سفر به سمت پوچی

«ال دورادو» (1988) محصول سینمای اسپانیاست که فرانسه و ایتالیا هم در تولید آن مشارکت کردند. فیلم که کل صحنههای آن در کاستاریکا فیلمبرداری شد، از سوی کارلوس سائورا کارگردانی شده است.

کد خبر: ۱۵۴۲۷۷

سائورا که همسر جرالدین چاپلین است، لقب مطرحترین فیلمساز کلاسیک سینمای اسپانیا را دارد. «ال دورادو» که فیلمی طولانی است، قصهاش را از یک ماجرای واقعی گرفته و کار نگارش فیلمنامه را خود سائورا انجام داده است. در این درام تاریخی، اومرو آنتوئوتی، لمبرت ویلسن، اوزه بیو پونسلا، گابریلا روئل و آینس ساستره، نقشهای اصلی را بازی میکنند. خط اصلی قصه درباره منطقه تاریخی ال دورادو، رود آمازون و اکتشاف یک دنیای جدید است. فیلم در چند جشنواره بینالمللی موفقیتهای خوبی کسب کرده و در سطح بینالمللی با شعار «آرام و شمرده به سمت دیوانگی حرکت کردن» اکران عمومی شد.
لوکیشنهای جذاب و تماشایی کاستاریکا، حال و هوایی تاریخی از یک قصه کلاسیک را به نمایش میگذارند. منتقدان سینمایی از فیلم به عنوان یک اثر کمیاب اسم میبرند. مضمون فیلم درباره این نکته است که در قرن شانزدهم میلادی، چه کسانی بر کشور امریکا حکمرانی میکردند؛ اما برخلاف بسیاری از فیلمهای سینمایی مشابه، قصه ال دورادو درباره فتح و افتخارات مربوط به آن نیست. بعکس، موضوع فیلم درباره شکست و حرکتی تدریجی به سمت ویرانی و دیوانگی است. در سال 1560 گروهی از جهانگردان به سمت رود اویرندکو حرکت میکنند. سربازان اسپانیایی زیادی هم در این سفر حضور دارند. هدف اصلی سفر، پیدا کردن سرزمین افسانهای و مشهور ال دورادو است؛ محلی که گفته میشود مقدار خیلی زیادی طلا در آنجا وجود دارد و میتوان با صاف کردن خاک آن به طلای زیادی دست یافت. مسافران بهشت گمشده، پس از آن که مسافتی بسیار طولانی را با سختی زیاد طی میکنند، به جایی میرسند که اصلا وجود خارجی ندارد و شبیه آن چیزی نیست که دربارهاش افسانهها شنیدهاند. محلی که آنها کشف میکنند، کاملا متفاوت از آن چیزی است که در پی کشف آن بودهاند.
ال دورادو هم مثل بیشتر فیلمهای تاریخی دیگر، قصهاش را در یک مدت زمانی طولانی تعریف میکند. سفر در دست کارلوس سائورا تبدیل به بهانهای برای کالبدشکافی آدمهایی میشود که در این سفر حضور دارند. هریک از کاراکترهای اصلی فیلم، هدف و نیت متفاوتی از این سفر دارند و فیلمساز با زوم کردن روی آنها، روحیاتشان را به تصویر میکشد.
در حقیقت، حال و هوای ال دورادو انعکاسی از خواسته محال آدمهای خوشخیالی است که پس از طی فراز و نشیبهای بسیار به جایی میرسند که جز پوچی چیز دیگری در خود ندارند. کاراکترهای فیلم در پایان آن در مرحلهای عقبتر از آن جایی هستند که در آغاز فیلم قرار داشتند. کل این سفر سخت و طولانی برای آن بوده است که آنها بفهمند در پی سراب بودهاند. سائورا این پوچی و بیهودگی را به شکلی جذاب به نمایش میگذارد. گذر روزهای طولانی و بیحادثه کند است و ریتم فیلم هم از همین حال و هوا تبعیت میکند. اما این سفر هم مثل تمام سفرهای مکاشفهای دیگر، لحظات تنش و درگیری را با خود دارد. مسافران در مواجهه با این تنشها باید واکنشهای درستی از خود نشان دهند. همین نکته چالش درونی فیلم را پیریزی میکند. به صورت طبیعی، سفر در داخل جنگلهای ناشناخته مسائل و مشکلات خاص خودش را دارد. از این نقطه نظر فیلم میتواند مطالعهای درباره چگونگی رودررو شدن (یا نشدن) با یکسری موانع در یک شرایط بسیار سخت باشد. زمانی که حرص و طمع، زیادهخواهی و تلاش برای کسب افتخار هم به این شرایط بسیار سخت اضافه شود، میتوان حدس زد که اوضاع به سمت چه مسیری حرکت میکند.
کاراکتر اصلی فیلم لویه و آگوئیر (با بازی اومرو آنتونوتی) در طول قصه بتدریج تغییر میکند و کارگردان زمینهچینی لازم را برای رساندن او به جنون به شکلی منطقی و روان انجام میدهد. منتقدان اسپانیایی، ال دورادو را تلاشی از سوی صنعت سینمای اسپانیا در دهه 80 ارزیابی کردند که قصد دارد رونقی به وضعیت خود بدهد. این فیلم که 4 سال پیش از پنجمین قرن سالگرد کشف امریکا اکران عمومی شد، به نوعی نگاهی غیرمستقیم هم به وضعیت زندگی جامعه اسپانیا در دوران حکومت فاشیستی و استبدادی ژنرال فرانکو دارد.
با آن که قصه فیلم هیچ اشاره مستقیمی به اختناق سیاسی و اجتماعی دوران فرانکو ندارد، اما روحیه ترس، نگرانی و ناامنیای که در کلیت فیلم وجود دارد منتقدان داخلی و خارجی را به این نتیجه رساند که سائورا به صورت غیرمستقیم در حال صحبت کردن درباره مسائل سیاسی روز است. سائورا که سال 1932 به دنیا آمد، اولین فیلم سینماییاش را سال 1956 کارگردانی کرد. او تا به امروز بیش از 40 فیلم سینمایی ساخته و در دهه 60 لقب یکی از پیشگامان موج نوی سینمای کشورش را گرفت.