: «در طول روز اداره کل پخش اخبار رادیو، 135 بخش خبری را در حدود 14 ساعت تقدیم شنوندگان می‌کند. در این اداره، در گروه‌های مختلف مذهبی، علمی، ورزشی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، خبر و گزارش تولید و از رادیوهای پیام، ایران، جوان، سلامت، فرهنگ و دیگر شبکه‌های رادیویی پخش می‌شود.»

وی با بیان این‌که بیشترین پخش اخبار به رادیو پیام اختصاص دارد، تصریح می‌کند: «یکی از بخش‌هایی که مورد استقبال و توجه مخاطبان قرار گرفته است، بخش گزارش ویژه رادیو ایران با نام «پیک بامدادی» است که به دنبال آن بخش خبری «پیک نیمروزی» نیز با موضوع تحلیل خبرهای روز در حوزه‌های مختلف راه‌اندازی شد که از زمان پخش خود، مخاطبان زیادی را جذب کرده است.»

***

در ادامه به سراغ «مهدی شهاب‌تالی»، سردبیر تحریریه پیک بامدادی و نیمروزی می‌روم. او که ده سال عهده‌دار سردبیری این بخش است، با اشاره به این‌که سابقه پیک بامدادی از دیگر بخش‌های خبری بیشتر است، می‌گوید: «پیک بامدادی، ضمیمه تحلیلی اخبار 8 صبح رادیو ایران است که هر روز بجز روزهای تعطیل از 8 و 13 دقیقه تا 8 و 35 دقیقه از رادیو ایران و همزمان از رادیو معارف و همچنین رادیوهای استانی پخش می‌شود. در این بخش خبری، گزارش‌های دو الی چهار دقیقه با رویکرد چالشی و انتقادی در حوزه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی تهیه و پخش می‌شود.»

او معتقد است: «پیک بامدادی برای پرکردن خلأ خبری هنگام صبح که بیشتر خبرها سوخته و تکراری است، از ده سال پیش راه‌اندازی شد و به دلیل موفقیت این بخش خبری، از 5‌/‌1 سال پیش تصمیم گرفته شد پیک نیمروزی راه‌اندازی شود. اکنون «پیک نیمروزی» ضمیمه تحلیلی اخبار 14 رادیو ایران است که هر روز بجز روزهای تعطیل از 14 و 25 دقیقه تا 14 و 45 دقیقه از این شبکه و همزمان از رادیو معارف و همچنین رادیوهای استانی پخش می‌شود.»

شهاب‌تالی با بیان این‌که شنوندگان پیک بامدادی بیشتر افراد خاص، تاثیرگذار و مسئولان بوده و شنوندگان پیک نیمروزی، بیشتر مردم هستند، ادامه می‌دهد: «از این‌رو تلاش داریم تا در پیک بامدادی گزارش‌هایی را پخش کنیم که بیشتر مشکلات مردم بیان شود و انتظارات آنها را به گوش مسئولان برسانیم و در پیک نیمروزی نیز گزارش‌های مردم‌محور تهیه می‌کنیم تا مورد توجه و استقبال مخاطبان قرار گیرد. همچنین برخی از گزارش‌های این دو برنامه، بر اساس سوژه‌هایی است که مخاطبان در اختیار خبرنگاران قرار می‌دهند.»

به گفته وی، بی‌طرفانه بودن گزارش، صداقت در گفتار، پرداخت صحیح سوژه، کوتاه بودن زمان گزارش، استاندارد بودن صدای گزارشگران، پخش آنونس و موسیقی، مردمی و به روز بودن سوژه‌ها، بحث‌های علمی و پخش گزارش‌های خارجی از جمله راه‌های جذاب‌سازی بخش‌های خبری است که می‌تواند رضایت مردم را به همراه داشته باشد.

***

بعد از پخش پیک‌های بامدادی و نیمروزی، بخش تحریریه فرهنگی اداره کل پخش اخبار صدا، بیشترین گزارش‌های ویژه معاونت صدای رسانه ملی را تولید و پخش می‌کند. اگر ساعت کاری از 8 صبح شروع می‌شود، ساعت کار در این اداره کل، دو ساعت زودتر، از 6 صبح آغاز می‌شود.

«مهدی عدالت‌منش»، سردبیر تحریریه فرهنگی هم می‌گوید: «گزارش‌های مکتوب و صوتی حوزه فرهنگ به اقتضای مهندسی کنداکتور، تا قبل از ساعت 8 صبح انتخاب می‌شود. در این تحریریه پنج خبرنگار، دو دبیر، جانشین و سردبیر فعالیت می‌کنند. خبرهای حوزه فرهنگ در دو بخش داخلی و خارجی، بسته به حوزه‌های تعریف شده، به پخش اداره کل اخبار صدا ارسال می‌شود که روزانه بین ده الی 22 گزارش در این تحریریه تهیه می‌شود.»

وی با بیان این‌که ما به عنوان خبرنگار و سردبیر، خودمان را جای شنوندگان می‌گذاریم، معتقد است: «افکار عمومی، صبح‌ها دست رادیو و شب‌ها دست تلویزیون است. از این‌رو، بهترین فرصت است که در رادیو افکار عمومی شکل بگیرد؛ اما چگونه؟ زمانی که ما خودمان را جای مخاطب می‌گذاریم، آن وقت است که می‌توانیم گزارش‌هایی را تولید کنیم که مردم آنها را بپسندند؛ چرا که می‌خواهیم به مخاطبانمان احترام بگذاریم. ما در اداره کل پخش اخبار صدا، مامور به تکلیف هستیم نه نتیجه؛ به این معنا که دنبال این نیستیم که امروز چه تعداد خبر تولید کردیم، بلکه تلاش داریم تا گزارش‌هایی تاثیرگذار تهیه کنیم. بر همین اساس، تمامی خبرنگاران را تشویق به مطالعه، جذاب‌سازی خبر، بی‌طرفانه عمل کردن، صادق بودن و انتقاد منصفانه همراه با احترام به مسئولان و مردم می‌کنیم. خبرنگار باید کارشناس و صاحب‌نظر در حوزه کاری خود باشد، تا در مصاحبه‌ها، پایه میکروفن نباشد، بلکه با سوژه، ایده و سوالات متعدد حضور داشته باشد.»

عدالت‌منش ادامه می‌دهد: «در تحریریه فرهنگی، بیشتر گزارش‌ها، ترکیبی و چالشی تهیه می‌شود؛ به این معنا که خبرنگار درخصوص موضوع با افراد آگاه از خبر گفت‌وگو می‌کند و برای پیگیری بیشتر به سراغ مسئولان می‌رود. در این گونه موارد چون موضوع با نهاد و دستگاه‌ها مرتبط می‌شود، برخی از آنها پاسخگو نیستند، از این‌رو اطلاعات کافی به دست نمی‌آید. البته خبرهای فرهنگی گاهی با خط قرمزهایی مواجه می‌شود که در این موارد، باید بیشتر محتاط بود؛ چون مسائل فرهنگی حساس است. خبرنگاران این حوزه رابط خبری وزارتخانه‌های مختلفی چون فرهنگ و ارشاد اسلامی و دیگر جاهای مرتبط با حوزه فرهنگ هستند. خبرنگار، امانتدار است و به دنبال حل مشکلات مردم است و اگر انتقادی از مسئولان صورت می‌گیرد، فقط برای رفع مشکلات و افزایش رضایتمندی مردم از رسانه ملی و جامعه است. از این‌رو مسئولان باید به خبرنگار به دید یک خبرنگار نگاه کنند و سعه‌صدر داشته باشند.»

به گفته وی، سیاست تحریریه فرهنگی اداره کل پخش اخبار صدا، حمایت از سینما، تئاتر، موسیقی، هنرهای تجسمی و هنرمندی که متولی و بانی هنر ایرانی و اسلامی است، می‌باشد. از این‌رو، این گروه در طول روز اقدام به پخش بخش خبری ویژه، در حوزه فرهنگ با رویکرد چالشی در ساعت 8 صبح از رادیو فرهنگ (در روزهایی که خبر مجلس پخش نشود)؛ پخش بخش کتاب و کتابخوانی ساعت 13 و 30 دقیقه (بازپخش ساعت 19 و 30 دقیقه) از رادیو پیام و ساعت 14 (بازپخش ساعت 19) از رادیو فرهنگ و... می‌کند.»

***

«امیرحسین سلیمانی»، خبرنگار و مترجم واحد خبر رادیو در حوزه‌های اقتصاد و علمی است. روشندلی که کارشناسی ارشد زبان انگلیسی دارد و سه سال است که در اداره کل پخش اخبار صدا برای پیک‌های بامدادی، نیمروزی و دیگر بخش‌های خبری، خبر و گزارش تولید می‌کند. وی خبرنگاری را عرصه‌ای می‌داند که علاقه‌مندان به طور خودکار به آن جذب می‌شوند و به دلیل تکراری نبودن فضای خبر، آن را همواره دنبال می‌کنند. از او درباره شرایط جسمانی و سختی کار در تحریریه خبر می‌پرسم که می‌گوید: «حوزه خبر، بیشتر تحلیلی و شنیداری است تا بینایی؛ به این معنا که بحث‌های شنیداری و تحلیلی خبر است که گزارش‌های خبری را شکل می‌دهد. میانگین خبرهای تولیدی من در طول روز بین سه الی ده خبر است و در طول هفته به فراخور موضوعات شش الی هفت گزارش برای بخش‌های خبری تهیه می‌کنم.»

سلیمانی قبل از تهیه گزارش، ابتدا موضوعات روز جامعه را رصد می‌کند و پس از انتخاب موضوع، آن را روی سیستم خود به رشته تحریر درمی‌آورد و پس از آماده‌سازی متن، آن را به سردبیر نشان داده و پس از توافق آن را به صورت خط بریل نوشته و به پخش می‌رساند، چرا که خود نیز می‌خواهد آن را بخواند.

در گزارش‌هایی که نیاز به دیگر همکاران دارد، متن‌ها را به آنها تحویل می‌دهد و آنها نیز بخشی از متن‌ها را می‌خوانند. او از جذابیت‌ها و خاطرات کاری‌اش این‌طور می‌گوید: «برخورد اتفاقی با دوستانی که بیش از ده سال از آنها دور بودم، بخش جذاب کار در رادیوست.»

وی کنجکاوی، خوب صحبت کردن، قلم خوب، تعامل با دنیای اطراف و نگرش مردمی داشتن را از جمله ویژگی‌های یک خبرنگار موفق می‌داند و معتقد است: «خبرنگار مثل آینه‌ای می‌ماند که تصاویر محیط اطراف را بدون این‌که دیگران متوجه‌شان باشند منعکس می‌کند و امیدوارم آخرین دغدغه هر خبرنگار در هنگام قلم‌زدن، دغدغه نان باشد.» این خبرنگار روشندل در پایان از افراد روشندل می‌خواهد که برای فراگیری فناوری‌های ویژه خود تلاش کنند. (رقیه بقائی/ ضمیمه قاب کوچک)