مشکلات خواب سالمندان

منظره چرت زدن فرد کهنسالی در اوقات نامناسب، تصویری از محرومیت شدید خواب است. طبق نظر کار‌شناسان، سالمندان روز هنگام به خواب می‌‏روند زیرا در طول شب، خواب شیرین به چشمان‏شان راه نمی‌‏یابد. پیران مسن‏‌تر، به‌‌ همان میزان جوانی یعنی شبی حدود هشت ساعت، به خواب احتیاج دارند. پس اگر سن و سال، رباینده خواب نیست، پس علت چیست؟ برخی از عوامل بازدارنده خواب عبارتند از:

* بیماری‏های تنی همچون ورم مفاصل، ناتوانی‏های جسمی یا ناراحتی‏های ریوی.
* امراض روانپزشکی چون افسردگی.
* بیماری قلبی
* مرض قند (دیابت) شیرین
* نارسایی کلیوی
* تنگی نفس

نشانه‏های مراحل زیستی نظیر دوره بعد از یائسگی و گرگرفتگی‏‌ها:
* پاره‏‌ای داروهای تجویزی.
* خر و پف کردن به ویژه آن طور که در میان افراد فربه معمول است.

نشانگان پاهای بیقرار نوعی اختلالات حرکتی عصبی است که با تمایل مقاومت‏ ناپذیر برای حرکت دادن اعضا متمایز می‌‏گردد. احساسات ناخوشایند گزگز کردن، خزش و کشش با نشانگان پاهای بیقرار عمدتا در پا‌ها رخ می‌‏نماید و شب‏‌ها شدید‌تر شده و در سرتاسر شب خواب را برای این گروه دشوار می‌‏سازد.

درک خواب سالخوردگان

گرچه نیاز پیران به خواب همزمان با افزایش سن تغییر نمی‌‏کند، اما انگاره‏‌ها (الگو‌ها) ی خواب آن‌ها دگرگون می‌‏شود. اولاً ضرباهنگ‏‌ها (ریتم)‌های شبانه‏روزی بدن یا ساعت زیستی که خواب را تنظیم می‌‏کند، طبعا با مسن‏‌تر شدن فرد، چند ساعت جلو می‌‏رود. وقتی چنین موردی پیش می‌‏آید، احتمال دارد در قیاس با نوجوانان، شب زود‌تر احساس خواب‏آلودگی کرده و صبح روز بعد زود‌تر بیدار شوند. این انگاره (الگو) را نشانگان مرحله پیشرفته خواب می‌‏نامند.
هر چه سن انسان بالا‌تر می‌‏رود، دگرگونی‏های الگوی خواب به صورت پدیده طبیعی جلوه می‌‏نماید و این امر امکان دارد در مشکلات مربوط به خواب نقش داشته باشد. خلاصه اینکه خواب دارای چند مرحله است مشتمل بر دوره‏های عاری از رؤیای خواب سبک و عمیق و دوره‏های‌گاه و بیگاه رؤیاهای فعال خواب (حرکت سریع چشم). چرخه خواب اغلب چند بار در طول شب تکرار می‌‏شود و هر چند زمان کلی خواب تقریبا ثابت می‌‏ماند، ولی پیران زمان بیشتری را در خواب سبک صرف می‌‏کنند تا خواب سنگین. همین مسئله کیفیت نامطلوب خواب را توجیه کرده و در چرت زدن روز بعد تأثیر دارد.
وانگهی، مطالعات به عمل آمده در مورد عادات خواب سالمندان حاکی از چند مورد جالب است که از جمله آن‌ها افزایش زمان خوابیدن و کاهش کلی و فزونی از هم‏گسیختگی خواب (خواب تکه تکه شده همراه با بیداری مداوم در سراسر شب) را می‌‏توان نام برد. همچنین شیوع و گستردگی اختلالات خواب با افزایش سن قرین است.

توصیه درمانی برای خواب کهنسالان

فرد سالخورده خانواده خود را تشویق کنید که حتی در روزهای تعطیل سر ساعت بخوابد و بلند شود. این عمل سبب تقویت چرخه خواب و بیداری بدن شده و موجب بهتر خوابیدن او در شب می‌‏گردد.
پیران باید پیش از خواب، از خوردن و آشامیدن زیاد خودداری کنند رعایت این مورد سبب می‌‏گردد که آنان در طول شبانگاه به دستشویی نروند.
ایشان نباید شب‏‌ها کافئین بنوشند و یا سیگار بکشند.
موارد یادشده محرک‏هایی هستند که آن‌ها را از خواب بازمی‏دارند. معلوم شده است که سیگار کشیدن در شب، موجب بروز نشانه‏های ترک اعتیاد بوده و مبادرت بدان در بستر، خطرناک نیز می‌‏باشد.
ورزش مرتب، موجب خواب آرامبخش‏‌تر می‌‏گردد.
تشک را بررسی نمایید اگر ناصاف یا کاملاً کهنه است، آن را نو کنید. تشکی را ترجیح دهید که نرم و راحت باشد.
یکی دیگر از عوامل بیداری شبانه، خُر و پف کسی است که نزدیک سالمند خفته است. از این روی به جای بیدار ماندن و چشم به سقف دوختن باید از او بخواهند که در اتاق دیگر بیارامد تا هر دو خواب شبانه راحت‏تری داشته باشند.
چنان چه بی‏خوابی خیلی شدید باشد، قرص‏های خواب‏آور آخرین علاج است. با این حال، نظر پزشک را جویا شوید. اوست که می‌‏تواند قرص‏های خوابی تجویز کند که اولاً به مقدار مناسب بوده و ثانیا با سایر داروهای وی تداخل نداشته باشد.
>> ا. امیردیوانی