موسیقی لری ،گنجینه ای ناب در اوج مهجوریت

به گزارش مهر از خرم آباد ، بر اساس کاوش های باستان شناسی در مناطق لرنشین، تصویری از رقص و پایکوبی بر قطعه‌ای سفالی به دست آمده که قدمت موسیقی در این منطقه را به هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح رقم می‌زند.

همچنین از آثار و شواهد به دست آمده در این مناطق تصاویری از آلات موسیقی دوران مانند شیپور و تنبور بر روی ظروف نقره وجود دارد که حاکی از رواج موسیقی نزد این قوم در عهد ساسانی است. امروزه نیز برخی از نغمه‌های باستانی در قالب مقامهای موسیقی قومی باقیمانده ‌است ولی امروزه این موسیقی غنی در غربتی عمیق به سر می برد به طوریکه سهم این موسیقی در رسانه ملی تنها بخش های کوتاهی است که در مقایسه با سهمی که رسانه ملی به موسیقی پاپ اختصاص می دهد بسیار ناچیز است.

از سوی دیگر در برخی موارد هم دیده می شود که رسانه ملی به جای پرداختن به جایگاه ویژه موسیقی آئینی و ترانه های محلی هر منطقه در برخی مجموعه های تلویزیونی با اجرای ناقص ترانه های محلی از جمله برخی ترانه های مشهور لری توسط بازیگران غیربومی گویا این ترانه ها را با قدمت چند صد ساله به سخره می گیرد.

آخرین نمونه از تمسخر لهجه ، موسیقی و ترانه های لری که موجی از اعتراض مردم مناطق لرنشین را به دنبال داشت مجموعه فاصله ها بود که البته این مجموعه آخرین مورد در این زمینه نبود و در سریال مناسبتی جراحت نیز در صحنه ای با اجرای ناقص یک ترانه لری این روند استمرار داشت.

این نوع برخورد رسانه ملی و سیاستگذاران حوزه موسیقی با موسیقی بومی و محلی اقوام مختلف ایران زمین، موجب انزوای هنرمندان این حوزه و در نتیجه افول این هنر ملی و قومی شده به طوریکه امروزه دیگر در مراسم های شادی و سوگواری مردمان لر خبری از آئینهای بومی این منطقه نیست و حتی استادان این حوزه امروز انگیزه ای برای تربیت شاگردانی که ادامه دهنده هنر موسیقی محلی باشد ، ندارند.

بی توجهی به ترویج ، تبلیغ و توسعه هنر موسیقی اقوام مختلف ایرانی، تشویق هنرمندان فعال در این حوزه، اجرای مستمر ترانه های بومی و محلی در رسانه ملی، عدم حمایت از هنرمندان موسیقی محلی و ...همگی دست به دست هم داد تا این روزها با انزوای هنر موسیقی هر منطقه ذائقه ها به سمت تولیدات غربی سوق داده شود.

به هر حال به نظر می رسد امروز موسیقی آئینی و محلی اقوام مختلف ایرانی روز به روز در حال افول است که این امر هشداری است که باید از سوی سیاستگذاران حوزه موسیقی مورد توجه قرار گیرد.

موسیقی استان لرستان موسیقی بسیار غنی است

مجید اخشابی ، خواننده موسیقی پاپ کشورمان در سخنانی با اشاره به موسیقی آئینی اقوام مختلف کشورمان، اظهار داشت: من سالها موسیقی سنتی کار کرده ام و تحصیلات دانشگاهی خود من نیز با گرایش موسیقی سنتی بوده است.

وی با اشاره به تحقیقاتی که در زمینه موسیقی نقاط مختلف کشور انجام داده است، بیان داشت: موسیقی استان لرستان موسیقی بسیار غنی است.

این خواننده موسیقی پاپ با تاکید بر اینکه موسیقی لرستان موسیقی منحصر به فردی است، یادآور شد: من در چندین فستیوال خارجی شرکت کردم و درآنها موسیقی مناطق مختلف ایران را اجرا کرده ام.

اخشابی با بیان اینکه موسیقی لرستان همواره یکی از انتخاب هایم در این فستیوال ها بوده است، به بخش هایی از یکی از ترانه های لری اشاره کرد و یادآور شد: هنوز برخی از ترانه های لری را که در این برنامه ها اجرا کرده ام حفظ هستم.

وی با تاکید بر اینکه موسیقی لرستان موسیقی زیبا و با تصویری است، ادامه داد: این موسیقی متناسب با طبیعت لرستان است و با جغرافیای این منطقه واقعا سازگاری دارد.

موسیقی لرستان در گام ماهور بی نظیر است

اخشابی با بیان اینکه موسیقی لری همراه با هیجان، لذت و پاکی است، افزود: در گام «ماهور» هیچ منطقه ای از کشورمان به اندازه موسیقی لرستان به صورت تخصصی و زیبا فعالیت نکرده است.

وی همچنین به برخی آثار رضا سقایی خواننده موسیقی لرستان اشاره کرد و گفت: وی از خوانندگان پیشکسوت و ارزشمند کشورمان بود که در حوزه کاری خود فعالیتهای بی نظیری را انجام داد.

اخشابی با تاکید بر اینکه کمتر جایگزینی برای این خواننده لرستانی پیدا می شود، بر ضرورت توجه ویژه مردم و مسئولان  به هنرمندان فعال در حوزه موسیقی آئینی تاکید کرد و گفت: شاید در این زمینه وظیفه مردم خطیرتر از مسئولان است.

وی با اشاره به مهجوریت موسیقی های محلی در کشورمان بر ضرورت نگاه ویژه سیاستگذاران حوزه موسیقی در این زمینه تاکید کرد و یادآور شد: ممکن است در هر برهه زمانی یک نوع موسیقی بیشتر در میان مردم طرفدار پیدا کند ولی مردم نباید نگاهشان را یک دفعه از یک سمت به سمت دیگر معطوف کنند و دیگر تولیدات در حوزه موسیقی را فراموش کنند.

اخشابی با تاکید بر اینکه رضا سقایی از سردمداران موسیقی لرستان بود و نام او همیشه به یادگار خواهد ماند، یادآور شد: مسئولان باید توجه ویژه ای به موسیقی آئینی و محلی اقوام مختلف در کشورمان داشته باشند.

به گواه یافته های باستان شناسی و آواهای باز مانده در مقامهای مختلف، رقصهای آیینی و سرودهای مذهبی موسیقی لرستان بخش مهمی از تاریخ موسیقی را به خود مربوط می سازد.

موسیقی لرستان را می توان در یک تقسیم بندی کلی به دو دسته موسیقی آوازی یا کلامی و موسیقی سازی باز شناخت.

موسیقی آوازی لرستان ، گنجینه ای از ترانه های بکر و ماندگار

موسیقی آوازی یا کلامی از کهن ترین موسیقی های لرستان است. این نوع موسیقی بیشتر در مراسم عروسی، سوگواری و فعالیتهای روزمره زندگی عشایر و روستائیان و توسط زنان و برخی موارد نیز توسط مردان اجرا می شود.

آوازهای شادمانه مربوط به عروسی، ترانه هایی هستند که عملا بدون همراهی ساز و با هم آوایی زنان در مراسم عروسی اجرا می شود و شامل سیت بیارم، بینا بینا، بزران بزران و... است.همچنین در مراسم سوگواری عزیزی از دست رفته، زنان عزاداری که در سوگ نشسته اند در وصف او آوازهایی توام با المان خاص بومی می خوانند که هر بیننده و شنونده ای را متاثر می سازد که این آوازها را در گویش «مور» گویند.

در موسیقی لرستان به آواهای حماسی نیز پرداخته شده است. از انواع آواهای حماسی می توان به شیرین و خسرو که برخی آن را نظامی خوانی خوانده اند اشاره کرد و از بهترین افرادی که در اجرای آواز شیرین و خسرو تبحر بسیار داشته اند مرحوم استاد علیرضا حسن خانی بوده است.

موسیقی کار نیز یکی از بخشهای موسیقی آوازی لرستان است. در گذشته های نه چندان دور زنان و مردان روستایی و عشایر به هنگام کار روزانه مانند برزگری، کشاورزی، شیر دوشی، مشکه زنی، برنج کوبی و... برای کاهش خستگی ناشی از کار و بیان آمال و آرزوهای خود آوازهایی می خواندند.

ریتم این آوازها به طور معمول متاثر از صدای کار آنها و مضامین شعرها نیز متاثر از ابزار، وسایل ارزش های محیط زندگی و عشق به یار، سرزمین، گیاهان، درختان و هرچه را که به آن دلبسته اند می باشد. چنین آوازهایی هنوز می توان در نقاط دور از هیاهوی شهر و شهر نشینی شنید.

آواهای مربوط به «لالایی» که در گویش محلی به آن «لاوه لاوه» می گویند نیز بخشی از موسیقی آوازی لرستان را به خود اختصاص داده است.

موسیقی «سازی» لرستان ، تجلیگاه سازهای اسطوره ای این دیار

موسیقی سازی لرستان نیز آنچنان که از نامش پیداست با استفاده از سازهای بومی و توسط نوازندگان محلی اجرا می شود. مقام های این نوع موسیقی شامل مقامهای شادی، مقام های سوگواری، مقام های مذهبی، مقامهای حماسی، مقام های دلتنگی و عاشقانه است. سرنا، دهل، کمانچه (تال)، تنبک (تمک)، دوزله و بلور از جمله سازهای لری هستند.

رقص های سنگین سماع، دو پا، سه پا و شانه شکی از جمله رقص های مربوط به مقام های موسیقی عروسی در این استان هستند.

به طور معمول رقص بومی با ریتمی آرام در مقام سنگین سماع توسط نوازندگان محلی با نواختن سرنا و دهل در میان عشایر و روستاییان و کمانچه و تمبک در شهرها آغاز می شود و در مقامهای دیگر به نام دو پا، سه پا، شانه شکی به اوج خود می رسد و دوباره آرام می گیرد.

موسیقی سوگواری نیز بخشی از موسیقی سازی لرستان است. نوع ساز مورد استفاده در موسیقی سوگواری لرستان دهل و سرنا است. موسیقی سوگواری بیشتر جنبه آیینی دارد و در مراسم عزاداری از روزگار کهن تاکنون اجرا می شود.

پاکتلی، چمری یا چمرانه، سحری، شیونی، یاری و... از جمله مقام های موسیقی سوگواری لرستان است.