راه مبارزه با سونامی نمک دریاچه ارومیه

سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور اجرای عملیات مهار این کانون‌های گرد و غبار را به عهده گرفته و قرار است از پاییز امسال اجرای عملیات مهار این کانون‌های گردوغبار را با کاشت انواع گونه‌های گیاهی متناسب در منطقه آغاز کند.

معاون مناطق خشک و نیمه‌خشک سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور با بیان این‌که درصدد هستیم کانون‌های گردوغبار را از طریق درختکاری و بوته‌کاری در این مناطق مهار کنیم، به جام‌جم می‌گوید: براساس مطالعات تطبیقی و بازدیدهای میدانی که اخیرا از مناطق اطراف دریاچه ارومیه داشته‌ایم، احتمال می‌دهیم حدود 300 هزار هکتار از اراضی مرتعی و کشاورزی حاشیه دریاچه به بیابان تبدیل شده باشد که باید به مهار آنها پرداخت.

پرویز گرشاسبی با اشاره به این‌که ستاد نجات دریاچه ارومیه، امسال 60 میلیارد تومان اعتبار برای این منظور در نظر گرفته است، می‌افزاید: با این اعتبار و در صورت تخصیص، سازمان جنگل‌ها قادر خواهد بود 15 هزار هکتار از وسعت بیابانی موجود را که وضعی به مراتب بدتر و حادتر دارد، تحت پوشش قرار داده و طرح بیابان‌زدایی را در آنها به اجرا درآورد.

وی زمان اجرای طرح را از آبان و همزمان با اولین بارندگی پاییزی اعلام می‌کند و ایجاد جنگل‌های دست‌کاشت بیابانی با کاشت گونه‌های جنگلی بیابانی همچون گز و قرهداغ، کاشت بوته‌های مقاوم به نمک (نمک‌دوست) و کاشت بادشکن‌های زنده و غیرزنده در اطراف مزارع را از جمله برنامه‌های طرح مذکور عنوان می‌کند.

گرشاسبی با بیان این‌که پوشش گیاهی این اراضی به دلیل افت آب‌های زیرزمینی فقیر شده که همین امر باعث می‌شود گردوخاک در این مناطق به هوا برخیزد، می‌گوید: تمام گردوغبارهای ایجاد شده در آذربایجان از سمت اراضی شرق دریاچه است و اراضی غربی و جنوبی دریاچه مشکل خاصی ندارند، بنابراین 90 درصد از طرح مذکور نیز در آذربایجان شرقی و شرق دریاچه ارومیه به اجرا درمی‌آید.

این مسئول در سازمان جنگل‌ها، فصل پاییز و زمستان را زمان اجرای عملیات عنوان می‌کند و یادآور می‌شود: این طرح تا دو سه سال آینده به طور کامل به نتیجه خواهد رسید، ضمن این‌که سال آینده نیز تاثیر خود را در منطقه خواهد گذاشت.

6 کانون گردوغبار نمکی در منطقه

سخنگوی ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز درباره وضع موجود اطراف دریاچه ارومیه می‌گوید: در گذشته گرد و غبار معمولی در منطقه وجود داشت که دریاچه ارومیه آن را جذب می‌کرد و مانع پخش شدن آن در منطقه می‌شد، اما اکنون دریاچه به دلیل وضعیت آبی‌اش دیگر توانایی جذب این ریزگردها را ندارد، ضمن این‌که ترکیبات نمکی هم به این گردوغبار اضافه شده است.

داوودرضا عرب با اشاره به این‌که تاکنون از طریق ماهواره و سنجش از راه دور، شش کانون گردوغبار حاوی ترکیبات نمکی در اطراف دریاچه ارومیه شناسایی شده است، در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: پیش‌بینی می‌شود تعداد این کانون‌ها بیشتر از این تعداد باشد، از این رو مطالعات و بررسی‌ها برای شناسایی دیگر کانون‌ها همچنان ادامه دارد.

وی تاکید می‌کند: از آنجا که منطقه بیشتر در فصل تابستان با پدیده ریزگرد مواجه می‌شود و اوج وقوع آن در شهریور است، بنابراین تلاش می‌کنیم تا شهریور، این وضع تا حدودی مهار شود تا مردم منطقه با مشکلات کمتری مواجه شوند و بتدریج بر اساس برنامه زمان‌بندی شده، تمام کانون‌های ریزگرد مهار شود.

عرب با اشاره به این‌که برای مهار گردوغبار در تابستان امسال، برنامه کوتاه‌مدت تثبیت به روش‌های مختلف را مد نظر داریم، می‌گوید: تثبیت با شن و ماسه اولین راهکاری است که آن را همزمان با وزش گردوغبار در منطقه انجام خواهیم داد. دومین راهکار نیز که در مناطق بسیار حادتر به اجرا در خواهد آمد، انجام مالچ طبیعی با ملزومات زیست‌محیطی است.

عرب با اشاره به این‌که برنامه بیولوژیکی و بلندمدت نیز که از طریق سازمان جنگل‌ها به اجرا درمی‌آید، کاشت گونه‌های گیاهی بیابانی است، یادآور می‌شود: کاشت این گونه‌ها ابتدا در شش کانون بحران‌زا و فعال گردوغبار صورت می‌گیرد و در سال‌های بعد در سایر مناطق بیابانی منطقه ادامه می‌یابد.عرب حدود دو هفته پیش هم در جمع خبرنگاران، میزان نمک موجود در بستر دریاچه را ده میلیارد تن اعلام کرده و افزوده بود: ایده خشک کردن دریاچه ارومیه و برداشت نمک از سطح آن که مدتی قبل مطرح شد، گرچه بظاهر ایده خوبی است، اما در عمل امکان‌پذیر نیست، زیرا برداشت این میزان نمک از سطح دریاچه، حداقل 250 سال طول می‌کشد، بنابراین باید در راستای احیای دریاچه و تثبیت کانون‌های گردوغبار نمکی گام برداشت.

سخنگوی ستاد احیای دریاچه ارومیه با اشاره به آسیب‌های احیا نکردن دریاچه ارومیه و مهار نکردن ریزگردها تصریح کرد: در صورتی که این دریاچه هرچه زودتر احیا و ریزگردها مهار نشود، ذرات نمک در هوا معلق شده و توفان نمک، شمال و شرق کشور و جنگل‌ها و مزارع را در بر خواهد گرفت، به طوری که هم‌اکنون نیز روستاهایی که در شرق دریاچه قرار دارد، از هجوم گردوغبار و کاهش آب چاه‌ها آسیب دیده است.وی با بیان این‌که زمانی ده ساله برای احیای دریاچه ارومیه در نظر گرفته شده است، یادآور شد: دو سال اول یعنی سال‌های 93 و 94 مربوط به دوره تثبیت کانون‌های ریزگردهاست.

6 راهکار در مسیر عملیاتی شدن

در همین حال معاون دفتر زیستگاه ها و امور مناطق سازمان محیط‌زیست، از عملیاتی شدن شش راهکار نجات دریاچه ارومیه تا پایان امسال خبرداد.

مسعود باقرزاده کریمی در گفت و گو با مهر بررسی اثرات میان گذار دریاچه ارومیه و ارائه راهکارهایی برای اصلاح آن، احیای اکولوژیک دریاچه بویژه در بخش​های جنوبی، آبرسانی به جزایر و تالاب‌های اقماری دریاچه، ایجاد مرکز آینده پژوهی و طرح جامع مشارکت‌های مردمی و ارتقای آگاهی‌های عمومی درخصوص دریاچه ارومیه را شش راهکاری دانست که جزو مسئولیت‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست است.

فاطمه مرادزاده / گروه ایران