دشواری‌های مهاجرت

وقتی حرف از مهاجرت و سفر به کشوری دیگر می‌شود، ناخودآگاه به تمام تعلقاتی می‌اندیشیم که با رفتنمان دلمان برایشان تنگ می‌شود اما مسیرهای بن‌بست پیش‌رو تو را وا می‌دارد ​ همان چیزی را انتخاب کنی که درباره‌اش تردید داری.

مهاجرت پدیده‌ای است که از ابعاد و زوایای گوناگون قابل دسته‌بندی است و می‌توان انواع مختلفی همچون مهاجرت‌های تحصیلی، کاری و از این دست برای آن قائل شد. در اینجا برخی بازیگران حوزه تئاتر، سینما و تلویزیون از تجربه‌هایشان از زندگی، کار و تحصیل در کشورهای دیگر می‌گویند.

علیرضا خمسه، بازیگر در سال‌های 1357 تا 1359 در کشور فرانسه به تحصیل در رشته بازیگری پرداخته است.

وی درباره تجربه خود از حضور در کشوری دیگر​ و شرایط مهاجران در آنجا این‌طور می‌گوید: انسان مجموعه‌ای نیازها و مطالبات است. اما همه سیستم‌های اجتماعی توان پاسخگویی به این نیازها را ندارند و گاهی به آنها بی‌توجه هستند. اگر کسی تمایل داشته باشد در رشته‌های مختلف مثل پزشکی، هنر یا هر رشته تخصصی دیگر ادامه تحصیل دهد، فقط خواسته او مطرح نیست، بلکه باید دید جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند، تا چه اندازه امکان پیشرفت را برایش فراهم می‌کند.

برای مثال یک بازیگر نیاز به پژوهش، تحقیق و مطالعه دارد و باید به صورت گسترده در این خصوص مطالعه و فعالیت داشته باشد. بنابراین اگر احساس کند نمی‌تواند در کشور خود تجربه‌های موردنظرش را به دست بیاورد، ممکن است مهاجرت کند.

بنابراین علت بسیاری از مهاجرت‌های تحصیلی به خارج از کشور بویژه سفر‌های اروپایی این نیست که آدم‌ها تمایل داشته باشند که مدرک خارجی دریافت کنند که بعدها به آن ببالند، بلکه حضور در کشورهای دیگر، فضای این کار را برای مردم و بویژه گروه جوانان ایجاد می‌کند.

یکی از دلایل این که من در دهه 50 برای تحصیل به فرانسه رفتم، این بود که در این کشور می‌توانستم در خیابان‌ها، پارک‌ها و فضاهای آزاد نمایش اجرا کنم؛ در حالی که در آن شرایط تاریخی، این کار در ایران می‌توانست به دستگیری و بازداشت یک هنرمند منجر شود.

در آن مقطع احساس می‌کردم که با سفر به فرانسه و ادامه تحصیل در رشته بازیگری می‌توانم تجربه‌های بیشتر و بهتری کسب کنم که بعدها هم همان تجربه‌ها برای کار در ایران به من کمک زیادی کرد.

من در همان مدت کوتاه چیزهایی در فرانسه یاد گرفتم که نسبت آن در مقایسه با تمام​ مسائلی که در ایران آموزش دیده بودم، بسیار بیشتر و مفیدتر بود.

فرانسه در حوزه بازیگری و تئاتر سرشار از اتفاقات خوبی بود که امکان وقوع داشت. سیستم آموزشی ما متاسفانه سیستم راکدی دارد و هدف من از این سفر کاملا آموزشی بود.

در بسیاری از کشورهای اروپایی بر مهارت و تجربه آموزشی آدم‌ها تکیه می‌شود؛ در حالی که در ایران متاسفانه نوعی نگاه مدرک‌گرایی وجود دارد و برای مثال جوانی که برای استخدام به یک شرکت مراجعه می‌کند، اولین سوالی که از او می‌کنند این است که چه مدرکی داری؟

مجید مظفری نیز بازیگری است که برای اهداف کاری خود بارها به کشورهای خارجی از جمله انگلستان و فرانسه، سفر کرده است؛ هر چند علاقه‌ای برای زندگی در کشورهای دیگر ندارد.

وی درباره تجربه‌های خود از سفرهایش می‌گوید:من اساسا تمایلی به زندگی در یک کشور خارجی ندارم. زمانی​ هم که برای فیلمبرداری یا دیگر اهداف کاری خودم به کشورهای خارجی سفر می‌کنم، سعی می‌کنم مدت زمان حضورم در این کشور‌ها چندان طولانی نشود و کمتر از یک سال باشد.

معمولا دلیل رفتنم به خارج از کشور هم مطالعه و گذراندن دوره‌های آموزشی بوده است یا برای دلایل دیگری از جمله تصویربرداری مجموعه‌ها و فیلم‌هایی که در آن بازی می‌کرده‌ام، به این کشورها سفر کرده‌ام.

یکی از دوستانم که در یکی از رشته‌های ورزشی و برای حضور در اردوی تیم ملی به کانادا سفر کرده بود، از شرایط آنجا و امکانات و فضاهایی که در اختیارشان قرار داده بودند، بسیار تعریف می‌کرد. حتی به من می‌گفت که قصد دارد برای همیشه به آن کشور برود و در آنجا زندگی کند.

اما من همیشه به او می‌گفتم که این موقعیت موقت است و اگر بخواهی برای همیشه در این کشورها زندگی کنی، آدم‌های آنجا چنین برخوردی با تو نخواهند داشت. وقتی در کشوری دیگر پناهنده می‌شوی، در واقع انگار هویت خودت را از دست داده‌ای. سایه پرچم کشورت بالای سرت نیست.

هویت فرد با پناهندگی از دست می‌رود. غربی‌ها برای ما فرش قرمز پهن نمی‌کنند و این‌طور نیست که هر کسی حتی کسانی که با سرمایه و امکانات خودشان در آنجا زندگی می‌کنند، بتوانند زندگی بسیاری مرفه و بی‌دغدغه‌ای در کشورهای دیگر داشته باشند.

دوست ورزشکار من به توصیه‌های من گوش نداد و بالاخره از کشور خارج شد. بعد از مدتی فهمیدم که در کانادا مربی ورزش شده است و زندگی کاملا معمولی دارد. در حالی که اگر در ایران می‌ماند و به فعالیت حرفه‌ای خود ادامه می‌داد، امکان پیشرفت بیشتری داشت.متاسفانه میزان روحیه نژادپرستی در کشورهای غربی بسیار بالاست، تا حدی که گاهی تحمل آن بسیار سخت می‌شود.

ادوارد سعید گفته جالبی در همین زمینه دارد. او معتقد است: غربی‌ها به کسانی اجازه رشد می‌دهند که به فرهنگ، تاریخ و هویت ملی خود پشت کنند، به آن بی‌توجه باشند و آن را به تمسخر بگیرند. در غیر این صورت، برایت ارزش چندانی قائل نمی‌شوند.

رکسانا قهقرایی - جام جم