گیس و گیس‌کشی در دنیای مجازی

از کجا می‌توان همسر پیدا کرد؟

«پسری با دختری آشنا می‌شود. آنها قصد ازدواج دارند اما زمانی که دختر متوجه مشکلات شخصیتی پسر می‌شود از ادامه رابطه‌اش سر باز می‌زند و پسر برای انتقام‌گیری عکس‌های او را روی اینترنت منتشر می‌کند.»، «مردی برای انتقام گیری از همسر سابقش عکس‌های او را در یکی از صفحات سایت‌های خاص اینترنتی منتشر و با قرار دادن نام و شماره تماس همسرش او را به عنوان فردی بدکاره معرفی می‌کند.»، «دختری برای انتقام گرفتن از مرد مورد علاقه‌اش که حاضر به ازدواج با او نشده، وبلاگی را به نام او ایجاد و روی این وبلاگ مطالبی خلاف امنیت عمومی‌ منتشر می‌کند. به دلیل این‌که مرد موقعیت شغلی خاصی دارد، این مساله به حیثیت کاری او لطمه می‌زند.»، «فردی پس از آن‌که از نامزد خود برای ازدواج پاسخ منفی می‌شنود، با انتشار عکس‌های اعضای خانواده همسرش روی اینترنت از او انتقام گیری می‌کند.»

اینها شیوه‌هایی است که معمولا برخی از افراد پس از یک شکست عشقی به سراغ آن می‌روند تا با این کار هم مرهمی ‌بر زخم عمیق ایجاد شده از شکست عشقی خود بگذارند و هم این‌که برای همیشه زندگی طرف مقابل که باعث صدمه دیدن آنها شده را تحت‌الشعاع قرار دهند. بارها چنین مواردی را در صفحه حوادث روزنامه‌ها خوانده‌اید. برخی از این موارد تنها محدود به دوستی‌های خیابانی است ولی برخی از آنها ممکن است در زندگی خانوادگی و در روابط میان همسران نیز اتفاق بیفتد. البته شکل دیگر این اتفاق نیز این‌گونه است که شما روزی متوجه شوید دیگر امکان ورود به ایمیل خود را ندارید. راه‌هایی هم که شرکت سرویس دهنده به شما معرفی کرده کارساز نیست، اما چند ساعت بعد از طریق تماس‌های تلفنی دوستان خود متوجه می‌شوید آنها از ایمیل شخصی شما تعدادی عکس و مطلب ناجور دریافت کرده‌اند. اینها مواردی است که رضا جعفری و همکارانش در دادسرای ویژه رسیدگی به جرائم رایانه‌ای هر روز با آن سر و کار دارند. او حتی به موارد دیگری نیز اشاره می‌کند که در آن اختلاف میان پدر زن و داماد به دنیای اینترنت کشیده شده و در آن مردی با هدف انتقام‌گیری از پدر همسرش، عکس‌های همسر خود را روی اینترنت قرار داده و شماره تماسی نیز برای تماس با صاحب عکس اعلام کرده است. جعفری درخصوص علت بروز چنین مسائلی تحلیل خاصی دارد. او می‌گوید: «وقتی منشاء چنین پرونده‌هایی پیگیری می‌شود، اغلب متوجه می‌شویم پایه و اساس این نوع از ازدواج‌ها دوستی‌ها و آشنایی‌های خیابانی بوده که پایه و اساس آنچنانی نداشته است. علت این مساله هم این است که هدف افراد در این نوع دوستی‌ها زندگی نیست و آنها می‌خواهند از خلال این روابط فقط چند روزی خوش باشند، و الا کسی که به دنبال شریک زندگی است با یک تلفن ناشناس یا ارتباط اینترنتی شیفته فرد مقابل نمی‌شود و قطعا برای انتخاب شریک زندگی خود راه حل بهتری را انتخاب می‌کند. به همین سبب اغلب کسانی که از این شیوه برای یافتن شریک زندگی خود استفاده می‌کنند دچار مشکل می‌شوند و بعد از ازدواج تازه متوجه حضور فرد دیگری در کنار خود می‌شوند که به زندگی با او تمایل چندانی ندارند. به همین دلیل زمانی که تصمیم می‌گیرند تا دوباره به مسیر اول خود بازگردند بر خلاف روزهای پیش از ازدواج نمی‌توانند این رابطه را قطع کنند زیرا حلقه اتصال این دو نفر به هم قانون است که سر و کله زدن با آن چندان سخت نیست. به همین سبب آنها راه‌های مختلفی را سبک سنگین می‌کنند و با برنامه ریزی خاصی تلاش می‌کنند از این منجلاب بیرون بیایند.»

به گفته جعفری مشکل از جایی آغاز می‌شود که اغلب این راهها هزینه دارد و طرف مقابل باید این هزینه را از حیثیت، پول، آبرو و... خود بپردازد تا از این وضعیت خارج شود. این مساله مهم‌ترین دلیلی است که سبب می‌شود این افراد به سراغ راه‌های میانبر و کم هزینه بروند تا طرف مقابل نه تنها به خواسته آنها تن دهد، بلکه چیزی هم به شکل دستی به آنها بدهد. این نوع تفکر ریشه افکار شیطانی است که در ذهن این افراد شکل می‌گیرد تا بر مبنای آن از همسر یا خانواده همسرشان فیلم‌ها و عکس‌هایی غیرمعمول تهیه و آن را در دنیای مجازی منتشر کنند. در چنین شرایطی اگر طرف مقابل به خواسته آنها تن بدهد، عکس و فیلم از دنیای مجازی حذف می‌شود یا این‌که اساسا منتشر نمی‌شود. اگر هم چنین خواسته‌ای مورد قبول واقع نشود، ماجرا شکل دیگری پیدا می‌کند. اهمیت چنین موضوعی در این است که انتشار این عکس‌ها و فیلم‌ها در دنیایی فرّار صورت می‌گیرد که دیگر نمی‌توان عکس یا فیلم منتشر شده را به حالت قبلی برگرداند.

جعفری در توضیح این بحث به نکات دیگری نیز اشاره و تاکید می‌کند: «چت کردن و خیابان جایی برای پیدا کردن شریک زندگی نیست. ممکن است درصدی از این نوع روابط به نتیجه مثبتی برسد، اما انجام چنین کارهایی نوعی ریسک به شمار می‌‌آید و واقعیت موجود نیز تا حدود زیادی این مساله را ثابت کرده است. بسیاری از ازدواج‌هایی که امروز منتهی به طلاق شده نیز به این دلیل پایان بدی پیدا کرده که پایه و اساس درستی نداشته و عشق و شیفتگی موجود در آن نوعی هوس بادکنکی بوده است. چنین بادکنکی هم به مرور زمان خالی می‌شود.» جعفری اضافه می‌کند: «اگر قرار است جوانان ما تشکیل خانواده دهند و فرزندانشان بخوبی‌تربیت شوند، باید در انتخاب شریک زندگی توجه بیشتری نشان دهند. در آداب و سنن و ادیان ما نیز برنامه‌هایی برای این مساله در نظر گرفته شده است. وقتی برای خواستگاری و آغاز زندگی مشترک بزرگ‌ترها دعوت می‌شوند، این مساله به این دلیل است تا آغاز زندگی مشترک از کانون خانواده صورت گیرد و پایه درستی داشته باشد.»

جعفری وجود چنین مسائلی در پرونده‌ها را تنها به محدوده موضوع‌های اختلاف برانگیز خانوادگی محدود نمی‌داند و با ذکر چند مثال می‌گوید:« در یکی از پرونده‌هایی که چندی قبل به آن رسیدگی کردیم، زن و مردی از فردی ثروتمند مبلغی پول تقاضا می‌کنند و پس از دریافت این پول، برای گرفتن مبالغ بیشتر از وی اقدام به تهدید او می‌کنند و می‌گویند در صورتی که وی حاضر به پرداخت این مبلغ نشود، عکس و فیلمی ‌از او را در اینترنت منتشر می‌کنند. پس از گزارش این موضوع و بررسی پرونده از سوی ما مشخص شد این عکس و فیلم مونتاژ شده است.»

انتشار چه نوع عکس‌ها و فیلم‌هایی جرم است؟

از نگاه قانون انتشار عکس و فیلم زمانی می‌تواند مورد رسیدگی قرار گیرد که آن تصاویر مبتذل یا مستهجن باشند. در تعریف این موضوع جعفری می‌گوید: «فیلم یا عکس مبتذل به تصویری گفته می‌شود که در آن نوعی برهنگی نشان داده می‌شود. اما فیلم و تصویر مستهجن به تصویری گفته می‌شود که در آن افراد هیچ نوع پوششی در بدن خود ندارند. در مجموع حجب و حیای فیلم مبتذل بیش از فیلم و عکس مستهجن است. بدیهی است وقتی کسی می‌خواهد به دیگری آسیب برساند، فیلم و تصویری را روی اینترنت قرار می‌دهد که موجب هتک حرمت طرف مقابل شود و فیلم حضور در سخنرانی مذهبی را قرار نمی‌دهد.»

یکی از مسائل مهم در رسیدگی به چنین پرونده‌هایی توجه به عرف است. شاید برخی افراد مشکلی با این مساله که تصاویر خانوادگی آنها در سایت‌های اینترنتی یا برخی مجامع اینترنتی مانند «یاهو 360 درجه» قرار گیرد نداشته باشند. اما در نقطه مقابل برای برخی خانواده‌ها به دلیل خصوصیات اعتقادی، اخلاقی و اجتماعی خاص آنها حتی انتشار تصاویری با پوشش کامل روی سایت‌های اینترنتی هم می‌تواند مشکل‌ساز باشد. در توضیح این مساله جعفری می‌گوید: «در رسیدگی به چنین پرونده‌هایی حتما به عرف جامعه توجه می‌کنیم. عرف هم از نظر عقلای قوم تعریف می‌شود و بر حسب موضوع ممکن است تغییر کند. مثلا عرف بازار با عرف ورزش متفاوت است. بر همین اساس ممکن است برای خانواده‌ای که جزو خانواده‌های مسوولان نظام است، حتی انتشار عکس با حجاب دختر خانواده نیز مشکل‌ساز باشد. ضمن آن‌که اساسا انتشار هر تصویری بدون اجازه صاحب آن تصویر در قانون جرم تلقی شده است.»

اگر علاقه‌مند هستید بدانید در چنین شکایت‌هایی موضوع چگونه پیگیری می‌شود، در هفته آینده خواننده ادامه این گزارش باشید.

معصومه حداد