تیک در کودکان

تیک نوعی پرش ناگهانی یا انقباض غیرارادی عصبی است که می‌تواند به صورت مزمن یا زودگذر در کلام یا رفتار ظاهر شود. در هر دو شکل تیک کلامی و رفتاری با انواع ساده و مرکب آن روبه‌رو هستیم که مشخصه اصلی آن تکراری، کلیشه‌ای و ناموزون بودن آن است.تیک ساده مدت کوتاهی به طول می‌انجامد و بندرت بیش از یک ثانیه تداوم می‌یابد که در اغلب موارد بعد از چند هفته یا چند ماه خودبه‌خود از بین می‌رود. تیک‌های حرکتی در نوع ساده شامل چشمک زدن، حرکات پرتابی کردن،
بالا انداختن شانه و حرکت‌های شکلک‌گونه صورت و رفتارهایی چون قیافه گرفتن، رفتارهای آرایشی، خودزنی، گاز گرفتن خود، بالا پریدن، پا به زمین کوبیدن یا بوییدن چیزی است.
 تیک‌های آوایی هم در نوع ساده آن می‌تواند شامل صاف کردن گلو، سرفه، بالا کشیدن بینی، خرناس و در نوع پیچیده شامل بیان یک جمله یا یک تکیه‌کلام یا یک ناسزا باشد.

تیک در کودکان‌

رفتار تیک‌گونه بیشتر در کودکان شایع است. بررسی‌های انجام شده توسط انجمن روانشناسان آمریکا نشان می‌دهد که تقریبا 13 درصد از پسران و 11 درصد از دختران به این عارضه دچار می‌شوند. براین اساس، کودکان در سنین 7 تا 11 سالگی بیشترین میزان تیک را از خود نشان می‌دهند و این حالت ممکن است تا سنین میانسالی ادامه پیدا کند.
 براساس آماری که انجمن روانپزشکی آمریکا ارائه داده است، 5 الی 24 درصد از کودکان دارای نوعی تیک هستند. تیک در مردها 3 برابر بیشتر از زن‌هاست و تیک‌های مزمن بیشتر بین سنین 6 تا 12 سالگی دیده می‌شود.
 تیک‌های حرکتی معمول که اغلب در حدود 5/3 سالگی شروع می‌شوند، به کودکان کمک می‌کنند تا انرژی عصبی را آزاد کنند. 75 درصد از کودکان این نوع تیک را در عرض 6 ماه پشت سر می‌گذارند. اگر تیک بیش از 12 ماه ادامه یابد، تیک مزمن محسوب می‌شود. تیک‌های مزمن پایدار هستند و معمولا انقباض ماهیچه در آنها بیش از حد و بسیار شدید است. این تیک‌ها مشخصا به صورت حمله‌های دوره‌ای صورت می‌گیرند و غالبا شدت آنها ماه‌ به‌ماه و روزبه‌روز و یا حتی ساعت به‌ساعت تغییر می‌کند. تیک‌های مزمن می‌توانند طبق روش‌های درمانی متوقف شوند.

نحوه برخورد با تیک‌های عصبی در کودکان‌

تیک‌ها همگی موقتی هستند و غالبا زمانی ظاهر می‌شوند که کودک دچار فشار روانی یا خستگی گردد و هنگامی که کودک به حالت عادی برگردد، تیک‌ها هم ناپدید می‌شوند. در کودکان کم‌سن‌تر برخی از انواع تیک‌ها نسبتا شایع هستند و معمولا نشانه بیماری نمی‌باشند، بنابراین تیک‌ها خطرناک نیستند؛ اما می‌توانند تحریک‌‌کننده باشند والدین هم نباید نسبت به تیک واکنش غیرطبیعی نشان دهند، زیرا ممکن است به اضطراب کودک افزوده شود و تیک را بیشتر کند. از سوی دیگر هر وقت کودک خسته شود، تیک‌های او بیشتر می‌شود پس والدین باید سعی کنند که استراحت کافی به کودکانشان بدهند، خونسرد باشند تا فشار روانی کودک شدت نیابد. همچنین اگر تیک کودک تکان دادن سر است، هیچ‌گاه والدین او را تنها نگذارند و اطراف تختخواب بالش‌هایی بگذارند تا به خودش صدمه نرساند.
 به لحاظ این که رفتارهای تیکی غالبا با فشار روحی تشدید می‌شوند عناصری را در زندگی کودک جستجو کنید که ممکن است منشأ ناراحتی یا نگرانی او شود نظیر این که آیا آنان تلاش می‌کنند از تکالیف مدرسه و درس‌ها عقب نمانند؟ آیا انتظارات ورزشی آنان بالاست؟ آیا مشکلات زناشویی باعث پریشانی آنها می‌شود؟
 برای کاهش تنش‌های احتمالی کودکان تا آنجایی که ممکن است برای ایجاد آرامش و اطمینان و حذف موقعیت‌های فشارزا بکوشید و با آنان رئوف و مهربان باشید.متخصصان تاکید دارند کودکان مبتلا به تیک‌های ناگهانی حرکتی یا گفتاری نیاز به صبر، محبت و آرامش والدین دارند. تیک‌ها هیچ‌گاه ارادی نیست لذا این تیک‌ها با عصبانی شدن کودک تشدید می‌شود و به هنگام آرامش کودک کاهش می‌یابند به همین دلیل آرامش در محیط زندگی کودک مبتلا به تیک از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و والدین کمتر باید به حالت‌های کودک خود توجه کنند.
 تاریخچه خانوادگی در مورد تیک‌ها نشان می‌دهد که تقریبا در یک سوم همه موارد محققان بر این باورند که مساله پایه ژنتیکی دارد یا در برخی حالات ممکن است این عادت از طریق تقلید به دست آید همچنین مشخص شده است که رفتارهای تیکی در زمان فشارهای عصبی افزایش می‌یابد که این امر به تیک عصبی منجر می‌شود.

نحوه برخورد اطرافیان‌

وظیفه اطرافیان در قبال رفتار با افراد دارای تیک بسیار مهم است؛ نباید به این حرکات اهمیت داد به روی بچه آورد و یا دایما به وی گوشزد کرد که چرا این کار را انجام می‌دهد، زیرا با آگاهی یافتن فرد از این مشکل، رفتارش روی آن متمرکز می‌شود و در همین مواقع است که تیک وی افزایش می‌یابد.
 شرایط خانوادگی در ایجاد و تشدید تیک بسیار حائز اهمیت است و رفتار والدین با یکدیگر روی کودک تاثیر مستقیم می‌گذارد. حتی در مواقعی که والدین با یکدیگر قهر هستند، این سکوت سنگین روی فرزندان، استرس شدیدی وارد می‌کند که در مواردی سبب افزایش تیک، شب‌ادراری و لکنت زبان فرزند می‌شود.
 والدین باید در مواقعی که کودک تیک ندارد، به وی بیشتر توجه و نگاه کنند و بیشتر با او صحبت کنند یا او را مورد نوازش قرار دهند و برعکس در مواقعی که حالت‌های تیک را از خود نشان می‌دهد، بی‌اعتنایی کنند و وانمود کنند این حرکات او را نمی‌بینند.
 فراموش نکنید در درمان تیک نباید به نوع تیک اهمیت داد؛ بلکه باید کودک را درمان کرد. وادار کردن کودک به این که جلو آینه بایستد و خود را هنگام تیک تماشا کند، موثر نیست. آرام و مساعد کردن اوضاع خانواده، رفع مشکلات درسی و تطبیق با مدرسه بخصوص اگر تیک در سنین دبستان و به علت مسائل درسی ظاهر شده باشد، روش موثری است.

کاهش شرایط استرس‌زا در کودکان

به اعتقاد پزشکان، کودکانی که تیک دارند، در شرایط استرس‌زا مثلا هنگام درس جواب دادن تیکشان بیشتر می‌شود؛ اما این بدین معنی نیست که منشأ تیک یک منشا روحی  روانی است. استرس و اضطراب و در معرض دید قرار گرفتن غالبا همه بیماری‌ها را تشدید می‌کند. کودکان نیز اگر در معرض فشارهای شدید از طرف والدین قرار گیرند، تیکشان شدید می‌شود؛ ولی نیاز به روان‌درمانی و روان‌پزشکی نخواهند داشت.

>> جام جم/ ضمیمه چاردیواری