روستاهایی که فقط نام شهر را یدک می‌کشند

تبدیل روستاها به شهر در دولت دهم، شتاب فزاینده‌ای به خود گرفت؛ اتفاقی که هدف آن بردن تمام امکانات شهری به روستاها و برقراری عدالت اجتماعی و به تبع آن جلوگیری از مهاجرت روستاییان عنوان شد.

در روند این تغییر، روستاهایی که دارای 3500 نفر جمعیت هستند، با برخورداری از دیگر شرایطی که البته هیچ اشاره‌ای به آنها در قانون مصوب سال 88 نشده است، می‌توانند به شهر تبدیل شوند.

به عقیده کارشناسان، این طرح در شرایطی تصویب شده است که در بسیاری از استان‌ها شهرهایی کوچک از حداقل امکانات شهرنشینی برخوردار نیستند، بیمارستان، سینما و مکان‌های تفریحی ندارند، هنوز خیلی از خیابان‌ها و کوچه‌هایشان یا آسفالت نشده یا آسفالتش بر اثر گذشت سال‌ها از بین رفته و دیگر کسی به آن اهمیت نمی‌دهد.

از سوی دیگر تبدیل کردن روستاها به شهر یعنی از بین بردن زمین‌های زراعتی و فضای سبز، چرا که لازمه شهرها ساختمان‌هایی هستند که جایگزین درختان و فضاهای سبز می‌شوند. ضمن این‌که با اجرای چنین طرحی کشاورزی و دامداری نیز به سمت نابودی و انقراض کشیده می‌شود.

استان‌های چهارمحال و بختیاری، آذربایجان شرقی و گلستان از جمله استان‌هایی هستند که امسال روستاهای متعددی در آنها به شهر تبدیل شد. این روند اما با واکنش برخی مسئولان و کارشناسان همراه بود.

از بین رفتن کشاورزی و تولیدات دامی

رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌شرقی با بیان این‌که تبدیل بافت روستاها به شهر بدون در نظر گرفتن زیرساخت‌های تولید، صحیح نیست، به جام‌جم می‌گوید: براساس ضوابط و مقررات شهرسازی، در شهرها امکان کشاورزی و دامداری وجود ندارد، به همین دلیل فعالیت‌های کشاورزی و دامداری در مناطق روستایی که به شهر تبدیل شده است، با محدودیت مواجه می‌شود و همین مساله باعث از بین رفتن اشتغال در این مناطق خواهد شد.

مسعود محمدیان با بیان این‌که مشاهدات نیز نشان می‌دهد فعالیت اقتصادی و تولیدی در بخش کشاورزی و دامداری در روستاهایی که اکنون به شهر تبدیل شده، تعطیل یا بسیار کمرنگ شده است، می‌افزاید: اگرچه در قانون انتقال واحدهای دامی به خارج از شهر قید شده است، ‌اما فقط دامداری‌های بزرگ توانایی انجام چنین کاری را دارند و در عمل تمام خانوارهای روستایی که به نگهداری فقط چند راس گاو و گوساله اقدام می‌کنند، به تدریج مجبور به فروش دام‌های خود و ترک این کار تولیدی کوچک خواهند شد.

وی با بیان این‌که تعطیلی این واحدهای کوچک تولیدی در یک روستا، با در نظر گرفتن جمعیت آن، در مجموع شامل نابودی فعالیت صدها واحد دامداری خواهد شد،‌ خاطرنشان می‌کند: با توجه به این‌که بیشتر ساکنان روستاها از راه‌های کشاورزی و دامپروری امرار معاش می‌کنند و عملا اشتغالی در شهرهای جدید نیز وجود ندارد، این مهم سبب بیکاری کشاورزان و دامداران و مهاجرت آنان بویژه جوانان به دیگر استان‌های کشور و سبب ایجاد مشکلات و آسیب‌های اجتماعی می‌شود.

محمدیان با بیان این‌که مساله مهاجرت روستاییان به شهرها از دیرباز مساله‌ای مهم در کشور ما بوده که مشکلات عدیده‌ای را به همراه داشته است،‌ یادآور می‌شود: در این‌که باید روستاها را مانند شهرها دارای امکانات مختلف رفاهی و تفریحی کافی کنیم، بین همه مسئولان نظام اتفاق نظر وجود دارد، ولی تبدیل بافت و شکل هندسی روستاها به شهر بدون در نظر گرفتن زیرساخت‌ها افتخاری نداشته و این‌که روستاهای کشور را به شهر تبدیل کنیم و کشور را بدون بافت روستایی بدون هیچ تولید دامی و گیاهی تجسم کنیم، دور از منطق است و در واقع همه این اقدامات برای این است که چراغ تولید خاموش نشده و کشاورزی و دامداری در روستاها تعطیل نشود.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان با بیان این‌که پدیده تبدیل روستا به شهر در مجموع از حیث کشاورزی اتفاق مثبتی نیست، یادآور می‌شود: پیشنهاد سازمان جهاد‌کشاورزی به مسئولان این است که حتما در روستاهایی که به شهر تبدیل شده است، در کنار اجرای ضوابط شهرهای بزرگ، واحدهای تولیدی دام و طیور هم برای ساکنان در نظر گرفته شود. ضمن این‌که در انجام طرح‌های مصوب هادی روستایی و مقاوم‌سازی خانه‌های روستایی توسط بنیاد مسکن نیز ساخت اماکن دامی لحاظ ‌شود.

برقراری عدالت اجتماعی

در همین حال نماینده مردم علی‌آباد در مجلس که تاکنون سند دو روستای حوزه انتخابیه‌اش یعنی روستای مزرعه و سنگدوین کتول به مهر شهرنشینی ممهور شده است،‌ این اتفاق را مثبت ارزیابی می‌کند و آن را در راستای برقراری عدالت اجتماعی و بهره‌مند شدن روستاییان از خدمات شهری همچون آب، برق، گاز و... عنوان می‌کند.

رحمت‌الله نوروزی با بیان این‌که ارائه خدمات یکسان به شهر و روستا موجب جلوگیری از فرآیند مهاجرت روستاییان به شهرها خواهد شد، می‌افزاید: با تبدیل یک روستا به شهر، جلب بودجه‌های دولتی و همچنین مردمی از طریق شهرداری امکان‌پذیر خواهد شد که این بودجه‌ها در توسعه شهر و ارائه خدمات به آن مفید خواهد بود. ضمن این‌که توجه مسئولان نیز به آن بیشتر از قبل می‌شود.

وی به عنوان مثال به فاضل‌آباد در شرق گرگان و غرب علی‌آباد کتول اشاره و تصریح می‌کند: این منطقه چند سال پیش به شهر تبدیل شد و اکنون نه تنها از امکانات خوب شهری نظیر فضای سبز و پارک برخوردار است،‌ بلکه مهاجرت از آن به‌سوی گرگان نیز در سال‌های اخیر کاهش یافته است.

این نماینده استان گلستان درخصوص نگرانی از نابودی واحدهای دامی و کشاورزی روستاها نیز یادآور می‌شود: در اطراف شهرهای تازه تاسیس، واحدهای صنعتی تولیدی به‌‌جای واحدهای سنتی ایجاد خواهد شد که این امر موجب اشتغال مولد و پایدار می‌شود، بنابراین جای نگرانی در‌این‌باره نیست.

وی با بیان این‌که این شهرها طبیعت و بافت روستایی خود را حفظ خواهند کرد، می‌گوید: البته تبدیل یک روستا براحتی صورت نمی‌گیرد و پس از بررسی‌های فراوان و برخورداری از ویژگی‌های متعدد، به این صلاحیت می‌رسد، بنابراین می‌توان این اتفاق را برای آن روستا، اتفاق مثبتی ارزیابی کرد که به رشد و توسعه و حتی جذب جمعیت شهرهای بزرگ تر به سوی آن منجر خواهد شد.

شهرهایی بدون امکانات

به عقیده کارشناسان، تبدیل روستا به شهر با هر هدفی که صورت گرفته باشد، به علت تامین نشدن امکانات و نبود برنامه‌ریزی برای رفع نیازهای ابتدایی، باعث به‌وجود آمدن مشکلات بسیاری برای ساکنان این مناطق می‌شود، چرا که آنها مجبور به پرداخت عوارض شهری همانند دیگر شهرها می‌شوند، ولی از ابتدایی‌ترین امکانات هم بی‌بهره هستند. از سوی دیگر این تغییر باعث به‌وجود آمدن نیازهای متفاوتی در میان مردم می‌شود،‌ زیرا آنها انتظار فراهم آمدن امکاناتی در حد یک شهر را دارند و از این‌که از شهر شدن فقط نام شهر را یدک می‌کشند و از حضور امکانات جدید خبری نیست، اظهار نارضایتی می‌کنند.

یک کارشناس امور اجتماعی در این زمینه معتقد است: صرف تبدیل روستا به شهر نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای اهالی آنجا باشد، بلکه باید زیرساخت‌های مورد نیاز زندگی شهری نیز در این مناطق فراهم شود.

محمد دیلم با بیان این‌که در سال‌های اخیر تعداد زیادی از روستاها به شهر تبدیل شده و این فرآیند همچنان ادامه دارد، می‌افزاید: این در حالی است که برخی شهرهای تازه تاسیس با وجود گذشت سال‌ها همچنان از امکانات و تجهیزات لازم بی‌بهره‌اند.

یکی از این روستا ـ شهرهای تازه تاسیس «شهرستان اندیکا»، در استان خوزستان است که با گذشت پنج سال از شهرستان شدنش از مشکلات عدیده و بی‌شماری رنج می‌برد؛ مشکلاتی که روند مهاجرت از این شهرستان را در سال‌های اخیر شتاب داده است.

نبود بیمارستان مجهز و پزشکان متخصص، نبود وسایل حمل و نقل عمومی، نبود فضاهای سبز مناسب برای تفریح و استراحت کودکان و بزرگسالان، آب شرب سالم و پایدار، نبود لوله‌کشی گاز و بیکاری، فقط بخشی از مشکلات این شهر تازه تاسیس است.

ساسانی رجبی، رئیس مرکز بهداشت و درمان شهرستان اندیکا درباره رفع نیازهای بهداشتی و درمانی این شهرستان می‌گوید: با توجه به گستردگی شهرستان و تعداد زیاد روستاها در بخش احداث واحدهای بهداشتی و درمانی اقداماتی انجام داده‌ایم، اما برای تأمین نیازهای آن کمبودهای بسیاری وجود دارد که با توجه به نوپا بودن شهرستان و درخواست‌های ارائه شده امیدواریم نیازهای مورد نظر مردم تأمین شود.

روستایی که بدون لوله‌کشی آب شهر شد

روستای «اورامان تخت» در استان کردستان نیز یک سالی است که تبدیل به شهر شده، اما از آنجا که این روستا در دامنه‌ کوهستانی و به شکل پلکانی شکل گرفته است، انتقال امکانات زیرساختی از جمله آبرسانی و گازرسانی به آن مشکلات زیادی دارد.

با ورود به این شهر تازه تاسیس، انبوه سیم‌ها و کابل‌های شلوغ و درهم توجه را به خود جلب می‌کند؛ کابل‌هایی که از آنها آب چکه می‌کند! و فقط پس از پرس‌وجو متوجه می‌شوی که این خطوط ضخیم و پیچ در پیچ، شیلنگ‌های انتقال آب هستند، نه سیم‌های برق!

اهالی روستا می‌گویند: انتقال آب به این شیوه به خانه‌های بالای تپه از قبل هم بوده، اما حالا با ساخت‌ و سازهای قابل توجهی که در این شهر پلکانی صورت گرفته و به دلیل صخره‌ای بودن سطح شهر، تعداد سیم‌پیچی‌ها یا به قولی شیلنگ‌پیچی‌ها توسط شرکت آب برای انتقال آب بیشتر شده، طوری که خود اهالی هم از این روند رضایت ندارند، اما به خاطر شیب روستا و صخره‌ای بودن آن، امکان لوله‌کشی وجود ندارد.

با این حال شهردار جوان شهر جوان اورامان تخت در گفت‌وگو با ایسنا ضمن تشریح مشکلات ساختاری، محیطی و جغرافیایی منطقه اورامانات برای انتقال تاسیسات زیرساختی، می‌گوید: بخش عمده اقدامات برای لوله‌کشی زمینی آب در داخل شهر اورامان تخت انجام شده، اما هنوز این روند با اشکالات فیزیکی و البته فرهنگی از ناحیه مردم شهر مواجه است. از سویی صخره‌ای بودن و مواجه با تخته سنگ‌های عظیم و سخت راه را برای عملیات عمرانی آب و گازرسانی سخت کرده و از سوی دیگر مردم باوجود شهر شدن روستایشان، شهرنشین نشده‌اند و برای اجرای الزامات آن همراهی ندارند.

حسینی با تاکید بر این‌که شاید در کل ایران ده شهر واقعی با تمام امکانات یک شهر وجود نداشته باشد، می‌افزاید: اورامان تخت هم تا سال قبل که روستا بود، امکاناتی نداشت و هنوز هم برای بسیاری از تاسیسات جدید، مقاومت و عدم همکاری را داریم، اما توانسته‌ایم اقدامات خوبی را به سرانجام برسانیم.

وی تصریح می‌کند: طبق قول شرکت آب منطقه قرار بود شبکه جدید آبرسانی تا بهمن 91 آماده بهره‌برداری شود، اما با سختی کار در مسیر و البته کمبود بودجه مواجه شد.

فاطمه مرادزاده ‌/‌ گروه ایران