آغاز ماموریت خرگوش یشمی برسطح ماه

اما خبر مهم‌تر بسیار دورتر از مدار زمین اتفاق می‌افتاد؛ جایی که چینی‌ها بار دیگر یکی از انحصارهای طولانی به یادگار مانده از عصر مسابقات فضایی بلوک شرق و غرب را شکستند و بعد از این‌که سال‌ها پیش به سومین کشوری بدل شده بودند که پس از شوروی و آمریکا به طور مستقل انسان را به مدار زمین فرستاده بودند، اینک به سومین کشور پس از این دو بازیگر عصر طلایی کاوش‌های فضایی بدل شدند که توانستند سفینه‌ای را با فرودی نرم بر سطح قمر زمین فرود آورند.

شبی که ماه کامل در آسمان است، اگر به آن نگاه کنید در بالا و سمت چپ قرص کامل ماه ناحیه‌ای وجود دارد که به خلیج رنگین کمان معروف است. اینجا جایی بود که چینی‌ها با فرودی نرم بر آن نام خود را در تاریخ کاوش‌های فضایی ثبت کردند. آنچه روز شنبه در خلیج رنگین‌کمان به نتیجه رسید، انجام موفق بخشی از نقشه راه چینی‌ها برای کاوش ماه به شمار می‌رود.

پس از سال‌ها بررسی و حضور برنامه‌ریزی شده در فضا، چینی‌ها برنامه‌ای برای سفر به ماه را مورد بررسی قرار دادند که شامل سه مرحله اصلی بود. بخش اول این ماموریت دربردارنده اعزام دو مدارگرد به مقصد ماه بود؛ گامی که با موفقیت در سال‌های 2007 و 2010 انجام شد. بخش دوم این ماموریت نیز شامل دو ماموریت مستقل می‌شود و آنچه این هفته رخ داد، گام اول از این مرحله است.

این ماموریت با نام عمومی چنگ ئی (Chang’e) انجام می‌شود که در فرهنگ عامه چین، نام ایزد بانویی موکل ماه است؛ الهه‌ای که طبق آنچه داستان‌ها می‌گویند و برخلاف بسیاری از اسطوره‌های دیگر مربوط به ماه، همان جا سکونت دارد.

براساس یکی از افسانه‌های چینی زمانی که او در دوره‌ای از زندگی‌اش و پس از مواجهه با مشکلاتی به تنهایی به ماه می‌رود، آنجا همنشین دیگری پیدا می‌کند؛ خرگوش یشمی. این خرگوش در اسطوره‌های ملل مختلف وجود دارد و در نگاه چینی‌ها و در ماه مشغول ساخت اکسیر حیات است. اگر به ماه علاقه‌مند باشید، حتما یکی از صورت‌های معروفی که تاکنون توانسته‌اید در ماه پیدا کنید، همین خرگوش افسانه‌ای است.

این خرگوش یشمی یوتو (Yutu) نام دارد و چینی‌ها این نام را بر خودروی مه نورد رباتیکی گذاشته‌اند که روز شنبه با موفقیت بر سطح ماه فرود آمد و ماموریت خود را آغاز کرد.

این مه‌نشین رباتیک و مه‌نورد همراه آن دو هفته پیش، سفر خود را برفراز پیشران لانگمارچ چینی آغاز کردند. بلافاصله پس از پرتاب و در مدار زمین بود که این سفینه فضایی، باله‌های خورشیدی خود را باز کرد و همچنین چهار پایه محفظه فرود آن نیز آزاد شد و راه خود به سوی ماه را در پیش گرفت و پس از سفری چهار روزه خود را به ماه رساند.

شنبه گذشته و پس از چندبار اصلاح مدار سرانجام فرود دلهره‌آور این کاوشگر آغاز شد. سفینه مه‌نشین در حالی که پایه‌های فرود خود را باز کرده بود با کمک موتورهای پیشرانی که فرود آن را کنترل می‌کردند، آهسته به سطح ماه نزدیک شد و در همین هنگام به بررسی محل فرود می‌پرداخت. مه‌نشین پس از تائید داده‌های حسگرهای آن سرانجام به آرامی و در حالی که با نزدیک شدن به سطح سرعت فرود آن کاهش پیدا می‌کرد، در شرایطی که مه‌نورد یوتو را در دل خود داشت، بر ماه فرود آمد. بعد از تائید فرود و بازگشت نخستین تصاویر، سطح شیبداری از مه‌نشین به سوی ماه باز شد و مه‌نورد از سفینه حامل خود جدا شد و قدم بر ماه گذاشت.

این مه‌نشین، جرمی معادل ۱۴۰ کیلوگرم و ارتفاعی حدود ۱۵۰ سانتی‌متر دارد و برای این‌که بتواند شب‌های سرد و طولانی ماه را به سلامت پشت سر بگذارد، به یک سیستم گرم‌کننده با منبع رادیوایزوتوپ مجهز است.

از جمله ابزارهای این مه‌نورد می‌توان به رادارهایی قوی و همچنین طیف‌سنج‌هایی برای بررسی ساختار شیمیایی محل فرود اشاره کرد چهار دوربین راهبری و پانوراما نیز برای تصویربرداری دقیق از آن تهیه و بر آن نصب شده است و تلسکوپی نیز برای انجام رصدهای نجومی از سطح ماه بر آن نصب شده است. نخستین تصاویر، از گام گذاشتن نرم و آرام و موفقیت‌آمیز این مه‌نورد بر سطح ماه خبر می‌داد و طبیعی است چه شادی عظیمی سازمان فضایی و مردم چین را فراگرفت.

از سال 1976 تاکنون، اولین بار است که سفینه‌ای با روش فرود نرم بر ماه قدم می‌گذارد و طبیعتا نخستین بار است که از آن زمان تاکنون رباتی در سطح ماه شروع به پرسه‌زنی کرده است. داده‌های دست اولی که این مه نورد به زمین می‌فرستد، بار دیگر بررسی‌های علمی ماه را رونق خواهد بخشید اما فراتر از آن، این ماموریت گام دیگری برای تحقق برنامه طولانی مدت چین به شمار می‌رود.

چینی‌ها در این مرحله یک بار دیگر مه‌نوردی را به ماه خواهند فرستاد و سپس گام نهایی خود و فاز سوم ماموریت رباتیک ماه خود را آغاز خواهند کرد. آنها در این فاز قرار است طی چند ماموریت پی در پی به شکل رباتیک نمونه‌هایی از خاک ماه را جمع‌آوری کرده، آنها را به مدار ماه و از آنجا به زمین بفرستند تا در آزمایشگاه‌های زمین مورد بررسی قرار بگیرد.

اگرچه در این مرحله آنها تمام تمرکز خود را بر ماموریت رباتیک خود قرار داده‌اند، اما از هم‌اکنون برنامه طولانی‌مدتی را برای سفر انسان به ماه برنامه‌ریزی کرده‌اند. چینی‌ها نشان داده‌اند، بشدت به برنامه‌ریزی اعلام شده خود پایبندند و به همین دلیل باید این برنامه‌ریزی و فعالیت آنها را با دقت دنبال کرد. براین اساس پروژه انسانی سفر به ماه برای چینی‌ها حدود سال 2025 تا 2030 آغاز خواهد شد و اگر موفق شوند، پس از آمریکا به دومین کشوری بدل خواهند شد که فضانوردی را به جایی دورتر از مدار زمین فرستاده‌اند.

موفقیت چینی‌ها حاصل برنامه‌ریزی طولانی و پایبندی به برنامه‌ریزی‌شان است. آنچه امروز به عنوان موفقیت چینی‌ها در کاوش‌های فضایی ـ چه در بخش سرنشین‌دار و چه در بخش رباتیک ـ شاهد آن هستیم، حاصل تلاشی طولانی و قدیمی است و یکشبه و از دل خلأ به وجود نیامده است.

نکته مهم دیگری که در بررسی موفقیت کاوش‌های فضایی چین نباید از آن غفلت کرد، این است که به‌رغم برنامه‌ریزی طولانی و مطالعه و تحقیق گسترده آنچه چینی‌ها را قادر به انجام چنین ماموریت‌هایی کرده، رشد اقتصادی چشمگیر این کشور است. دومین اقتصاد بزرگ جهان امروز توان آن را دارد تا همزمان در بخش ماهواره‌ای، پیشران‌ها، سرنشین‌دار و نیز بخش کاوش‌های رباتیک گام‌های مستحکمی بردارد. توان اقتصادی در کنار نیروی انسانی متخصص اینک چین را به دومین قطب کاوش‌های فضایی (حداقل اگر از منظر ملی و کشوری به داستان نگاه کنیم) بدل کرده است.

همین داستان درباره هندوستان هم ـ که یکی از رقبای چین در آسیا در بخش فضایی به شمار می‌رود ـ وجود دارد. آنها هم براساس رشد اقتصادی و نیروی انسانی، رویاهای خود را در یکی از پیشرفته‌ترین جنبه‌های صنایع پیشرفته تحقق می‌بخشند و امروز مدارگرد اکتشافی آنها در راه سیاره سرخ است.

همزمانی موفقیت این ماموریت با دومین پرواز موفق میمون ایرانی در سفری زیرمداری شاید یادآوری مهمی برای فعالان بخش فضایی کشورمان باشد که برای موفقیت دائمی در فضا نیازمند برنامه‌ریزی و نقشه راه مشخص و منظمی هستیم که با اتکا به توان اقتصادی امروز و فردای ما و براساس نیازها و ضرورت‌های واقعی حضور ما در فضا طراحی شده باشد.

ماه از دریچه چشمان چینی

چینی​ها با فرود آرام مه​نشین چانگ​ای و مه​نورد یوتو بر سطح ماه به سومین کشور دنیا که سفینه​ای را برسطح تنها قمر زمین فرود آورده​اند، تبدیل شدند و پس از 40سال باردیگر چشم​های بشر را به تصاویری از سطح ماه خیره نمودند.

پوریا ناظمی / جام​جم