در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
شاید در ابتدا که اولین مجموعههای مناسبتی در ماه رمضان به نمایش درآمد تصور نمیشد که این آیتم جدید بتواند به یکی از پرطرفدارترین مجموعههای تلویزیونی بدل شود به طوری که ساخت آن به مناسبتهای مذهبی دیگر غیر از ماه رمضان نیز تعمیم یافت و شبکههای مختلف تلویزیونی در ساخت و تولید این مجموعهها به رقابت سخت با هم پرداختند. براساس نتایج پژوهشهای مرکز تحقیقات صداوسیما درخصوص سریالهای ماه مبارک رمضان مشخص شده است هر سال بر تعداد بینندگان این گونه سریالها افزوده میشود به طوری که میزان بینندگان 5 سریال ماه رمضان 1381 حداقل 40 درصد (سریال عروج) و حداکثر 73 درصد (پشت کنکوریها)، 4 سریال ماه مبارک رمضان سال 82 حداقل 63 درصد (رویای ناتمام) و حداکثر 79 درصد (فقط به خاطر تو)، میزان بینندگان 4 سریال ماه مبارک رمضان سال 83 حداقل 39 درصد (اگه بابام زنده بود) و حداکثر 89 درصد (خانه به دوش) و میزان بینندگان 4سریال ماه مبارک رمضان سال 84 حداقل 47 درصد (مرده متحرک) و حداکثر 85 درصد (متهم گریخت) بوده است. مقایسه این سالها نشان میدهد سریالهایی که مضمون طنز داشتهاند بیشتر موردپسند بینندگان بودهاند.
در ماه مبارک رمضان سال 83 چهار سریال از شبکههای یک (اگه بابام زنده بود)، دو (کمکم کن)، سه (خانه به دوش) و پنج (رسم عاشقی) پخش شد و در ماه مبارک رمضان سال 84 نیز چهار سریال از شبکههای یک (مرده متحرک)، دو (او یک فرشته بود)، سه (متهم گریخت) و پنج (برای آخرین بار) تولید و پخش شد که از نکات برجسته در تحلیل این سریالها نحوه تماشای آنهاست. همچنین سریالهای رمضان غالبا جزو برنامههایی هستند که بینندگان آنها را پیگیری میکنند. سریالهای رمضان در سال 83 توسط 52درصد و سریالهای رمضان 84 به صورت میانگین توسط 72 درصد بینندگان پیگیری شدهاند.
سریالهای مناسبتی اگرچه خود یک گونه جدید سریالسازی به حساب میآید که پیش از آن سابقه نداشته است، اما به تدریج خود به ژانرهای مختلفی تقسیم شد و معمولا هر شبکهای به یکی از این ژانرها اختصاص یافت. براساس این تقسیمبندی سه گونه طنز، اجتماعی و ماورایی به عنوان ژانرهای متفاوت سریالهای مناسبتی صورتبندی شد که شبکه سوم به ژانر طنز، شبکه دوم و اول متناوبا به ژانر ماورایی و اجتماعی و شبکه پنج نیز توامان به ژانر طنز و اجتماعی تمایل بیشتری نشان دادهاند و نسبت معناداری با گونههای مختلف سینمایی پیدا کردند. یکی از دستاوردهای سریالهای مناسبتی، شکلگیری ژانر جدیدی به نام ژانر ماورایی و ازمنظری دیگر معناگرا بود که تناسب ایدئولوژیکی با حال و هوای ماه رمضان داشت و اتفاقا در ابتدا توانست نظر مردم و مدیران صداوسیما را نیز به خود جلب کند، هرچند در سال جاری سیاستهای سازمان در قبال ژانر ماورایی تغییر کرده به طوری که در میان سریالهای امسال ژانر ماورایی به چشم نمیخورد. از نتایج دیگر سریالهای مناسبتی ظهور و برجسته شدن فردی به عنوان مشاور مذهبی بود که در به تصویر کشیدن مفاهیم دینی به کارگردان مشاوره میداد. علیرضا برازش و حجتالاسلام گلی از مشهورترین مشاوران مذهبی هستند که با این سریالها همکاری داشتهاند.
اگر بخواهیم این ژانرها را از منظر مخاطبان و میزان طرفداران آنان رتبهبندی بکنیم به ترتیب طنز، ماورایی و اجتماعی میرسیم. در واقع طنز در انواع مدیومها و اشکال رسانهای بیشترین طرفدار را دارد. همان طوری که در آمار مرکز تحقیقات صداوسیما هم آمده بیشترین مخاطبان سریالهای ماه رمضان مجموعههای طنز بودهاند. البته سریالهای طنز مناسبتی به دلیل این که در ماه رمضان پخش میشدند سعی داشتند تا در طی روایتی کمیک از داستان خود برخی مفاهیم اخلاقی را نیز به طور تلویحی در بستر قصه خود جای دهند، اما بیش از آن سریالهای ماورایی بودند که بیشترین حجم پیامهای اخلاقی را به خود اختصاص میدانند که ظاهرا به دلیل فرم جدید و تجربه نشدهای که برگزیده بودند تا حد زیادی در ابلاغ مفاهیم و انگارهای اخلاقی و دینی موفق بودند. در میان سریالهای ماورایی که از این منظر تاثیرات زیادی روی مردم گذاشتند میتوان به سریالهای کمکم کن و او یک فرشته بود اشاره کرد که بویژه دومی به دلیل جایگاهی که در بین مخاطبان پیدا کرد و به دلیل تاثیرات اخلاقی که بر جای گذاشت در سالهای بعد نیز در ساعاتی غیر از ساعات پخش سریالهای آن سال بار دیگر پخش شد. البته طرح مفاهیم اخلاقی در گونه اجتماعی نیز پیگیری میشد، اما از دامنه و عمق کمتری برخوردار بود.
موفقیت طنز در سریالهای مناسبتی موجب شد تا شکلهای تازهتری از مجموعههای 90 شبی طنز که بیشتر مبتنی بر طنز کلامی و فانتزی بود شکل بگیرد و طنز موقعیت و داستانی رشد بیشتری بکند. موفقترین سریالهای طنز مناسبتی نیز به رضا عطاران تعلق داشت و مجموعههایی که او ساخت جزو پرطرفدارانترین سریالهای ماه رمضان قرار گرفت به طوری که سریالهای مثل خانه به دوش، متهم گریخت و بزنگاه در حافظه تاریخی مخاطبان با نام رضا عطاران گره خورد و تثبیت شد. البته اولین سریال طنز مناسبتی که القضا جزو اولین سریالهای مناسبتی ماه رمضان هم میباشد با کار گمگشته ساخته رامبد جوان شکل گرفت که سلسله جنبان سریالهای مناسبتی محسوب میشود و به نوستالژی سریالهای ماه رمضان بدل شده است.
یکی دیگر از دستاوردهای قابل توجه سریالسازی مناسبتی شکلگیری بخش تازهای در این آیتم بود که بعدها گسترش یافت و به یک رسم سریالسازی در تلویزیون بدل گشت و آن چیزی نبود جز ترانههای تیتراژی که شاید برای اولین بار با صدای مجید اخشابی در گمگشته کلید خورد و به تدریج به عنوان عنصر جداییناپذیر سریالهای تلویزیونی بویژه سریالهای مناسبتی بدل گشت. در واقع این مساله به ظهور پدیده جدیدی در موسیقی پاپ و موسیقی سینمایی منجر شد و البته بازار ترانهسرایی را رونق بخشید. احسان خواجهامیری و افشین یداللهی، خواننده و ترانهسراهایی هستند که نامشان بیش از دیگران با این جنس از موسیقی پاپ گره خورده است.
علاوه بر مخاطبان و بینندگان این سریالها، تهیهکنندگان و برنامهریزان سازمان نیز به طور کلی از پخش این مجموعهها رضایت داشتند و دامنه این رضایت تا علمای دینی و مراجع مذهبی نیز گسترش یافت. به اعتقاد آنان صداوسیما توانست از ظرفیت هنری و رسانهای این مجموعهها در جهت تبیین و تبلیغ مفاهیم و ارزشهای دینی و اخلاقی به درستی استفاده کند. اگرچه در ابتدا برخی از روحانیون و ائمه جماعت نسبت به زمان پخش این سریالها معترض بودند و آن را دلیلی بر کاهش حضور مردم در مساجد و انجام فرایض دینی ماه رمضان میدانستند که این انتقاد با تغییر زمان پخش سریالها و جلوگیری از عدم تداخل آن با فرایض مذهبی رفع شد. براساس نظرسنجی سازمان نکته مهم درمورد سریالهای رمضان همخوانی پیامهای سریال با انتظارات مردم است گرچه به درستی تجمیع این موارد امکانپذیر نیست، اما از مطالعات صورت گرفته چنین منتج میشود که پرداختن به مسائل معنوی و رفتارهای مناسب، توجه به موضوعات مذهبی و فطری و آموزش مسائل مورد نیاز مهمترین پیامهای این سریالها هستند.
در وجه مقابل نیز طولانی و کشدار بودن موضوع برخی سریالها، پایان نامناسب، اغراق در مشکلات، کممحتوا بودن برخی از موضوعات و... از مهمترین انتقادهای مطرح شده ازسوی بینندگان این سریالها بوده است.
در نظرسنجیهای مرکز تحقیقات، تاثیرگذارترین بخشهای هر سریال از نظر مخاطبان مورد سوال قرار گرفته است که در جمعبندی مواردی همچون: تحول روحی پس از تماشای سریالها، جنبههای مثبت و مهم چون احترام به والدین، تربیت صحیح فرزندان، مردانگی و غیرت، تفکر در مورد آخرت و بررسی نتیجه اعمال، آگاهی نسبت به موضوع مرگ، ضرورت زندگی سالم و تاثیر مال حرام در زندگی، پرهیز از برخی معایب اخلاقی همچون تهمت، غیبت، حسادت و... بیشترین تاثیرات این سریالها بودهاند.
اگر بخواهیم به تاریخچه سریالهای مناسبتی نگاهی بیندازیم باید نقطه عطف و عزیمت این مجموعهها را سریال گمگشته به کارگردانی رامبد جوان بدانیم که با ترکیب طنز و مفاهیم اخلاقی، تصویری دلنشین از یک سریال تلویزیونی به نمایش گذاشت که طبق نظرسنجی مرکز تحقیقات صداوسیما هنوز هم به عنوان محبوبترین سریال مناسبتی در نظر مردم جای دارد. گمگشته در واقع جزو اولین مجموعههای تلویزیونی بود که مفاهیم و مسائل تربیتی و اخلاقی را در بستر طنز موقعیت روایت میکرد که بعدها به نوعی در آثار رضا عطاران دنبال شد اگرچه سویه کمیک آثار عطاران بیش از تبیین دینی داستان و مضمون آن بود. ضمن این که داستان گمگشته به لحاظ مضمونی به آثار کمدیای شباهت داشت که با جابهجایی نقش و موقعیت 2انسان به جای هم، ضمن خلق موقعیت طنز از این وضعیت به بازنمایی تاثیر این جابهجایی در رفتار و منش فرد میپرداخت. در درون این ساختار روایی معمولا از دو نیروی خیر و شر و قهرمان و ضدقهرمان استفاده میشود که به واسطه این جابهجایی، دچار تحول میشوند.
اگر بخواهیم براساس تقسیمبندی سهگانهای که درباره سریالهای ماه رمضان انجام دادیم به مجموعه این سریالها در دهه اخیر نگاهی بیندازیم باید بگوییم که سریالهای گمگشته، خانه به دوش، متهم گریخت، زیرزمین، بزنگاه، پشت کنکوریها، بوی خوش زندگی و مامور بدرقه اشاره کرد که البته برخی از آنان در ژانر اجتماعی نیز میگنجد. سریالهایی مثل کمکم کن، او یک فرشته بود، اغما و روز حسرت نیز در قالب ژانر ماورایی میگنجد و آثاری چون رویایی ناتمام، فقط به خاطر تو، رسم عاشقی، برای آخرین بار، یک وجب خاک و مثل هیچ کس را میتوان در ذیل آثار اجتماعی قرار داد. اگر نام رضا عطاران با گونه طنز سریالهای مناسبتی گره خورده است در سریالهای ماورایی نیز نام سیروس مقدم بیش از دیگران به چشم میخورد که به این نامها میتوان نام علیرضا افخمی را هم به عنوان ناظر کیفی افزود که حضور گستردهای در ساخت سریالهای مناسبتی داشتهاند.
اگرچه دو گونه طنز و ماورایی بیشترین مخاطبان سریالهای مناسبتی را به خود اختصاص داده بودند، اما در رمضان سال گذشته هر دو آنها با انتقادات جدی مواجه شدند که مهمترین آنها بزنگاه رضا عطاران بود. از سوی دیگر سریالهای ماورایی بویژه اغما که به نام الیاس شخصیت متافیزیکی داستان معروف شد انتقاداتی را برانگیخت و نشان داد که ساخت چنین آثاری حرکت کردن روی لبه تیغ است. اگرچه این آثار به دلیل جذابیتهای بصری و معنایی، تاثیر زیادی در جذب مخاطبان داشت، اما این خطر را هم در خود داشت که براثر کمدقتی در روایت مسائل متافیزیکی ممکن است به نوعی خرافهپرستی و تاویل غیرعقلانی از دین و تفکر مذهبی منجر شود. اگر به لحاظ مضمونی هم بخواهیم به مجموعه سریالهای مناسبتی نگاه کنیم در گونه طنز این آثار ما با یک کاراکتر و شخصیت منفی مواجه هستیم که به تدریج و بر اثر اتفاقاتی که برایش میافتد دچار تحول اخلاقی شده و به راه راست هدایت میشود. بلااستثنا پایانبندی اکثر این آثار با تصویری اخلاقی به پایان میرسد و ضدقهرمان به قهرمان تبدیل میشود. در آثار ماورایی اما عکس این داستان اتفاق میافتد به این معنی که قهرمان داستان که شخصی با ایمان و مثبت است تحت تاثیر وسوسههای شیطانی و نفسانی قرار میگیرد و به امتحانی سخت دشوار میشود، اما در پایان با بیداری مجدد، موفق میشود که بر این وسوسهها غلبه کند. در واقع اگر بخواهیم به لحاظ طرح مفاهیم اخلاقی، این سریالها را مورد بازشناسی قرار دهیم باید بگوییم که مفاهیم و ارزشهای اخلاقی مثل توبه، آزمایش الهی، وسوسههای شیطانی، نفی دنیاطلبی و نهی جاهطلبی، نوعدوستی، رحمت و مفاهیمی از این دست که ارتباطی عمیق با فلسفه این ماه دارد، مطرح میشود.
تلویزیون امسال با 3 مجموعه تلویزیونی به استقبال ماه مبارک رمضان میرود. امسال مجموعههای شب هزار و یکم به کارگردانی علی بهادر برای شبکه یک سیما، «پنجمین خورشید» به کارگردانی علیرضا افخمی برای شبکه سوم سیما و «گذر از پاییز» ساخته مسعود شاهمحمدی برای شبکه دوم سیما تولید شده است.
پنجمین خورشید
علیرضا افخمی پای ثابت مجموعههای ماه رمضان است. مجموعه «او یک فرشته بود» به کارگردانی افخمی، تحولی در مجموعههای ماه رمضانی به وجود آورد. در حالی که پیش از این کار اغلب مجموعههای ماه رمضان موضوعاتی سردستی و با خط داستانی ساده داشتند، «او یک فرشته بود» ظرفیتی تازه از مخاطبان برای مجموعههای ماه رمضان به وجود آورد؛ مخاطبانی جدیتر که حالا با کاری متفاوت در تلویزیون مواجه شده بودند. علاوه بر خطشکنیهایی که به لحاظ داستانپردازی در این کار صورت گرفته بود، پرداخت تصویری آن و استفاده از جلوههای ویژه جذابیتهایی برای تماشاگران داشت. «آخرین گناه» به کارگردانی حسین سهیلیزاده نمونهای معیوب از «اویک فرشته بود» بود که به هیچ عنوان نتوانست موفقیتهای مجموعه افخمی را تکرار کند و حتی به نوعی مخاطب را از این جنس کارها دور کرد.
افخمی در همان سال مجموعه طنز «زیر زمین» را روی آنتن داشت که اتفاقا میان مخاطبان محبوب بود و در میان کارهای پرطرفدار آن ماه رمضان قرار گرفت. امسال نیز علیرضا افخمی با مجموعهای کمدی در ماه مبارک رمضان با مخاطبان ارتباط خواهد داشت. «پنجمین خورشید» عنوان مجموعه جدید افخمی است که طبق گفته تهیهکننده برخلاف اخبار اولیه که در مورد این کار منتشر شد، فضایی ماورایی ندارد، هرچند که با توجه به خلاصه قصه، وجود فضاهای ماورایی در این کار چندان بعید به نظر نمیرسد. «پنجمین خورشید» ماجرای مهدی و همایون دو دوست هستند که در سال 65 و در وضعیت بد اقتصادی زندگی میکنند آنها بر اثر حادثهای عتیقهای خاص پیدا میکنند که قابلیت سفر در زمان را دارد و مهدی همراه عتیقه 23 سال در زمان سفر میکند و در سال 1388 در تهران امروز خود را مییابد. مهدی که با پدیدههای جدید و دور از ذهن مواجه میشود دلبسته دختری به نام هما میشود، اما اتفاقات دیگری برای او میافتد که مجبور به بازگشت به سال 64 میشود. افخمی فیلمنامه «پنجمین خورشید» را به همراه سجاد ابوالحسنی در 26 قسمت 45 دقیقهای نوشته است. او در این کار با بازیگرانی متفاوت از کارهای قبلیاش همکاری کرده است و نقشهای اصلی این مجموعه را حمید گودرزی، مهدی سلوکی، مهوش صبرکن، مریم کاویانی، انوشیروان ارجمند، شهرام قائدی و کامیار محبی ایفا میکنند.
عوامل پشت دوربین، اما با کارهای افخمی بیگانه نیستند، اسامی آنان عبارت است از طراح چهرهپردازی: جلالالدین معیریان، طراح صحنه و لباس: آیدین ظریف، صدابردار: احمد پولیبابایی، تصویربردار: حسنعلی اسدی، مدیر تولید: عزیز علیزاده و دستیار اول کارگردان: اکبر نصیری. افخمی که تجربه موفقی در زمینه مجموعههای ماورایی داشته امسال ترجیح داده با کاری کمدی به تلویزیون بیاید. موفقیت نسبی کارهای افخمی به واسطه سابقه کاری او در تلویزیون امری قطعی است، اما این که مجموعه تازه او هم بتواند به موفقیت کارهای قبلی برسد یا گامی جلوتر از آنها بایستد، مسالهای است که پس از پخش مجموعه مشخص خواهد شد. هرچند تصویربرداری این مجموعه از ابتدای خرداد ماه آغاز شده اما افخمی در گفتگوهای خود اظهار داشته که کار تولید مجموعه 15 تا 20 ماه رمضان به پایان میرسد.
گذر از پاییز
مسعود شاهمحمدی که سالها به عنوان کارگردان مجموعههای مختلف تلویزیونی ازجمله مجموعههای «کلانتر» شناخته شده است، امسال مسوولیت کارگردانی مجموعه مناسبتی را برعهده گرفته است. «گذر از پاییز» عنوان مجموعه شاهمحمدی است که فضایی جدی دارد و به تاکید رضا جودی تهیهکننده، برخلاف اغلب مجموعههای ماه رمضان در سالهای اخیر که فضایی ماورایی دارند، در فضای رئال اتفاق میافتد. «گذر از پاییز» در 30 قسمت به سفارش شبکه 2 سیما ساخته میشود و تولید آن تا ماه رمضان ادامه خواهد داشت.
این مجموعه درباره مرد متمولی به نام فرخ است که روابط خوبی با دخترانش پوران، توران و لعیا و دامادهایش، خسرو و امیر دارد. او کمکم احساس میکند دوران خانهنشینی و استراحتش فرارسیده و به همین دلیل تصمیم میگیرد اموال و مسوولیتهای خود را به دخترانش بسپارد، اما برای این کار شرطی دارد. فیلمنامه این کار را شاهمحمدی براساس طرحی از جابر قاسمعلی نوشته است. نکته قابل توجه در مورد این مجموعه حضور چنگیز جلیلوند در نقش پدر است.
جلیلوند که سالهاست به عنوان یکی از مطرحترین دوبلورهای سینمای ایران شناخته شده به واسطه بازی در این مجموعه تجربهای متفاوت را پشتسر گذاشته است که البته جذابیتهایی برای بینندگان خواهد داشت. محمود عزیزی، شیرین بینا، برزو ارجمند، امیر آقایی، رحیم نوروزی، بهناز جعفری، رامین راستاد، محمود بنفشهخواه، فرشید زارعیفر، لیدا عباسی، میرطاهر مظلومی، هانیه بساتینی و بهار کاتزی دیگر بازیگران «گذر از پاییز» هستند. سایر عوامل این سریال تلویزیونی عبارتند از: مدیر تصویربرداری: جواد صفا، برنامهریز: علیرضا سبزواری، صدابردار: صالح حبیبی، طراح گریم: محمدرضا قومی، طراح صحنه و لباس: کامیاب امیر عشایری، تدوین: مهدی جودی، آهنگساز: کارن همایونفر، مدیر تدارکات: وحید مرادی و مدیر تولید: بهرام جلالی.
شب هزار و یکم
علی بهادر سال گذشته در شرایطی سریال شب هزار و یکم را برای گروه حماسه و دفاع مقدس شبکه یک سیما کلید زد که تصور نمیکرد این سریال بریا پخش در ماه رمضان در نظر گرفته شود. شب هزار و یکم با موضوع دفاع مقدس زندگی خانوادگی پزشکی را روایت میکند که در زمان جنگ در جبهه بوده است، اما اکنون با همسر و دختر خود زندگی خوبی را سپری میکند. داستان از جایی شروع میشود که زن جوانی از جنوب به خانه آنها میآید، او در زمان جنگ در جنوب زندگی میکرده و با آغاز جنگ اتفاقات ناگواری برای او و خانوادهاش پیش میآید اکنون او به تهران آمده است، اما دکتر دوست ندارد که این زن با با دختر او روبهرو شود....
دانیال حکیمی، علیرضا خمسه، مهشید افشارزاده، آرام جعفری، یوسف مرادیان، فخرالدین صدیق شریف، سپیده گلچین، شیوا بلوریان، نادیا دلدار گلچین، کیومرث ملک مطیعی، عباس امیری، محمد فیلی، اسماعیل سلطانیان، پویا امینی، مینا جعفرزاده، شهرام پوراسد، میلاد کیمرام، شیوا خنیاگر، نعیمه نظام دوست بازیگرانی هستند که در این سریال ایفای نقش میکنند. از دیگر عوامل سازنده این سریال میتوان به تهیهکننده: علی لدنی، مدیر تولید: فرشته مهدیزاده، طراح صحنه و لباس: ژیلا مهرجویی، طراح گریم: محمد قومی، صدابردار: بهروز عابدینی، دستیار اول کارگردان ومدیر برنامهریزی: داریوش جهانگیری، تدوین: شیرین وحیدی، عکاس: امیر دباغیان، مدیر تدارکات: سعید صالحی و جلوهای ویژه: داوود رسولیان اشاره کرد.
تولید مجموعه توسط 3 شبکه تلویزیون در حالی که قرار است تمامی این آثار در فرصت 30 روزه ماه مبارک رمضان پخش شود، لزوم ایجاد تنوع در موضوعات را به وجود میآورد. که در سالهای اخیر شاهد پخش مجموعههای کمدی، ماورایی، جدی و گاه ملودرام در کنار هم بودیم، اما امسال دست تلویزیون در این زمینه خالی است. تلویزیون یک مجموعه کمدی و یک مجموعه جدی دارد که مطمئنا به لحاظ موضوعی تنوع سالهای قبل را ندارد.
با این که سریالهای مناسبتی یکی از پرمخاطبترین سریالهای تلویزیونی در طول سال است، اما از سال گذشته و بتدریج تب و تاب آن در حال فروپاشی است و احتمال میرود که این سبک سریالسازی نیز در کلیشه تکرار گرفتار شود و جذابیت خود را از دست بدهد. برای دچار نشدن این سریالها به بحران مخاطب، بهتر آنست که هم قصهها و ژانرهای تازهتری تجربه شده و به تصویر کشیده شود و هم کارگردانها و بازیگران دیگری، شانس خود را در این گونه سریالسازی آزمایش کنند. الان چند سالی است که برخی کارگردانها و بازیگران تقریبا ثابت و مشخصی در این سریالها حضور مییابند. در حالی که سریالهای مناسبتی هم به لحاظ فرم و هم به لحاظ مضمون نیازمند تجربههای تازهتری هستند.
سیدرضا صائمی
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در واکنش به حمله رژیم صهیونیستی به ایران مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
رییس مرکز جوانی جمعیت وزارت بهداشت در گفتگو با جام جم آنلاین:
گفتوگوی «جامجم» با سیده عذرا موسوی، نویسنده کتاب «فصل توتهای سفید»
یک نماینده مجلس:
علی برکه از رهبران حماس در گفتوگو با «جامجم»: