در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
بحثهایی که بویژه در یک سال اخیر در زمینه هدفمندی یارانهها ، افزایش قیمت انرژی و استفاده بهینه از انرژی ارزان و در حال هرزرفت در جامعه مطرح شده است، سیاستگذاران و مجریان را بر آن داشته تا در اجرای بهتر و دقیقتر این مهم، مردم را از اقشار گوناگون و سنین مختلف به همکاری فرا بخوانند، چرا که به اعتقاد کارشناسان بدون دخالت مردم در چگونگی اجرای آن، سیاست اقتصادی بهینهسازی مصرف انرژی محکوم به شکست یا با موفقیت کمتری همراه خواهد بود.
شرکت بهینهسازی مصرف سوخت کشور برای کنترل، مدیریت و آموزش بهینهسازی مصرف انرژی میان مردم، صنعتگران و سیاستگذاران وارد عمل شده و به تدوین برنامههایی در این زمینه پرداخته است. ازاینرو با عباس کاظمی، مدیرعامل این شرکت به گفتگو نشستیم.
درباره بهینهسازی مصرف سوخت و الگوسازی آن تاکنون چه برنامههایی اجرا شده و چه سیاستهایی را در نظر گرفتهاید؟
شرکت بهینهسازی مصرف سوخت در راستای ماده 121 قانون برنامه سوم توسعه در سال 79 از سوی وزارت نفت تاسیس شد و وظیفه آن تدوین معیار و استاندارد برای صنایع انرژیبر، حمل و نقل و ساختمان بود و در این ماده برنامه سوم تصریح شده که وزارت نفت، نیرو، سازمان محیطزیست و وزارتخانههایی که قرار است استاندارد مربوط در آنها اتفاق بیفتد، باید کمیتههای پنجگانهای تشکیل دهند تا استانداردها را تدوین کنند.
از آن زمان برای صنایع انرژیبر ، تعریف معیار و استاندارد کردیم و صنایع موجود موظف شدند این استانداردها را رعایت کنند. صنایع جدید هم باید هنگام تاسیس، مجوز مصرف سوخت را براساس معیارهایی که مشخص شده از وزارت نفت بگیرند و هماکنون در حد قابل قبولی در بخش صنایع انرژیبر داریم به آن استانداردها نزدیک میشویم. در بخش بالادستی انرژی که وزارتخانههای نفت و نیرو دخیل هستند، ما برای صنایع نفت معیار نداشتیم که بتازگی کار روی آن شروع شده و امیدوارم سال آینده معیارهای صنایع نفت هم تدوین شود. معیارهای وزارت نیرو نیز مشخص است که بازده نیروگاهها به چه میزان و تلفات انتقال برق چقدر است. این صنعت نیز دولتی است و استانداردهای آن در قانون وضع شده و کاملا مشخص است که تا چه زمان باید بازده خود را ارتقا بدهند تا تلفات کاهش یابد.
استانداردهای شما در بخش حمل و نقل چیست؟
در این بخش 3 استاندارد ملی تعریف کردیم. برای خودروهای سواری بنزینسوز، خودروهای سنگین دیزلی و برای موتورسیکلتها که استانداردها کد ملی گرفتهاند و خودروساز موظف است تولیدات خود را منطبق با این استانداردها تولید کند. برای خودروهای وارداتی نیز شرکت بهینهسازی مصرف سوخت استانداردها را تبیین میکند.
در بخش ساختمان چطور؟
در این بخش اجرای مبحث 19 مقررات ملی ساختمان که به طرز قابل قبولی صرفهجویی انرژی را در ساختمان به دنبال دارد، برچسب انرژی برای لوازم گازی و نفتی خانگی، تبلیغ و ترویج و کمک به توسعه این کار همه به عهده شرکت بهینهسازی است. آموزش مهندسان ناظر که دانش کمتری نسبت به اجرای این ماده داشتند، از دیگر برنامههای ما بود که اکنون 10 هزار ناظر را که وظیفه صدور پروانه ساختمانی دارند، به صورت رایگان آموزش دادهایم.
در بخش سختافزاری مبحث 19 مقررات ملی ساختمان، توسعه مصالح این بحث از جمله شیشههای دوجداره، عایقهای حرارتی، آجرهای مجوف، موتورخانه هوشمند و... توانستیم با هدایت تبلیغی و کمکهای یارانهای به صاحبان این صنایع برای توسعه ساز و کارهای آن تلاش کنیم.
یعنی در تولید این مصالح شما یارانه میدهید و کمک میکنید؟
بله. وقتی مبحث 19 را شروع کردیم یکی از نکات مهم به کارگیری مصالح متناسب بود و بر این اساس به کمک صنایع آمدیم و ضمانت وامهای آنها را برعهده گرفتیم یا سود وام آنها را تقبل کردیم و در برخی موارد هم به صورت مستقیم یارانه پرداختیم و در 10 سال گذشته این موضوع توسعه پیدا کرد. الان صاحبان صنایع که شیشههای دوجداره، عایقهای حرارتی و موتورخانههای هوشمند تولید میکنند گله دارند که بیش از 50 درصد ظرفیت آنها خالی است، زیرا ابتدای برنامه چنین مصالحی در کشور تولید نمیشد و حمایتها و هدایتهای سازمان بهینهسازی بوده که توانستیم به این مرز برسیم.
در بخش ساخت و ساز، شهرداریها چقدر با شما همکاری دارند؟
در کل کشور اجرای مبحث 19 مقررات ملی ساختمان در تمام شهرها بویژه شهرهای بزرگ اجباری است.
شما هم نظارت دارید؟
خیر. نظارت به عهده وزارت مسکن و شهرسازی و موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی است.
برای این که بدانید واقعا مبحث 19 در ساختمانسازی رعایت میشود، نماینده یا ناظری در بخش صدور پروانه ساخت ندارید؟
خیر، زیرا صدور پروانه ساخت براساس قانون وظیفه شهرداریهاست و آنها موظفند مباحث 20 گانه مقررات ملی ساختمان را در حین ساخت و ساز رعایت کنند.
حال اگر این قوانین رعایت نشود، چه میکنید؟
چون قانون است، اگر اجرا نشود تخلف اتفاق میافتد و وزارت مسکن و شهرسازی چون ناظر است در این زمینه به وظیفهاش عمل میکند.
الان در برخی نقاط کشور این اصول رعایت نمیشود، مثلا در مناطقی که ساخت نماهای شیشهای منطبق با شرایط جغرافیایی نیست، اجازه ساخت داده میشود. بر این گونه موارد نظارتی نیست؟
در بحث ساختمان و مسکن، بیشترین انرژی در مسکن مصرف میشود و راهکارهای آن اجرای مبحث 19 است. متاسفانه از اجرای مقررات در این بخش راضی نیستیم و نتیجه کافی را نگرفتهایم و باعث نگرانی است. به نظر میرسد سازمانهای نظارتی باید دقت بیشتری در این باره داشته باشند. پس از جلسات با شهرداریها مشکلات آنها را برای عدم اجرای این مبحث جستجو کردهایم و آنها گفتند نداشتن دانش فنی مهندسان درباره مبحث 19 یکی از مشکلات آنهاست و بر این اساس، آموزش رایگان آنها را به عهده گرفتهایم.
با وجود این شما به عنوان سیاستگذار مصرف بهینه انرژی در کشور نمیخواهید در این زمینه نظارت بهتری داشته باشید؟
عرض کردم که قانونگذار نظارت را به عهده وزارت مسکن و شهرسازی گذاشته است.
به نظر شما خلا قانونی در این باره وجود ندارد؟
خیر، هیچ خلایی نیست، ولی قانون اجرا نمیشود که باید مورد آسیبشناسی قرار گیرد. به هر حال مجریان باید بدانند قانون روی زمین مانده است. البته در سالهای اخیر اجرای مبحث 19 سرعت بهتری پیدا کرده و امیدواریم بهتر نیز بشود. هماکنون 16 درصد از ساخت و سازها مبحث 19 را رعایت میکنند، هرچند راضیکننده نیست اما جهش داشته است.
تعامل شما با وزارت مسکن و شهرسازی در این بخش چگونه است؟
در جلسات آنها شرکت میکنیم و در اصلاح آییننامه و ارتقای کیفیت آییننامهها شرکت داریم، ولی مجری از نظر قانون وزارت مسکن و شهرسازی است.
در حوزه خودرو چگونه نظارت دارید، بویژه درباره خودروهای وارداتی؟
خودروهای وارداتی در کلاسهای مختلف تعریف میشوند؛ از هزار سیسی تا 1300 سیسی. در هر کلاسی استاندارد و مصرف سوخت خودرو مشخص است و عمدتا خودروهای وارداتی استاندارد یورو 4 را دارند که پیشرفته است. خودروهای وارداتی لوکس بعضا ظرفیت بالا هستند، اما مصرف آنها براساس استانداردهای روز دنیا بهینه است و از خودروهای داخلی مصرف سوخت کمتری دارند.
اکنون در دنیا برای کاهش مصرف سوخت، خودروهای کوچک تولید میکنند، اما ما به سمت استفاده واردات خودروهای بزرگ پیش میرویم که گاهی مصرف سوخت بالایی دارند. در این زمینه اقداماتی داشتهاید؟
برخی از این خودروها که میگویید در کلاس خود کممصرف هستند؛ اما استانداردی که تدوین کردیم برای خودروهای داخلی یورو 2 و وارداتیها یورو 4 است. ادعا این است که چون برند وارداتیها متفاوت است میتواند یورو 4 وارد کند. به هر حال عدهای از مصرفکنندگان در دهک بالا هستند و درآمد دارند و خودروی لوکس را به دیگر خودروها ترجیح میدهند، ولی مصرف سوخت این خودروها در نوع خود بهینه است. در بحث خودروهای وارداتی میزان مصرف سوخت خودروها کاملا کنترل میشود.
درباره خودروهای داخلی چطور؟
در اینباره استانداردهایی تدوین شده و موسسه استاندارد هم بر اجرای آن نظارت دارد و به حد قابل قبولی در این زمینه دست یافتهایم.
چند درصد از اهدافتان در اینباره محقق شده است؟
نمیتوان درصد تعیین کرد، اما پیش از سال 79، مجموع مصرف خودروهای داخلی به 14 لیتر در هر 100کیلومتر میرسید و الان نزدیک به 10 لیتر است و این کوشش 10 سالهای است که نتیجه داده و قابل قبول است.
با این حال با ورود خودروهای دیزلی به ناوگان خودروهای سواری، اگر بتوانیم تا پایان برنامه پنجم توسعه مصرف سوخت را به 7 لیتر در هر 100 کیلومتر برسانیم، به موفقیت بزرگی دست یافتهایم.
مصرف خودروهای دیزلی چقدر است؟
30 درصد کمتر از خودروهای بنزینی است.
قرار است موتور های دیزلی در تمام خودروهای داخلی استفاده شود؟
به هر حال ما سبدی را طراحی کردهایم که در سند چشمانداز 1404 باید 24 درصد خودروهای سواری کشور دیزلی شود، چون در پیمایش مساوی با خودروی بنزینسوز، مصرف سوخت کمتری دارد. ما معتقدیم اگر این سبد درست طراحی شود و استانداردها هم هر 3 سال یکبار مورد بازنگری قرار گیرد و سختگیرانهتر شود خواهیم توانست تا پایان برنامه پنجم توسعه (سال 1393) به مصرف 7 لیتر در 100 کیلومتر دست یابیم.
در پروژه موتور خودرو فقط حمایت مالی داشتید؟
مطالعه و طراحی این موتور در سال 85 با ایران خودرو شروع شد و حمایت مالی را به میزان 20 میلیارد تومان از محل بودجههای تحقیقاتی شرکت ملی پالایش و پخش انجام دادیم و موتور پایه دیزلی سواری، ماه گذشته رونمایی شد و شرکت ملی پالایش و پخش نیز متعهد شده سوخت متناسب با خودروی یورو 5 را در کشور توزیع کند و این سوخت به صورت توزیع 2 نوع نفت گاز باشد. یکی نفت گاز معمولی و دیگری نفت گاز یورو 5 که متناسب با این خودرو باشد. لذا مقررات و زیرساخت آن آماده است و امیدواریم تولید آن توسعه پیدا کند، البته احتمالا در سالهای اول واردکنندگان و تولیدکنندگان به واردات بیشتر این نوع خودروها خواهند پرداخت، اما بتدریج تولید این نوع خودروها در کشور نیز توسعه پیدا میکند ولی برای این نوع خودروها آینده خوبی را پیشبینی میکنیم.
درباره بهینهسازی مصرف سوخت در موتورسیکلتها چه کردهاید؟
در این باره نیز استانداردی را تعریف کردهایم. ما در موتورسیکلت واردات نداریم اما در تولیدات داخلی، کارخانه تولیدکننده موظف به رعایت استانداردهاست. البته ما فقط در زمینه پیشنویس استاندارد این بخش همکاری داشتیم.
عمدهترین سیاستگذاری شما در برنامه پنجم توسعه در زمینه مدیریت و بهینهسازی مصرف سوخت چیست؟
در برنامه پنجم توسعه نیز مادهای که در برنامه سوم توسعه تدوین شده، قطعا تنفیذ خواهد شد که براساس آن استانداردهای مصرف سوخت اجباری خواهد بود.
ما مطمئنیم با منطقی کردن یارانهها در بخش انرژی بخشی از بازگشت پول ناشی از اجرای این قانون، برای ارتقای فناوری صنایع انرژیبر تخصیص داده میشود در سال گذشته لایحه کارایی انرژی در کمیسیون زیربنایی دولت مصوب شد که این لایحه ناظر به ارتقای فناوری براساس ارتقای بازده مصرف سوخت است هم در صنعت، هم در ساختمان و هم در مسکن و حمل و نقل.
یعنی دولت باید به بخش خصوصی قسمتی از هزینههای بازده و فناوری را پرداخت کند که هزینههای آن در لایحه کارایی انرژی آورده شده است. توسعه انرژی های تجدیدپذیر مانند باد، خورشید و زمین گرمایی هم از این دست یارانههاست که دولت باید برای پرداخت آن اقدام کند. این برنامه بار مالی بالایی داشت و در کمیته یارانهها ارزیابی شد که 25 هزار میلیارد تومان برای 5 سال پول نیاز دارد. اگر این اتفاق بیفتد، کارایی انرژی به نحو قابل قبولی در کشور بالا میرود. در تمام دنیا در طول 36 سال گذشته، وقتی بحران انرژی در سال 1974 اتفاق افتاد، دولتها کمک کردند تا بخش خصوصی فناوری خود را ارتقا دهد و بازده مصرف انرژی افزایش یابد. واقعیت این است که در 36 سال گذشته غرب 56 درصد انرژی مورد نیاز خود را از طریق بهینهسازی انرژی تامین کرده است و پیشبینی این است که تا سال 2030 کل نیاز انرژی خود را از بهینهسازی و تجدیدپذیرها بگیرد.
ما چقدر در این زمینه سیاستگذاری و برنامهریزی کردهایم؟
آنها برای کشورهایی مثل ما نسخههای 100 درصدی پیچیدهاند که انرژی کشورهایی مثل ما باید از طریق تجدیدپذیرها و بهینهسازی تامین شود. با توجه به اتفاقی که افتاده و بیانیه 3 ماه پیش سازمان بینالمللی انرژی باید برنامه قبلی مورد بازنگری قرار گیرد و سختگیرانهتر شود. دولت در بخش تجدیدپذیرها باید سرمایهگذاری کند. چون برق خورشیدی و بادی گرانتر از برق فسیلی تمام میشود و باید سهم بیشتری از بهینهسازی در ارتقای بازده مصرف داشته باشد.
در زمینه بهینهسازی مصرف برق چه اقداماتی انجام شده است؟
چون تولید برق انحصارا در اختیار دولت است ما تعامل وسیع با وزارت نیرو داریم. آنها هم در برنامه پنجم توسعه برنامهریزی کردند و وزارت نیرو موظف شده بازده نیروگاهها را از 36 درصد به 45 درصد ارتقا دهد. البته کار مشکلی است ولی امکانپذیر است و این موضوع روزانه 30 میلیون متر مکعب مصرف گاز در کشور را کاهش میدهد.
چقدر سیاستهای شما در برنامه پنجم توسعه متاثر از هدفمند کردن یارانهها خواهد بود؟
کمکی که هدفمند کردن یارانهها جدا از مباحث اقتصادی به ما میکند این است که مدیریت را به مصرفکننده منتقل میکند. انتقال مدیریت به مصرفکننده باعث میشود او نیز وارد میدان شود و با دقت و وسواس بیشتری در برنامههای صرفهجویی انرژی مشارکت داشته باشد. در عین حال با اجرای آن منابعی آزاد میشود که به حاکمیت کمک میکند تا برای کاهش مصرف و مصرف بهینه برنامهریزی کند.
الان ما داریم حکمی را از دولت میگیریم که یکی از ضروریات واردات لوازم خانگی این باشد که حداکثر برچسب مصرف انرژیB را داشته باشد و تولیدات داخلی نیز تا پاپان برنامه پنجم ازG به حد C برسد.
تعریف میزان مصرف سوخت در ردههای B و A چیست؟
رده A بازده آن بیش از 85 درصد،B بین 75 تا 80 درصد و G 50 درصد است و میزان مصرف را نشان میدهد. کارخانهدار داخلی تا 5 سال بدون آنکه ضربه به تولید وارد شود فرصت دارد تا تولیدات خود را از نظر کاهش مصرف انرژی ارتقا دهد.
به سبب وجود انرژی ارزان و تقریبا رایگانی مانند گاز در کشور ما، مصرف آن بیرویه است. حالا آیا نمیتوانیم مانند سایر کشورها برای حفظ این ذخایر، انرژی گاز را به نیروگاهها بدهیم و مصرف انرژی برق را که پاکتر است، توسعه دهیم؟
75 درصد انرژی برق ما از گاز تولید میشود و این موضوع خوشایندی نیست.
منظورم این نیست زیرا الان ما هم برق مصرف میکنیم و هم گاز، سوال این است نمیتوان مصرف را فقط به برق اختصاص داد و گاز را برای تولید برق.
الگوی مصرف ما به دلیل تصور و توهم اینکه سوخت زیاد داریم قابل مقایسه با کشورهای پیشرفته نیست و در 36 سال گذشته آنها بسیار در این زمینه کار کردهاند، ما کار نکرده و وضعیت را به حال خود رها کردهایم. ما معتقدیم سبد سوختی ما غیرمتنوع و شکننده است. در دنیا به 7 نوع انرژی گاز، باد، نفت، زغال سنگ، اتم، خورشید و آب متکی هستند، ما تقریبا به 2 نوع سوخت وابسته هستیم. در حال حاضر 3 درصد از مجموع کل انرژی کشور را آب تشکیل میدهد، اما کوششهایی در این زمینه صورت گرفته که امیدواریم توسعه یابد.
از نظر ما سبد انرژی ما نهتنها غیرمتنوع بلکه ناامن است، سبد انرژی باید متنوع شود و ما معتقدیم ذغال سنگ به دلیل مزیتهایی که دارد باید وارد این سبد شود. آب، برق، باد و خورشید هم با حمایتهای دولت به دلیل گرانی آن در مرحله اول باید وارد این تنوع انرژی شود.
هدفمند کردن یارانهها میتواند به این برنامهریزی کمک کند؟
در این برنامه هم دولت باید کمک کند، زیرا در کشورهای مهم که کاملا مکانیسم بازار رعایت میشود بدون کمک دولت نتوانستند سایر انرژیها را وارد سبد انرژی خود کنند. دولت با هدفمندی یارانهها میتواند منابعی را آزاد کند تا قادر شود منابع مالی را در اختیار بخش خصوصیو صنایع بگذارد تا اصلاح بازده و توسعه تجدیدپذیرها صورت پذیرد.
شرکت بهینهسازی چقدر در آموزش و ارتقای فرهنگ عمومی در زمینه مصرف انرژی موفق عمل کرده است؟
در برخی استانها تقریبا توانستیم از طریق برنامههای تلویزیونی تاثیراتی بگذاریم.
با آموزش و پرورش در این زمینه چه همکاریای داشتهاید؟ در تدوین دروس و ... .
ما 220 جلد کتاب چاپ کردیم که در زمینه مصرف بهینه انرژی و به صورت رایگان توزیع شده است. در بخش مدارس نیز در مبحث 19، با نوسازی مدارس همکاری داشتیم.
منظورم کتب درسی و آموزشهایی از دوره ابتدایی به بالاست.
در مدارس فعالیتهایی را شروع کردیم و در دوره تحصیلی هم کتبی را در دست تدوین داریم. آموزش و پرورش هم این را پذیرفته است. مرکز نشر آموزش و کتاب هماکنون در این زمینه فعالیت دارد. ما در زمینه ارتقای سواد و دانش دانشآموزان، صرفهجویی انرژی را انجام دادیم، کاری که 20 سال قبل باید انجام میشد.
در برخی کشورها از دوره قبل از دبستان این آموزشها وجود دارد.
بله، در ژاپن برای کودکان اردوهایی طراحی و برنامهریزی میشود تا چگونگی مصرف بهینه انرژی را آموزش ببینند.
شما برنامهای در این باره دارید؟
ما سال گذشته شروع کردیم، ولی ادامه نیافت. تفاهمنامهای هم بین 2 وزیر نفت و آموزش و پرورش امضا شد که متاسفانه همینطور معطل مانده است.
چرا متوقف شد؟
متوقف نشده است. دوستان آموزش و پرورش نتوانستند راهکار اجرایی را در مدارس پیدا کنند. ما معتقدیم به تمام مدارس باید میرفتیم و این اردوها را برگزار میکردیم، مشکلی هم برای تامین منابع نداشتیم. اما نتوانستند به یک جمعبندی برسند. از طریق وزارت ارشاد هم برنامههایی داریم. در وزارت علوم دانشگاهها هم، از پایاننامههای بهینهسازی انرژی حمایت مالی میکنیم، رشتههای انرژی در دانشگاه تاسیس شده و از پایاننامهها با موضوع انرژی در مقطع کارشناسی ارشد تا سقف 3میلیون تومان و دکتری تا 5 میلیون تومان کمک مالی میکنیم. حدود هزار پایاننامه در این زمینه وجود دارد که کارهای خوبی انجام شده و از آنها استفاده میکنیم.
یک شورای پژوهش نیز داریم که متشکل از مدیران شرکت و کارشناسان دانشگاهی هستند که طرحهایی برای کارایی انرژی میدهند تا مورد استفاده قرار گیرد.
در حال حاضر نمونهای دارید که با استفاده از این پایاننامهها به نتیجه رسیده باشید؟
در بحث خودرو طراحی خودروی هیبریدی را مورد حمایت قرار دادیم. اتوبوس هیبریدی که دانشکده فنی مصوب کرد، حمایت کامل مالی کردیم. از نظر مباحث آکادمیک ما غنی هستیم اما به نظر میرسد صنایع باید بیشتر با این موضوع درگیر شوند.
با همه دانشگاهها در این زمینه مرتبط هستید؟
ما به همه دانشگاهها نامه نوشتیم، اما دانشگاههای خاصی که از پتانسیل بالاتری بهرهمند هستند و از این فرصت استفاده میکنند.
در زمینه فرهنگسازی عمومی چه اقداماتی انجام دادید؟
ما باید مخاطب را آشنا کنیم نه اینکه کم مصرف کنند بلکه باید درست مصرف کنند چون فرهنگسازی نصیحتی نیست. مهم این است که جامعه باید مورد آمادهسازی قرار گیرد که افزایش قیمت انرژی تا 5 سال آینده در راه است. در سال 1351، 6 درصد هزینه خانوار به انرژی اختصاص داشته است، اما طی این سالها به مرور انرژی ارزان شده و الان 2 درصد از هزینه خانوار به انرژی اختصاص دارد. فرهنگسازی ما بیشتر برای مبحث 19 و موضوع خودرو انجام شده و در بخش خودرو که مخاطب خاص هست از طریق استاندارد و خودروسازان وارد عمل شدیم.
در زمینه معماری چه اقداماتی کردید؟
معماری به عنوان یک الگو میتواند موثر باشد اقداماتی هم صورت گرفته است اما در حال حاضر توسعه عمودی شهرها اجتنابناپذیر است و دیگر به توسعه افقی توجهی نمیشود. وقتی برج ساخته میشود، معماری کرمان و یزد دیگر پاسخگو نخواهد بود. اجرای مقاومت حرارتی و جلوگیری از هدرروی انرژی در این برجها کمتر اعمال میشوند. در برجها بیشتر باید به بحث انرژی توجه شود یعنی گرم کردن بدون مولد، در شمال اروپا به این موضوع بیشتر توجه کردند. هماکنون متوسط مصرف انرژی برای یک متر مربع ساختمان در ایران 340 کیلووات در سال است. این عدد در کشورهای اسکاندیناوی 60 است و برنامهریزی شده که به 25 برسد.
تازه اگر ما مبحث 19 را کامل اجرا کنیم، در سند چشمانداز به نصف بازده آنها میرسد یعنی در سند چشمانداز ما باز به 6 5 برابر بازده شمال اروپا خواهیم رسید. بیشتر فشار ما و وزارت مسکن اجرای مبحث 19 روی ساختمانهای جدید است. با اجرای این قانون صرفهجویی وسیعی در بخش انرژی صورت میگیرد.
زیبا اسماعیلی
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در واکنش به حمله رژیم صهیونیستی به ایران مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک نماینده مجلس:
علی برکه از رهبران حماس در گفتوگو با «جامجم»:
گفتوگوی «جامجم» با میثم عبدی، کارگردان نمایش رومئو و ژولیت و چند کاراکتر دیگر
یک کارشناس مسائل سیاسی در گفتگو با جام جم آنلاین: