غبار فراموشی بر صحنه تئاتر تبریز

به گفته کارشناسان و فعالان این عرصه،‌ بی‌توجهی به این هنر در 30 سال گذشته موجب افول تئاتر این خطه و فاصله گرفتن ذائقه فرهنگی مردم از این هنر شده است.

این در حالی است که با زبان تئاتر می‌توان با مردم ارتباط برقرار کرد و بسیاری از مفاهیم اخلاقی، اجتماعی و... را در کوتاه‌ترین زمان و به بهترین نحو ممکن به مخاطبان منتقل کرد.

یکی از کارگردانان و نویسندگان عرصه تئاتر تبریز، عمده‌ترین مشکلات تئاتر استان را به دو بخش مدیریت غیرتخصصی و تعامل نداشتن سازمان‌های فرهنگی ـ هنری با یکدیگر مربوط می‌داند و می‌گوید: متاسفانه انتخاب مدیران غیرعلمی و غیرحرفه‌ای بیگانه با هنر تئاتر از یک سو و تعامل و همکاری نداشتن سازمان‌ها با یکدیگر موجب مهجور ماندن این هنر در استان و ایجاد شرایطی شده است که به اعتقاد بیشتر هنرمندان، این هنر نه‌تنها از سوی متولیان حمایت نمی‌شود، بلکه اسپانسر خصوصی هم ندارد و چون هزینه تبلیغات شهری یا رادیو تلویزیونی بسیار بالاست، هنرمندان قادر به تبلیغ آثار خود و ترویج این هنر نیستند.

حسین اصل عبداللهی با بیان این که بی‌توجهی مسئولان و متولیان امر به کمبود امکانات سخت‌افزاری در این رشته هنری از دلایل افت کیفیت آثار تولیدی است، می‌افزاید: علاوه بر معضلات تبلیغاتی و اطلاع‌رسانی به دلیل نامناسب بودن کیفیت سالن‌های تئاتر بخصوص سالن اصلی آن در تبریز هنرمندان این عرصه با مشکلات عدیده‌ای چون نورپردازی محدود، نبود سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی مناسب و موارد دیگر دست و پنجه نرم می‌کنند و این مشکلات عملا باعث افت تمرینات و به تبع آن پایین آمدن کیفیت کارها می‌شود.

وی با اشاره به فعالیت هنرستان‌های دخترانه و پسرانه در تبریز، این شهرستان را از نظر تعداد هنرجو خوب ارزیابی می‌کند و یادآور می‌شود: با توجه به نبود فضاهای آموزشی اینچنینی در دیگر شهرستان‌های استان و استفاده هنرجویان غیربومی از فضاهای آموزشی تبریز، هم از نظر کلاس‌های تمرین تئاتر و هم به واسطه کمبود فضاهای خوابگاهی برای دانشجویان مهمان و غیربومی در مضیقه هستیم و اگر متولیان فرهنگی به مشکلات هنرجویان شهرستانی رسیدگی بیشتری داشته باشند، خیلی از مسائل این دانشجویان حل خواهد شد.

تبریزی‌ها با تئاتر غریبه اند

یکی دیگر از کارگردانان و نویسندگان پیشکسوت عرصه تئاتر استان نیز معتقد است: متاسفانه در استان آذربایجان شرقی و بویژه تبریز، مردم با هنر تئاتر چندان آشنا نیستند و با وجود این‌ که اولین تئاتر کشور در شهرستان تبریز روی صحنه رفته، اما امروز این هنر آن ‌طور که باید بین مردم جانیفتاده است.

منصور حمیدی تاثیر کارشناسان علوم انسانی در شناساندن این هنر به دانشجویان را مهم ارزیابی و تصریح می‌کند: تئاتر، هنری جمعی است که نقطه اتکای اصلی آن را مخاطبان تشکیل می‌دهند و از آنجا که در شرایط کنونی دولت و متولیان فرهنگی تقریبا هیچ گونه کمک مالی به هنر تئاتر نمی‌کنند، به همین دلیل این هنر باید به خود متکی باشد و لازمه این اتکا وجود تماشاچیان علاقه‌مندی است که حداقل باید ماهی یک بار برای تماشا به سالن‌های تئاتر مراجعه کنند.

حمیدی با اشاره به این‌ که پایه‌های اصلی تئاتر بر سه عامل بازیگر، نمایشنامه و تماشاگر استوار است و ناقص بودن هر یک از این عوامل به نقص تئاتر منجر می‌شود، می‌گوید: تئاتر استان به دلیل نقص در گزینه‌های تماشاچی و نمایشنامه‌نویس خوب و قوی مشکل دارد و تا زمانی ‌که این مشکلات حل نشود، کاری از پیش نمی‌رود.

وی با بیان این ‌که آذربایجان شرقی از نظر فضای آموزشی در سطح نسبتا مناسبی قرار دارد، می‌افزاید: اما متاسفانه اوضاع تئاتر، چه از نظر کیفی و چه کمی نسبت به 30 سال گذشته به مراتب در شرایط بدتری قرار دارد، به‌ طوری که می‌توان گفت نه از نظر تجهیزات و امکانات و نه برنامه‌ریزی برای ارتقای سطح کیفی تئاتر، اتفاق خاصی در استان نیفتاده است.

حمیدی با اشاره به این ‌که از لحاظ سالن و تجهیزات در سطح متوسط به پایین هستیم، خاطرنشان می‌کند: بااین حال اگر از همین سالن‌های موجود درست استفاده کنیم و فعالیت‌های نمایشی به صورت متوالی و جدی اجرا شود، تا حدودی موفق خواهیم شد.

وی برگزاری جشنواره‌های هنری را در ارتقای سطح کیفی تئاتر بی‌تاثیر می‌خواند و می‌گوید: اگر هزینه جشنواره صرف گروه تئاتر شود، نتیجه مطلوب‌تری دارد.

این نویسنده تبریزی مشکل عمده دیگر تئاتر استان را استفاده از بازرسان با تحصیلات پایین ذکر و تصریح می‌کند: در شرایطی که جهان امروز سعی در استفاده از تجربیات و علم کارشناسان خود دارد، بیشتر فعالان در هیات بازرسی استان و بخصوص تبریز اغلب به صورت تجربی این هنر را آموخته‌اند و از علم و دانش افراد تحصیلکرده که تعداد آنها در استان ما کم نیست، کمتر استفاده می‌شود که این مساله هم کیفیت برنامه‌ها را پایین می‌آورد و هم رقابت را بین کارگردانان و نویسندگان به حداقل می‌رساند.

معاون فرهنگی هنری بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس نیز درباره وضع هنر تئاتر و فعالان این عرصه در استان می‌گوید: بیشتر هنرمندان تئاتر در این استان چه از لحاظ مادی و چه معنوی مظلوم واقع شده‌اند و با وجود شروع نهضت نمایشنامه‌نویسی در تبریز چون هنرمندان این عرصه محلی برای تمرین ندارند و فضاهای تمرین به کارگردانان اجاره داده می‌شود، بنابراین آنها قادر به پرداخت هزینه اجاره نیستند.

به گفته لطیفی این امر باعث می‌شود بازیگران یا بدون تمرین کافی روی صحنه حاضر شوند یا اصلا نمایشنامه را اجرا نمی‌کنند که در هر دو حالت به کاهش کیفیت هنر تئاتر منجر خواهد شد.

سعیده دلال علیپور‌ /‌ جام‌جم تبریز