فردای جنگل‌های بلوط سیاه است

به این معنا که درختان بلوط زاگرس از طریق دانه و رشد نهال‌ها زادآوری نمی‌کنند، زیرا میوه‌های بلوط که در آینده باید به نهال‌ها و درختان جوان تبدیل شوند برای تهیه نان محلی یا فروش توسط مردم بومی جمع‌آوری می‌شود. با وجود غیرقانونی بودن در بسیاری از مناطق فقیر زاگرس مردم روستایی برای تهیه آرد و نان، میوه‌های بلوط را از سطح جنگل جمع‌آوری می‌کنند. متاسفانه به دلیل افزایش بیکاری، وضع معیشتی وخیم، افزایش تورم و کاهش شدید ارزش پول ملی وابستگی مردم به جنگل و میوه‌های بلوط برای رسیدن به حداقل‌های یک زندگی غیرقابل تصور است.

مساله فقط آرد و نان نیست

علاوه بر تهیه آرد و نان، بلوط‌های جمع‌آوری شده به کارخانه‌های تولید خوراک دام و طیور فروخته می‌شود تا به عنوان غذای دام در گاوداری‌ها یا مرغداری‌ها عرضه شود. مساله این است که جنگل‌های بلوط در شرایطی نیست که هم برای تجدید حیات جنگل کافی باشد و هم کفاف استفاده در صنعت و نان به عنوان ماده غذایی را بدهد. در حالی که سازمان جنگل‌ها نیز با این پدیده غیرقانونی مخالفت کرده اما این کار هر سال تکرار می‌شود و هر سال شدیدتر از سال قبل صورت می‌گیرد. درست کردن آرد و نان از میوه‌های بلوط، سنتی دیرینه است. این کار در گذشته در حد محدود و معقول صورت می‌گرفت، اما در سال‌های اخیر شدت گرفته است. جمع‌آوری میوه‌های بلوط به تخصص خاصی نیاز ندارد و افراد با هر سن و جنس می‌توانند این کار را انجام دهند. در واقع، آنها میوه‌ها را جمع‌آوری نمی‌کنند؛ آنها کف جنگل را از میوه‌های بلوط پاکسازی می‌کنند و هیچ میوه‌ای را برای جوانه‌زدن باقی نمی‌گذارند. مشکل اینجاست که در گذشته کارخانه‌های خوراک دام در عرصه‌های جنگلی وجود نداشت، اما امروز تعداد آنها رو به افزایش است، متاسفانه نظارتی هم روی آنها وجود ندارد و ارزیابی زیست‌محیطی هم نمی‌شود و به طور قطع، شرایط فعلی وضع جنگل‌های زاگرس را وخیم‌تر می‌کند. متاسفانه شرایط اقتصادی و معیشتی به قدری وخیم است که مردم محلی به میوه بلوط به عنوان ماده اصلی تولید نان روزانه وابستگی کامل دارند. مساله اصلی به سیاست‌های کلی خارجی و داخلی کشور و اقدامات دولت مربوط است که باید برای ایجاد رفاه عمومی و حفاظت محیط زیست باشد. مشارکت مردم در پله بعدی قرار دارد و تا زمانی که سیاست کلی یک کشور اصلاح نشود، با رانت‌خواری مبارزه نشود و شرایط معیشتی جامعه بهبود پیدا نکند نمی‌توان از مردم انتظار کمک داشت.

میوه‌های بلوط، اساس شبکه غذایی

متاسفانه با فقیرتر شدن مردم محلی، منابع طبیعی کشور از جمله جنگل‌های زاگرس هم فقیرتر می‌شود؛ در حالی که بسیاری از جانوران نظیر گراز، سنجاب ایرانی، خرس قهوه‌ای، دارکوب‌ها و جوندگان به میوه بلوط وابسته هستند. با توجه به این‌که بسیاری از گونه‌های جانوری نیز از میوه بلوط استفاده می‌کنند، تنوع‌زیستی گیاهی و جانوری جنگل‌ها با جمع‌آوری میوه‌های بلوط بشدت تهدید می‌شود. در حال حاضر تجدید حیات جنسی (از طریق بذر یا میوه بلوط) جنگل زاگرس بندرت اتفاق می‌افتد، بعلاوه در این جنگل‌ها هم تولید میوه بلوط کم شده و هم به دلیل چرای بی‌رویه دام‌های اهلی و رفت و آمد مردم محلی و متراکم‌تر‌شدن خاک، شرایط برای قرارگیری بذر در خاک برای تولید نهال جدید نامساعد شده است. جمع‌آوری میوه‌های بلوط از سطح جنگل‌های زاگرسی به هر دلیل و هر میزانی که باشد به عنوان یک تهدید برای تجدید حیات جنگل‌های زاگرس به شمار می‌رود، زیرا اگر روند جمع‌آوری این بلوط‌ها در جوامع محلی فراگیرتر و بیشتر گسترش یابد، هم تنوع‌زیستی گیاهی و هم تنوع‌زیستی جانوری با خطر جدی‌تری روبه‌رو می‌شود.

علی ترک قشقایی