جای پارک؛ معضل بین‌المللی

کابوس تابلوهای توقف مطلقا ممنوع، پارکینگ‌های مملو از خودرو در مراکز اصلی شهر و کناره‌ خیابان‌ها که برای ایستادن عابران نیز جایی یافت نمی‌شود، چه برسد به خودروها، همگی می‌توانند دست به دست هم داده و باعث شوند یا با تاخیر بسیار به محل کار خود برسید یا به اجبار خیلی زودتر از خواب بیدار شوید تا شاید بتوانید در نبرد فشرده و تنگاتنگ پیدا کردن جای پارک برای خودروی خود، پیروز از میدان بیرون بیایید، یا در بهترین شرایط بیرون آوردن خودرو را از پارکینگ خانه فراموش کرده و دل به دریای سیستم حمل و نقل عمومی بزنید!

کمتر پیش می‌آید که مشکلات شهری، تنها به یک شهر از جهان یا حتی یک کشور خاص اختصاص داشته باشد.

امروزه مشکل جای پارک در بسیاری از شهرهای بزرگ جهان به معضل تبدیل شده و از این رو می‌توان آن را معضلی بین‌المللی نامید.

ناهمخوانی سرعت توسعه صنعت خودروسازی و توسعه زیرساخت‌های شهری در اکثر شهرهای بزرگ جهان، بویژه شهرهایی که بخشی از کشورهای در حال توسعه به شمار می‌روند، شکاف بزرگی به نام معضل جای پارک ایجاد کرده است.

سال‌گذشته تعداد کل خودروهای جهان بیش از 600 میلیون دستگاه تخمین زده شده است، رقمی که بسرعت رو به رشد است،‌ بویژه در چین و دیگر بازارهای روبه رشد خودرو مانند هندوستان، و نکته اینجاست: همه این خودروها را باید جایی از جهان پارک کرد!

اران بن جوزف، پرفسور معماری فضاهای شهری و نقشه‌برداری در MIT مساحت فضای پارک در آمریکا را برابر مساحت پورتریکو تخمین زده است، ‌یعنی بیش از 8959 کیلومتر مربع، و البته وی معتقد است این مساحت می‌تواند حتی بیشتر بوده و هم اندازه جامائیکا یا قطر باشد، برابر 12 هزار و 170 کیلومتر مربع. آمریکا بسیار وسیع است و از این رو فضاهای وسیعی را نیز برای اختصاص دادن پارک خودروها در اختیار دارد. البته در شهرهایی مانند نیویورک به دلیل محدودتر بودن فضاهای شهری به جای پارکینگ‌های مسطح، پارکینگ‌های طبقاتی رواج بیشتری دارند.

کشورهای اروپایی اما به دلیل محدودیت فضا، مشکلات بیشتری برای پارک کردن خودروهای خود دارند. برای مثال در بریتانیا بیش از 28 میلیون خودرو وجود دارد که بیشتر عمر خود را در خانه‌‌ها سپری می‌کنند. در حقیقت یک خودرو در بریتانیا به صورت متوسط 80 درصد از زندگی خود را در خانه پارک است، 16 درصد را در جایی بجز خانه پارک شده و تنها 4 درصد از عمرش در حرکت است.

در شهر لندن، در هر ثانیه 800 خودرو پارک می‌شوند، به بیانی دیگر در هر ثانیه 800 خودرو به فضای پارک نیاز دارند، و این در حالی است که یافتن جای پارک در این شهر، ‌بویژه در مرکز شهر، به هیچ وجه کار ساده‌ای نیست و اگر هم جایی برای پارک کردن پیدا شود، فضای پارک برای مدتی محدود، ‌معمولا برای دو ساعت و به بهایی بسیار بالا در اختیار راننده قرار می‌گیرد، البته پارکینگ‌ها در این شهر پس از ساعت 18 و 30 دقیقه رایگان خواهند بود.

براساس آمارهای سال 2010 اگر کلانشهر بودن را بر مبنای جمعیت 10 میلیون نفر بگذاریم، چین از هشت کلانشهر برخوردار و اگر بر مبنای جمعیت پنج میلیون نفری باشد، از 23 کلانشهر برخوردار است. همچنین 221 شهر چین نیز بیش از یک میلیون نفر جمعیت دارند.

چنین جمعیتی نیازمند ساخت 50 هزار آسمانخراش بیش از 30 طبقه است و در این شرایط تصور کردن فضای پارک مورد نیاز برای رفع نیاز فضای پارک برای ساکنان این برج‌ها، خارج از حد توان است.

مجله اکونومیست در گزارشی عنوان کرده بود با توجه به رشد جمعیت در چین، تعداد کل خودروهای این کشور در سال 2050 به اندازه کل خودروهای جهان در سال 2010 خواهد رسید.

تعداد خودروها در پکن طی دهه گذشته دو برابر شده و به پنج میلیون رسیده است، در حالی که فضای پارک خودروها در این شهر تنها 740 هزار تخمین زده‌ شده است. این شرایط با افزوده شدن قیمت پارکینگ‌ها وخیم‌تر نیز شده، به شکلی که آمار حملات پرخاشگرانه و درگیری با پارکبانان در این شهر دو هفته پس از افزوده شدن قیمت پارک، به 30 مورد رسید.

از دیگر مشکلاتی که چینی‌ها برای فضای پارک با آن دست به گریبانند، شفاف نبودن قانون اختصاص دادن فضای پارک به خریداران آپارتمان‌های مسکونی است و معمولا در قرارداد‌ها، اشاره‌ای واضح و مستقیم به اختصاص دادن فضای پارک نشده است، از سویی دیگر بسیاری از مدیران آپارتمان‌ها و برج‌ها در پکن،‌ فضای پارک ساکنان را در ازای دریافت کرایه پارک در اختیار آنها قرار می‌دهند و در صورتی که ساکنان با پرداخت کرایه ماهانه موافقت نکنند، این فضا به افرادی دیگر اجاره داده خواهد شد.

هندوستان نیز به عنوان یکی از پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان با مشکلات زیادی در زمینه فضای پارک مواجه است.

این کشور یازدهمین بازار بزرگ خودروهای سواری جهان به شمار می‌رود که براساس تخمین‌ها تا سال 2020 هندوستان به سومین بازار بزرگ جهانی خودرو تبدیل خواهد شد.

از این رو برای آماده‌سازی این کشور برای آینده پرخودرویی که در پیش‌ دارد، مذاکرات فراوانی برای تغییر قوانین و مصوبات انجام گرفته است و در عین حال دولت این کشور نیز روی تولید سازوکار‌های جدید و راه‌حل‌های مدرن برای رفع معضل فضای پارک متمرکز شده است.

با این همه، حقیقت این است که زیرساخت‌های هندوستان تا انطباق یافتن با استانداردهای جهانی، راهی طولانی در پیش دارد و از سوی دیگر روزانه تعداد زیادی خودرو به خیابان‌های شهرهای هندوستان افزوده می‌شوند، ‌برای مثال هر روز 1200 خودروی جدید وارد خیابان‌های دهلی شده و به جمعیت خودروهای شهر افزوده می‌شود، به این ترتیب روزانه 1200 خودروی جدید به فضای پارک نیاز دارند.

کشورهای مختلف متناسب با موقعیت جغرافیایی و محیط شهرها، زیرساخت‌های شهری و بودجه‌ای که در اختیار دارند، برای رفع مشکل پارکینگ برنامه‌های مختلفی را ارائه و اجرا کرده‌اند، بنای پارکینگ‌های طبقاتی عظیم، ارتقای سیستم حمل و نقل عمومی، دریافت کرایه برای خدمات استفاده از فضای پارک در خیابان‌های شهر و افزایش سالانه این هزینه ازجمله راه‌حل‌های رایجی است که در کشورهای مختلف به اجرا درآمده‌اند که البته رشد فزاینده جمعیت و در نتیجه، خریداران خودروهای سواری، بسیاری از این راه‌حل‌ها را به بن‌بست کشانده و بی‌نتیجه گذاشته‌اند.

سمیرا مصطفی‌نژاد - جام‌جم