اقدامات رسانه ملی در برابر چالش های بین المللی

بسیاری بر این باورند که دسترسی به اطلاعات یک حق بنیادی بشری است منشاء این باور را می توان در ابزارهای بین المللی مدافع حقوق بشر یافت.

مهم ترین این ابزارها اعلامیه جهانی حقوق بشر در سال 1948 و ماده 19 کنوانسیون بین المللی مدنی و سیاسی است.

بر طبق این اصل در نشست وین (1986) سازمان امنیت و همکاری اروپا تأکید شده است که دولت ها  می توانند از هر فرصتی که ابزارهای مدرن ارتباطی مشتمل بر کابل و ماهواره را فراهم سازند و در جهت اشاعه گسترده تر و آزاد تر همه نوع اطلاعات استفاده کنند.

طی دهه 1990میلادی با رشد و توسعه فناوری اطلاعات، موضوع دسترسی به جریان آزاد اطلاعات، شکل جدیدی به خود گرفت و سرانجام در اولین اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی که در آذرماه سال 1382 در ژنو برگزار شد، سران کشورهای جهان با امضای بیانیه اصول، متعهد به ایجاد جامعه اطلاعاتی در هزاره جدید شدند.

در س‍ن‍د دب‍ی‍رخ‍‍ان‍ه ‌‌اج‍ر‌ای‍‍ی «‌اج‍لاس‌ ج‍‍ه‍‍ان‍‍ی ‌س‍ر‌ان‌ در ب‍‍اره‌ ج‍‍ام‍‍ع‍ه ‌‌اطلا‌ع‍‍ات‍‍ی‌»، روس‍‍ا‌ی‌ ک‍ش‍ور‌ه‍‍ا‌ی‌ ج‍‍ه‍‍ان‌ در ‌ا‌ع‍لام‍ی‍ه‌ ‌آ‌غ‍‍از ‌ه‍ز‌اره ‌ج‍دی‍د ت‍‍ع‍‍ه‍د ک‍ردن‍د ک‍ه‌ ب‍ه ‌م‍ن‍ظور ‌اح‍ت‍ر‌ام‌ ب‍ه ‌ح‍ق‍وق‌ ب‍ش‍ر و ‌آز‌ادی ه‍‍ا‌ی‌ ب‍ن‍ی‍‍ادی‍ن ‌ش‍ن‍‍اخ‍ت‍ه ‌ش‍ده ‌در س‍طح‌ ب‍ی‍ن‌ال‍م‍ل‍ل‍‍ی‌، دول‍ت ‌م‍ب‍ت‍ن‍‍ی ‌ب‍ر ح‍ق‍وق‌ ر‌ا ت‍ق‍وی‍ت‌ و ب‍ر‌ا‌ی‌رس‍‍ان‍ه‌ه‍‍ا ح‍ق‌ ‌ای‍ف‍‍ا‌ی ‌ن‍ق‍ش‌ ‌اس‍‍اس‍‍ی ‌ر‌ا ت‍‍ام‍ی‍ن ‌و ح‍ق‌‌ ه‍م‍گ‍‍ان ‌ب‍ر‌ا‌ی‌ب‍رخ‍ورد‌ار‌ی‌‌ از ‌اطلا‌ع‍‍ات‌ ر‌ا ت‍ض‍م‍ی‍ن ‌ک‍ن‍ن‍د.

ب‍ر‌اس‍‍اس‌ م‍ف‍‍اد ‌ای‍ن ‌س‍ن‍د، ت‍ک‍ن‍ول‍وژی ه‍‍ا‌ی‌‌اطلا‌ع‍‍ات‌ و‌ارت‍ب‍‍اط‍ات‌ ک‍ه ‌‌ام‍ک‍‍ان‌م‍‍ی‌د‌ه‍ن‍د دس‍ت‍رس‍‍ی ‌ب‍ه ک‍‍ارک‍رد‌ه‍‍ا‌ی‌‌ع‍م‍وم‍‍ی ‌ب‍‍ه‍ب‍ود ی‍‍اب‍ن‍د و ‌از طری‍ق ‌‌ای‍ن ‌ت‍ک‍ن‍ول‍وژی‍‍ه‍‍ا اس‍ت ‌ک‍ه ‌ص‍د‌ا‌ه‍‍ا‌ی ت‍‍اک‍ن‍ون‌ ح‍‍اش‍ی‍ه‌‌ا‌ی، خ‍و‌ا‌ه‍ن‍د ت‍و‌ان‍س‍ت خ‍و‌اس‍ت‍ه‌‌ه‍‍ا‌ی‌ خ‍ود ر‌ا ب‍ه گ‍وش‌ دی‍گ‍ر‌ان ‌ب‍رس‍‍ان‍ن‍د.

شاید در برخی از کنوانسیونها و اعلامیه های جهانی به جریان آزاد اطلاعات تأکید شده است ولی جریان آزاد اطلاعات هنوز در واقعیت به وقوع نپیوسته است و گردش اطلاعات در سطح بین المللی هنوز تابع شرایط سیاسی و منافع قدرت های بزرگ است و قطع شبکه های ایرانی از ماهواره های گوناگون همچون «اینتل ست»، «یوتل ست»، «عرب ست» و «نایل ست» دلیلی برای این ادعاست.

در این نوشتار تلاش می گردد به برخی از مهم ترین اقدامات رسانه ملی در سطح بین المللی در راستای مقابله به اقدام جریان رسانه ای بین المللی برای قطع شبکه های ایرانی و اقدامات این رسانه در برابر ارایه چهره غیر واقعی از جمهوری اسلامی ایران از منظر حقوقی و دیپلماتیک اشاره گردد.

کمیته کوپوس و نقش آن در پخش ماهواره‌ای تلویزیونی

در ابتدا با اشاره کوتاهی به کمیته «کوپوس» و نقش آن در هنجارسازی فعالیت پخش ماهواره های فضای مافوق جو به اهمیت حضور در نهادهای بین المللی به ویژه این کمیته برای دفاع از فعالیت بین المللی رسانه ای کشورمان می پردازیم.

براساس قطعنامه شماره 1348، در سال 1958  سازمان ملل، کمیته ای تحت عنوان کمیته ویژه استفاده صلح آمیز از فضای ماورای جو سازمان ملل تشکیل شد تا با همکاری دولتها نسبت به تنظیم مقررات همگانی اقدام کند و از وظایف مهم آن بررسی حقوقی مشکلات فضایی می‌باشد.

این کمیته به نام «کوپوس» از ابتدای تأسیس تاکنون همه ساله گزارش کار سالیانه خود را شامل گزارش کار کمیته های فرعی علمی، فنی و حقوقی به مجمع عمومی سازمان ملل تسلیم می کند و در حال حاضر اعضای «کوپیوس» شامل حدود 70 کشور عضو سازمان ملل متحد است این تعداد از ابتدای تاسیس «کوپیوس» تا کنون  براساس تصمیمات مجمع عمومی سازمان ملل متحد افزایش یافته اند. جمهوری اسلامی ایران نیز از اعضای این کمیته است.

 ماموریت این کمیته که دو کمیته فرعی با عناوین کمیته علمی و فنی و کمیته حقوقی دارد انجام بررسی های علمی و فنی و حقوق و مسایل مربوط به بهره برداری از فضا و ارائه گزارش ها و نتایج حاصل از اجلاس سالیانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد جهت تصمیم گیری لازم می باشد.

زیر کمیته حقوق کوپوس بنیانگذار اصلی توسعه حقوق بین الملل فضایی شد. در واقع این زیر کمیته حقوقی کوپوس بود که با ارائه پیشنهادهایی گوناگون منشا وضع اصول و قواعد حقوق بین المللی حاکم بر حقوق فضا در قالب اسناد مکتوب و مصوب از جمله حقوق پخش مستقیم ماهواره‌ای گردید.

از میان این اسناد می‌توان به چندین قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد به عنوان مهم ترن اسناد موجود در زمینه حقوق فضا اشاره کرد.

در این راستا جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر اعتبار بخشی به این معاهدات و تقویت قوانین موجود برای استفاده صلح آمیز از فضای ماورای جو اهمیت بسیار قائل است و تاکنون دو معاهده ۱۹۷۲ و ۱۹۶۸ را امضا کرده، به تصویب مجلس شوارای اسلامی رسانده و معاهده ۱۹۶۷ و ۱۹۷۶ را نیز امضا کرده است.

ضرورت تاثیر گذاری بر فرایند هنجار سازی

از منظر نرم افزاری و حضور قدرتمند در مجامع بین المللی که در زمینه حقوق ماورای جو فعالیت می کنند نیز این موضوع دارای اهمیت است.

دکتر محمد حسینی، رئیس مرکز امور بین الملل صدا و سیما درباره اهمیت این موضوع به ویژه حضور قدرتمند در کمیته کوپیوس و نقش آن در آینده  رسانه ای کشورمان  برای برخورداری از فضای ماورای جو می گوید: کمیته کوپوس، بسیار مهم است زیرا اولا زیرنظر سازمان ملل است، ثانیاً رژیم های حقوقی و کنوانسیون هایی که ایجاد می کند در آینده  می تواند هم برای ما هم فرصت و هم چالش جدی باشد. یعنی اگر ما حضور منسجم و هدفمندی داشته باشیم، می توانیم منافع خود و کشورهای جهان سوم را در آنجا ببینیم، اما اگر حضورمان، حضور منسجم و موثری نباشد در آینده در مقابل عمل انجام شده قرار خواهیم گرفت.

بحث فضا و کمیته کوپوس شباهت زیادی به بحث هسته ای در آژانس بین المللی انرژی اتمی دارد و این خیلی نکته مهمی است.

جمهوری اسلامی ایران یکی از کشورهایی است که وارد باشگاه کشورهای فضایی شده است،اگر نتوانیم در این تشکیلات منافع خودمان را ببینیم، قدرت های سلطه گر در آینده چارچوب ها و رژیم هایی ایجاد خواهند کرد که بتوانند از آنها به نفع خود و به ضرر کشورهای جهان سوم استفاده کنند.

درست است که ما توانایی ساخت و پرتاب ماهواره را داریم ولی درست مثل بحث هسته ای، استفاده از ماهواره هم در چارچوب کنوانسیون ها و معاهدات قرار می گیرد اگر در ساخت رژیم های حقوقی و کنوانسیون ها، نقشی نداشته باشیم، قطعا رژیم های حقوقی در آینده دست و پای ما را خواهد بست و این نکته ای است که متأسفانه اکنون در حال اتفاق افتادن است.

ما به لحاظ فناوری و تکنیکی پیشرفت های خوبی داشته ایم اما باید توجه داشته باشیم که اینها چون در قالب حقوق بین الملل تعریف می شود، اگر ما در تشکیلات مرتبط با ماهواره که همان کوپوس است، نقشی نداشته باشیم، با مشکل مواجه می شویم بنابراین ما باید به موازات فعالیت های خودمان در عرصه فناوری و سخت افزاری، به بحث نرم افزاری هم که حضور قوی در این تشکیلات و تاثیرگذار در تاسیس رژیم های حقوقی است، توجه جدی داشته باشیم.

بر این اساس حوزه بین الملل سازمان صدا و سیما در چند سال اخیر حضور مدوام و فعالی را در این کمیته برای تاثیر گذاری در فرایند هنجار سازی حقوق ماواری جو در جهت توجه به حقوق کشورهای در حال توسعه داشته است.

فعالیت دیپلماتیک برای مقابله باسیاه نمایی رسانه ای

حوزه بین الملل صدا و سیما علاوه بر حضور فعال در نهادهای حقوقی بین الملل رسانه ای و اتحادیه های رادیو تلویزیونی همچون «ABU»،«EBU» و... با گسترش همکاریهای رسانه های با شبکه های رادیو و تلویزونی کشورهای گوناگون با انعقاد تفاهم نامه همکاری در زمینه های گوناگونی همچون مبادله برنامه، مبادله خبر و همکاری فنی و آموزشی و... از طریق اقدامات دیپلماتیک و روابط خوب رسانه ای همچنین تلاش نموده است از اقدامات سوء احتمالی  رسانه ای بسیاری جلوگیری کرده و همچنین در صورت وقوع به مقابله با آن بپردازد.

به عنوان نمونه چندی پیش شبکه «آی تی وی» ترکیه اقدام به پخش سریالی با عنوان «دره گرگ ها» کرد که در صحنه هایی از آن تلاش شده بود چهره ای غیر واقعی از کنسولگری ایران در استانبول نمایش داده شود که این موضوع واکنش سریع مقامات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به دنبال داشت.

در پی این اتفاق، دکتر سید محمد حسینی، رئیس مرکز امور بین الملل صدا و سیما درنامه ای فوری و اعتراض آمیز به شورای عالی نظارت بر رادیو و تلویزیون ترکیه، به پخش سکانس های ضد ایرانی در این سریال اعتراض کرد.

در این نامه با اشاره به دستمایه قرار دادن موضوعات غیر واقعی و ارایه چهره ای ناپسند از سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در استانبول، متذکر گردید، این فضا سازی های بر خلاف واقع، می تواند در درازمدت تاثیر  نامطلوبی بر افکار عمومی مردم ترکیه بگذارد و بازتاب های آن  نیز در ایران موجب تغییر نگرش مردم ایران درباره ترکیه گردد. از این روی لازم است این موضوع در اسرع وقت رسیدگی و واکاوی گردد.

یک روز پس از ارسال نامه مرکز امور بین الملل صدا وسیما،این شورا، شبکه «ای تی وی» ترکیه را به دلیل پخش صحنه های خشونت آمیز این شبکه به پرادخت مبلغ267 هزار لیر ترک معادل(150 هزار دلار آمریکا) جریمه، محکوم کرد.

فرجام

در گذشته اگر تنها با محدودیت در خبررسانی و ایجاد مانع بر سر راه خبرنگاران و تیم‌های خبری رسانه‌های ایرانی سعی در بیرون راندن آنها از مدار رقابت رسانه ای می‌کردند، اکنون این اقدامات ابعاد گسترده تری یافته که مانع اساسی برای اطلاع رسانی کشورمان در عرصه بین‌المللی ایجاد خواهد نمود.

نکته آن که اما پروژه‌ای که هم اکنون مالکان فناوری اطلاعات در پی اجرای آن هستند، حذف رسانه‌های ایرانی بر ماهواره‌هاست.

از این روی طرح ایجاد ماهواره مستقل ملی که چند سالی است با پی گیرهای زیاد مقامات صدا و سیما مطرح شده و با بی‌توجهی مسئولان روبه‌رو شده است، اکنون بیش از گذشته، ضرورت آن احساس می‌شود، چرا که بی‌توجهی به این مسأله، می‌تواند نتایج زیانباری را متوجه حضور فعال کشورمان در عرصه اطلاع‌رسانی و بهره‌گیری از قدرت نرم وارد آورد.

همچنین انتظار می‌رود دستگاه دیپلماسی و متولیان حقوقی کشورمان نیز در قبال محدودسازی رسانه‌های ایرانی فعالانه‌تر عمل کند.

البته ناگفته نماند که این موضوع از آن روی، اهمیت می‌یابد که هم‌اکنون حجم عظیم تبلیغاتی و جنگ رسانه ای علیه جمهوری اسلامی ایران آغاز شده و ناتوانی در پاسخگویی، فرصت‌ها را به تهدید تبدیل خواهد کرد و با توجه به شرایط ما در منطقه و تقویت رفتار خصمانه غرب با همراهی برخی از کشورهای عرب، این امکان هست که در مواقع لزوم، همه ماهواره‌ها به سوی ایران بسته شود و ما نتوانیم از حقانیت خود در افکار عمومی دفاع کنیم و یکه تاز میدان اطلاع‌‌رسانی منطقه و جهان با غرب و شبکه‌های وابسته به آن خواهند بود؛ این خطر بزرگی است که ایران را در وابسته بودن به ماهواره‌هایی که از خود اختیاری ندارند تهدید می‌کند.

جواد سوری - مرکز بین الملل صدا و سیما