آخرین سبقت

و اما جمع‌بندی یادداشت‌های اخیر:

1ـ اغلب سبقت با نیت جلو زدن و پیش افتادن از دیگران و به طور خلاف صورت می‌گیرد؛ حرکتی ویژه‌خواهانه (رانتی) برای به چنگ آوردن یک موقعیت به قیمت پامال کردن دیگران. یک الگوی رفتاری که متاسفانه در برخی نهادینه شده و در سراسر زندگی با ندیده گرفتن اولویت، نوبت و حق دیگران از هر وسیله‌ای برای پیش افتادن سود می‌جویند؛ هرچند این ویژگی معمولا پشت ظاهری متواضع و مملو از تعارفات توخالی و پوچ پنهان است، اما در حین رانندگی عریان می‌شود و چهره کریه خود را آشکار می‌کند: راندن در شانه و لابه‌لای خطوط، استفاده از هر پس‌رفتگی برای جلو زدن، راندن در خط ویژه اتوبوس، سبقت در خطوط محذوف همچون خطوط کاهش و افزایش سرعت در رمپ‌ها و دوربرگردان‌ها، اشغال همه خطوط برای گردش به چپ در چهارراه‌ها یا هنگام خروج از بزرگراه، راندن سپر به سپر و تهدید و ارعاب برای تخلیه خط، سبقت در خطوط محذوف قبل از پل و تونل و...

2ـ میل به سبقت با کند شدن سرعت ترافیک افزایش می‌یابد. هرگاه حجم ترافیک بیش از ظرفیت راه باشد، سرعت جریان ترافیک کاهش یافته و صف تشکیل می‌شود. سبقت در چنین شرایطی عینا مانند جازدن در صف است و آنهایی که ناآگاهانه به محض کاهش سرعت ترافیک دنبال راهی برای جلو زدن از دیگران می‌افتند، شایسته است اکنون که آگاه شده‌اند، از این حرکت ناشایست بپرهیزند و به حقوق دیگران احترام بگذارند.

3ـ سبقت‌های ویژه‌خواهانه باعث تشدید گره و قیف، کندتر شدن جریان ترافیک، افزایش امکان تصادف و به‌هم‌ریختن اعصاب و روان دیگران می‌شود؛ شرایطی که در نهایت به ضرر همه تمام می‌شود، از جمله خود اشخاص ویژه‌خواه.

4ـ هرچند تجاوز به حقوق دیگران و حرکت‌های ویژه‌خواهانه (رانتی) با شعارهای اصلی نظام جمهوری اسلامی در تعارض است، اما متاسفانه برای مقابله با آن در ترافیک، اقداماتی درخور صورت نگرفته است. می‌توان با وضع قوانین و جرایم مناسب و استفاده از شیوه‌های موثر برای آموزش رانندگان و پایش و اعمال قانون، به این شرایط سروسامان داد.

دو پیشنهاد:

1ـ سبقت در فضاهای غیرمجاز مانند شانه، فضای بین خطوط، خطوط محذوف و پس‌رفتگی‌ها در سراسر راه‌های شهری و برون‌شهری پایش شود و با وضع جرایم مناسب مانند ضبط گواهینامه و آموزش نیروهای پلیس نسبت به شناخت ویژگی‌های این تخلف و نحوه اعمال قانون، با این پدیده که مایه سرشکستگی است، برخورد شود.

2ـ مطالعات نشان می‌دهد سرعت میانگین در معابر شهری که از تقسیم فاصله میان مبدا و مقصد بر زمان سفر به دست آمده، در بهترین شرایط بین 20 تا 50 کیلومتر است. حتی کندروترین خودروها می‌توانند با سرعتی بمراتب بالاتر از این حرکت کنند. پس علت کندی حرکت، گنجایش نداشتن راه است. با توجه به این موضوع، پیشنهاد می‌شود سبقت در کل سطح شهر ممنوع شود؛ زیرا در چنین شرایطی سبقت بی‌معناست و صرفا به منزله جازدن در صف است و جز تشدید راهبندان (به دلیل ایجاد قیف و گره) و خطر تصادف، منفعتی دربر ندارد.

دکتر حسن مقدم - استاد دانشگاه صنعتی شریف