مرگ می‌خرید یا سلامت؟

در این ‌که مصرف دخانیات و بویژه سیگار، خطر بسیاری از بیماری‌های خطرناک و از جمله سکته قلبی و مغزی را دو برابر می‌کند، شکی وجود ندارد. یعنی بررسی‌های علمی نشان داده‌اند اگر سیگار بکشید خود را در خطر حمله قلبی یا سکته مغزی، دو برابر بیش از افراد غیرسیگاری قرار داده‌اید و البته این خطر با افزایش تعداد سیگارهای مصرفی در روز نیز بیشتر خواهد شد.

اما نکته اینجاست که اثرات تخریبی ناشی از نیکوتین و ترکیبات حاوی آن بر ارگان‌های بدن بخصوص ریه، قلب و عروق به سرعت دیده نمی‌شود. از سوی دیگر استعداد ژنتیکی افراد در قبال تاثیرپذیری از اثرات سوء‌مصرف سیگار متفاوت است.

با این حال اگر نسبت به اثرات تخریبی مصرف سیگار شک دارید، گفت‌وگوی پیش‌رو را که با دکتر محمدرضا محمدحسنی، متخصص بیماری‌های قلب و عروق صورت گرفته است، بخوانید.

متخصصان قلب و عروق بشدت به بیماران خود ترک و یا حداقل کاهش مصرف سیگار را برای دور ماندن از خطر مرگ‌های ناگهانی ناشی از سکته‌های قلبی توصیه می‌کنند. آیا اثرات کشیدن سیگار بر افزایش خطر سکته قلبی به اثبات رسیده است؟

در این ‌که مصرف سیگار یکی از فاکتورهای خطر و زمینه‌ساز سکته قلبی است و می‌تواند خطر سکته را افزایش دهد،شکی وجود ندارد. یعنی خطر سکته قلبی با مصرف سیگار در خانم‌ها دو برابر و در آقایان 1.5 برابر می‌شود. اما این به آن معنا نیست که همه افرادی که سیگار می‌کشند دچار مشکلات قلبی و عروقی یا حتی سرطان ریه می‌شوند یعنی این بیماری‌ها در بسیاری افراد سیگاری هرگز دیده نمی‌شود. اما بدون شک سیگار مقدار اکسیژن در دسترس قلب را کاهش می‌دهد، بنابراین کشیدن هر عدد سیگار، فشاری را بر قلب و عروق خونی وارد می‌کند.

اما کشیدن سیگار چگونه و طی چه فرآیندی کارآیی قلبی و عروقی بدن را کاهش می‌دهد؟

با کشیدن سیگار ترکیبات مضری وارد ریه شده و از طریق خون جذب می‌شود. این مواد با ایجاد اختلال در عملکرد دیواره داخلی عروق زمینه تصلب شرائین را فراهم می‌آورد. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان رسوبات چربی موجود در سرخرگ‌ها در افراد سیگاری بیشتر از غیرسیگاری‌هاست، زیرا سیگار موجب تجمع سلول‌های خونی خاصی به نام پلاکت می‌شود که رسوب کلسترول در سرخرگ را تحریک می‌کند، از سوی دیگر این فرآیند به‌واسطه افزایش فشار خون به دنبال مصرف سیگار تسریع می‌شود. به این ترتیب یک فرد سیگاری مبتلا به فشار خون بالا، در معرض خطر بیشتری از حیث گرفتگی عروق و سکته قلبی قرار می‌گیرد.

چرا مصرف سیگار به افزایش فشار خون منجر می‌شود؟

نیکوتین داخل سیگار دارای اثرات تنگ‌کنندگی بر عروق است و باعث آزاد شدن هورمونی بنام کتکولامین از غدد فوق‌کلیوی می‌شود که به صورت حاد فشارخون را افزایش می‌دهد و منجر به آن می‌شود که قلب بیشتر کار کند. البته در درازمدت میانگین فشارخون افراد سیگاری پایین‌تر از افراد غیرسیگاری خواهد بود. با این حال همچنان مکانیزم کاملا دقیقی از تاثیرات کشیدن سیگار بر سیستم قلبی و عروقی بدن شناخته نشده است. اما تاثیر نیکوتین و ذرات سمی همراه آن در ایجاد التهاب داخل رگی، ایجاد لخته و اکسیداسیون چربی‌های مضر خون (LDL) به اثبات رسیده است.

از سوی دیگر با توجه به این ‌که نیکوتین، منقبض‌کننده عروق است، می‌تواند در خون‌رسانی به قلب اختلال ایجاد کند. همچنین مونواکسیدکربن نیز با کشیدن سیگار وارد ریه‌ها شده و با ورود به جریان خون به هموگلوبین می‌چسبد و اکسیژن‌رسانی به قلب را کاهش می‌دهد.

با توجه به مضرات سیگار برای قلب میزان مصرف سیگار و این که فرد چند نخ سیگار در روز می‌کشد چقدر اهمیت دارد؟

بدیهی است که تعداد سیگار مصرفی رابطه مستقیمی با وارد شدن میزان نیکوتین و گاز مونواکسیدکربن وارد شده به بدن دارد. پس هر چه حجم مواد سمی وارد شده به بدن بیشتر باشد، عوارض ناشی از آن نیز بیشتر است، اما این مساله به آن معنا نیست که بگوییم مصرف تعداد کمتری سیگار در روز مجاز است بلکه اثرات مضر دود سیگار روی اعضای بدن، دلیل قانع‌کننده و قطعی برای ترک سیگار و نه کاهش مصرف آن است. بخصوص آن که با ترک سیگار بعضی از صدمات ایجاد شده ناشی از آن نیز از بین می‌رود.

چرا گفته می‌شود میزان رسوبات چربی در سرخرگ‌های یک سیگاری بیش از فرد غیرسیگاری است؟ یعنی کشیدن سیگار با افزایش کلسترول خون در ارتباط مستقیم است؟

بررسی‌ها نشان داده است که قطع سیگار سطح کلسترول خون را بهبود می‌بخشد. وقتی سیگار می‌کشید میزان چربی‌های مضر خون بالا می‌رود و باعث اختلال در گردش خون می‌شود. از سوی دیگر سطح چربی‌های مفید خون (HDL) که محافظ قلب است با مصرف سیگار کاهش می‌یابد. چنین فرآیندی باعث تجمع چربی‌های مضر در جداره رگ‌ها و بروز تصلب شرایین می‌شود که به شکل افزایش تری‌گلیسیرید و کلسترول خون خود را نشان می‌دهد.

چه اتفاقی می‌افتد اگر یک بیمار قلبی یا کسی که تحت درمان‌هایی چون بای‌پس یا عمل قلب باز، قرار گرفته است همچنان به سیگار کشیدن ادامه دهد؟

اگر بیمار قلبی به کشیدن سیگار ادامه دهد بخصوص اگر تحت عمل جراحی قلب باز نیز قرار گرفته باشد، خود را در معرض خطر گرفتگی مجدد عروق و تنگ شدن آن قرار می‌دهد. فراموش نکنید که چاقی، بی‌تحرکی و سیگار کشیدن مثل رانندگی با سرعت بسیار زیاد در اتوبان است یعنی شخص در معرض خطر از دست دادن جانش قرار می‌‌گیرد، اما سکته قلبی و سرطان ریه همچون تصادفات شدید همیشه و برای همه کس نیز اتفاق نمی‌افتد. ولی حتی با احتمال این‌ که اتفاقات تلخ و حتی غیرقابل جبران برای افرادی نمی‌افتد، نباید خود را در معرض خطرات غیرقابل پیش‌بینی قرار داد.

درد قفسه سینه در سیگاری‌ها ناشی از چیست؟

از آنجایی که سیگار روی دستگاه گوارش نیز اثرات منفی می‌گذارد می‌تواند منجر به ایجاد یا تشدید زخم‌های گوارشی یا اختلال عملکرد دریچه‌ای بشود که ریه را به مری وصل می‌کند که حاصل آن سوزش و درد قفسه سینه است. پس درد قفسه در سیگاری‌ها همیشه ناشی از مشکلات قلبی نیست.

آیا در معرض دود سیگار بودن و همنشینی با یک سیگاری نیز به همین اندازه خطرناک است؟

بله، همنشینی با یک سیگاری هم بسیار خطرناک است چون ریه‌ها را به طور مستقیم در معرض دود سیگار قرار می‌دهد و تقریبا به اندازه کشیدن سیگار پرخطر است.

ترک سیگار تا چه اندازه از اثرات تخریبی رخ داده در بدن یک سیگاری که چند سال هم سیگار کشیده، می‌کاهد؟

اگر شخصی قبل از ترک سیگار دچار عوارض جسمی خاصی نشده باشد، پس از گذشت دو سال از زمان ترک به وضع عادی و کاملا طبیعی بازمی‌گردد.

حتی برررسی‌ها نشان داده است که یک سال پس از قطع مصرف سیگار، خطر بیماری عروق کرونر از جمله حمله قلبی و درد قفسه سینه به نصف کاهش می‌یابد و با گذشت دو سال از ترک سیگار، خطر ابتلای بیماری‌های قلبی مانند کسی است که هرگز سیگار نکشیده است بنابراین بهترین توصیه برای کسانی که می‌خواهند مسیر زندگی‌شان را در جاده امن سلامت و رسیدن به میانسالی و پیری بدون ناتوانی ناشی از بیماری‌های خطرناک طی کنند، آن است که هر چه زودتر سیگار را کنار بگذارند تا طول عمر بیشتری داشته باشند.

پونه شیرازی ‌-‌ گروه سلامت