خسرو معتضد: رادیو باید رقبای خود را رصد کند

به نظر شما این جشنواره در روند کیفی‌سازی برنامه‌‌های رادیو چقدر موثر بود؟

برگزاری جشنواره بین‌المللی رادیو کارخوبی بود که من نیز روز آخر دعوت شدم.

به هر حال وضع برنامه‌های رادیو و میزان نفوذشان در جامعه در جشنواره سنجش می‌شود، چون برنامه‌های مختلف عرضه می‌شود و اینها را باهم می‌سنجند و هیات داوری بررسی و قضاوت می‌کند، به نظرم کار خوبی است و خودش یک گام به جلوست، ولی آنچه برای من مهم است این که ما هر سال باید بسنجیم ببینیم چه پیشرفت‌هایی کرده‌ایم

اولین هدف مهم در رادیو تامین زبان جهان‌گستر فارسی است. زبان قاره‌ای فارسی، زبانی است که زمانی در سراسر قاره آسیا بنا به شهادت مطبوعات اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم مثل حبل‌المتین عمومیت داشت، یعنی هر جا می‌رفتی با زبان فارسی مشکلی در تکلم با مردم پیدا نمی‌کردی و این بود که روزنامه حبل‌المتین در کلکته و بمبئی آماده و چاپ و در سراسر سرزمین‌های آسیا و شمال آفریقا توزیع می‌شد، خوانندگان فارسی داشت، در هنگ‌کنگ نماینده فروش و خبرنگار داشت و همین‌طور در جزیره خارک.

پیشرفت رادیو را در سال‌های اخیر چطور ارزیابی می‌کنید؟

نمی‌شود پیشرفت‌های رادیو را انکار کرد، در حال حاضر تعداد زیادی فرستنده به تعداد استان‌های کشور برنامه پخش می‌کنند. برنامه‌های محلی هم داریم، زبان‌های محلی هم هست، ولی به نظر من رسالت بزرگ رادیو، زبان فارسی است. زبان فارسی که زبان همه مردم ایران است و تمام زبان‌های دیگر مشتقات و فرعیاتی از این زبان است. این زبان را ما به مثابه کشوری که زبان رسمی‌اش فارسی است، باید پاس بداریم. باید کلمات عامیانه در برنامه‌های رادیو گفته نشود. کلماتی مانند عمراً، تریپ و.... از این صحبت‌هایی که هیچ وقت افراد محترم بر زبان نمی‌آورند، گفته نشود ضمن این‌که ما انتظار نداریم گویندگان برنامه‌های مختلف رادیویی کتابی صحبت کنند باید فارسی را به گونه‌ای که برای همه فارسی‌زبانان و علاقه‌مندان به زبان فارسی جالب باشد، اجرا کنند. من خودم هم سعی می‌کنم این‌طوری صحبت کنم.

خودتان رادیو گوش می‌کنید؟

به‌عنوان آدمی که 50 سال با رادیو و تلویزیون همکاری می‌کنم، در اغلب لحظاتی که بیکار هستم به رصد برنامه‌های رادیو‌های خودمان و کشورهای همسایه می‌پردازم. چنانچه اگر از من سوال کنید من دقیقا می‌توانم بگویم چند رادیو و تلویزیون کردی مشغول پخش برنامه هستند. همین‌طور چند تلویزیون در جمهوری آذربایجان مشغول فعالیت هستند.

باید این قضیه رصد شود که رادیو در مقابل رقبای نیرومند خود چقدر شنونده دارد؟ در گذشته نه ماهواره بود، نه رادیو‌هایی که روی ماهواره پخش شوند، در حال حاضر خیلی از رادیو‌ها به دلیل سهولت رساندن مطالب از روی ماهواره پخش می‌شود. الان باید رادیوی کردی افتتاح شود. در صورتی که در کشور همسایه شاید هجده، نوزده تلویزیون و رادیوی کردی مشغول فعالیت هستند که ما به این تعداد شبکه نداریم. فقط یک تلویزیون کردستان مهاباد، سنندج و کرمانشاه را داریم در حالی که باید به تعداد همان تلویزیون‌ها، کانال رادیویی و تلویزیونی داشته باشیم.

همچنین در حال حاضر اسامی رادیو‌ها و تلویزیون‌های کشورمان ایرانی نیستند و اسامی بیانگر نام و نماینده استان نیست. ما به رادیو تلویزیون آذربایجان شرقی می‌گوییم سهند، به اردبیل می‌گوییم سبلان. این اسامی چه منظوری می‌تواند داشته باشد؟ در حالی که در آن سوی مرز که اصلا اسمش آذربایجان نیست، ده‌ها رادیو و تلویزیون به اسم آذربایجان مشغول فعالیت هستند. خود من گاهی دچار اشکال می‌شوم که این برنامه از کدام شبکه پخش می‌شود؟

به نظر شما جشنواره رادیو توانسته جایگاه رادیو را تثبیت کند؟

موقعیتی که در حال حاضر جشنواره رادیو از آن برخوردار است چیزی بیشتر از موقعیت رادیو در سال 1320 است که فقط یک رادیوی تهران بوده و با رادیوهای برلین، رم، رادیوی توکیو و رادیوی برازاویل به زبان فرانسه در جهان در حال رقابت باشد. در حال حاضر رادیوی ایران رقبای مختلفی در سراسر جهان پهناور دارد. بنابراین رقیبی که از شما می‌تواند پیشی بگیرد، شنونده شما را جذب می‌کند.

مسئولان جشنواره رادیو باید برنامه‌ای را تهیه کنند که همه برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی همسایه‌های ایران را ضبط کنند.

وقتی من تلویزیون مصر را نگاه می‌کنم، متوجه می‌شوم که کاری به سیاست‌های ایران ندارد، ولی در همسایگی ما چند تلویزیون هستند که می‌آیند درباره آذربایجان جنوبی صحبت می‌کنند و موسیقی عاشیق پخش می‌کنند. یعنی من می‌بینم که نوازندگانی می‌آیند و بهترین موسیقی که مال ماست، موسیقی تبریز و ارومیه و اردبیل و جاهای دیگر را درست شب عید پخش می‌کنند و شنونده رادیو تصادفا آن موج را گوش می‌کند.

ما موسیقیدان‌های برجسته‌ای داریم رادیو باید موضع خود را با موسیقی روشن کند. موسیقی ما همه‌اش بزمی نیست ما موسیقی رزمی هم داریم. در حال حاضر ما در آذربایجان نوازندگان بسیار عالی داریم، اینها باید رقیب آن رادیو‌ها و تلویزیون‌هایی بشوند که با موسیقی، شنونده ایرانی را جذب می‌کنند. این مسائل باید توسط کارشناسان رسانه بررسی شود.

شاید حرف‌های من باب طبع شما نباشد، اما من به‌عنوان یک آدمی که از سال 1337 وارد رادیو و تلویزیون شدم و به‌عنوان تفریح به رصد برنامه‌های کشورهای همسایه می‌پردازم، گاهی به شماره 162 یا خود آقای صوفی زنگ می‌زنم و می‌گویم که در حال حاضر در دبی رادیو به زبان فارسی در حال اجرای برنامه است. من به بندرعباس که رفته بودم یک روز هم تاریخ خلیج‌فارس را در دو ساعت برایشان بیان کردم. یکی دو شب در تلویزیون صحبت کردم. مساله دیگری بود یعنی ما مهمان رئیس‌جمهور بودیم، ولی سری به آقای کمالی زدم. به معاونت صدا و سیما در بخش رادیو تلفن کردم و گفتم من در تاکسی‌های بندرعباس پنج رادیو شنیدم، از دبی به زبان فارسی که موسیقی و برنامه‌های کوتاه برای ایران پخش می‌شود، برای این‌که شنونده شمارا از دستتان بگیرد.

چه پیشنهادی برای بهتر شدن برنامه‌های رادیو دارید؟

معتقدم جشنواره رادیو فقط به تعریف و تمجید و دادن جایزه ختم نشود. من متاسفانه آدمی هستم که در همه مسائل یک نگاه بدبینانه هم دارم، اما به مرور زمان می‌بینم حق با من بود. این‌که شما در این جشنواره‌ها ضمن این‌که جایزه می‌دهید و قدردانی می‌کنید مقداری هم تعلیم بدهید که ما عادت کنیم، رادیوهای دیگر کشورها را نیز بشنویم.

رادیو نباید در آینده شنونده خود را از دست بدهد. یک مقدار به نظر من باید برنامه‌های رادیو بهتر شود و تلویزیون از حیطه کسانی که هستند بیرون بیاید.

باید سطح برنامه‌ها بالا برده شود و از بیرون بیشتر از استادان رسانه استفاده شود و رادیو باید تصمیم بگیرد که از ساز ایرانی برای جلب مخاطب خود استفاده کند. شاید باور نکنید جمهوری باکو از ساز تار استفاده می‌کند و به سازمان بین‌الملل فهمانده که این ساز متعلق به خودش است در حالی که در تصاویر نیشابور، ایرانی‌ها در حال تار زدن هستند. چطور موسیقی از قونیه پخش می‌شود راهش هم این است که آدم‌های موجه مثل آقای فخرالدینی و سالار عقیلی بروند توجیه کنند که یکی از مسائل جذب مخاطب پخش موسیقی از رسانه است. آن هم موسیقی ما که بزمی نیست و رزمی است. (زهره زمانی/ ضمیمه قاب کوچک)