درخشش فیلمسازان قزوینی در جشنواره «سینماحقیقت»

جام جم قزوین - در نوزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت»، نام مستند «مسخ‌کراسی» نیز در فهرست آثار بخش مسابقه فیلم‌های دانشجویی دیده می‌شود؛ اثری از دو فیلمساز جوان قزوینی، امیر کمالی‌الموتی و محمدرضا افتخاری، که روایتی متفاوت از چهره پیچیده و ناکارآمد نظام بروکراتیک ایران ارائه می‌دهد. در ادامه، گفت‌وگویی داریم با امیر کمالی‌الموتی درباره‌ی ایده، مسیر ساخت و دغدغه‌های شکل‌گیری این مستند برگزیده.

 آقای کمالی‌الموتی، ایده‌ی ساخت «مسخ‌کراسی» از کجا شکل گرفت؟
بعد از ساخت مستند مورفین در سال ۱۴۰۱ دغدغه‌ای در ذهن ما شکل گرفت که به نوعی ادامه‌ی همان نگاه انتقادی به نظام خدمات دولتی بود. احساس کردیم مسئله بروکراسی در ایران نه‌فقط یک مشکل اداری، بلکه یک مسأله ریشه‌دار فرهنگی و تاریخی است. بنابراین تصمیم گرفتیم سراغ ابر سوژه‌ی بروکراسی ایرانی برویم. پژوهش پروژه از همان سال آغاز شد و فرایند تصویربرداری، با همه سختی‌ها و چالش‌هایش، تا سال ۱۴۰۴ ادامه پیدا کرد.

 در عنوان فیلم از واژه‌ی عجیب «مسخ‌کراسی» استفاده کرده‌اید. «مسخ» از کجا آمد و چه مفهومی دارد؟
نام مستند از رمان معروف «مسخ» نوشته‌ی فرانتس کافکا الهام گرفته شده است؛ داستانی درباره‌ی دگردیسی انسان به موجودی بیگانه از خودش. ما هم در «مسخ‌کراسی» به نوعی از دگردیسی انسان و نظام انسانی در دل یک بروکراسی ناکارآمد سخن می‌گوییم. در فرایند ساخت این فیلم تلاش کردیم نشان دهیم چطور در تو‌در‌توی تصمیم‌گیری‌ها، تشخیص مسائل و نارضایتی‌ها، نوعی «مسخ شدن» اتفاق می‌افتد هم برای افراد و هم برای ساختارهای اداری کشور.

 در فیلم بر ناکارآمدی نظام اداری ایران تأکید دارید. این موضوع را از چه زاویه‌ای بررسی کرده‌اید؟
ما به دنبال تصویر سطحی از نارضایتی نبودیم. سعی کردیم به عمق کوه یخ برسیم. آن‌جایی که ریشه‌های تاریخی و فکری این ناکارآمدی پنهان است. در پژوهش‌هایمان از نوشته‌های بروکرات‌های ایرانی و خارجی کمک گرفتیم؛ از جمله گزارش گروه مشاوران هاروارد که در دهه‌ی ۳۰ شمسی به ایران آمده بودند و درباره‌ی بحران حکمرانی و خدمات دولتی در ایران مدرن نوشته‌اند. در ادامه هم سراغ دیدگاه استادان، پژوهشگران و دیوان‌سالاران معاصر رفتیم تا تصویری جامع‌تر از حکمرانی بروکراتیک به دست آوریم.

 اگر بخواهید به یکی از مصادیق ناکارآمدی اشاره کنید، چه مثالی می‌زنید؟
به نظرم مسئله از همان پایه‌ی هر حکمرانی شاخص یعنی آموزش و پرورش آغاز می‌شود. ما در فیلم نشان می‌دهیم که چگونه بروکراسی رنجور در این نهاد، تصویر کلی‌تری از وضعیت خدمات دولتی در کشور می‌سازد. در واقع، آموزش و پرورش نه فقط نهاد تربیت نسل آینده، بلکه آینه‌ی تمام‌نمای یک نظام اداری بیمار است.

 چه احساسی دارید از اینکه «مسخ‌کراسی» به جشنواره سینماحقیقت راه یافته است؟
خوشحالم که حاصل چند سال تلاش، پژوهش و دغدغه‌ی واقعی ما در جایی مثل سینماحقیقت دیده می‌شود. این جشنواره برای مستندسازان جوان فرصتی ارزشمند است تا صدایشان شنیده شود. امیدوارم فیلم ما بتواند گفت‌وگویی جدی درباره‌ی مفهوم حکمرانی و کارآمدی در ایران امروز ایجاد کند.

 و در پایان، اگر بخواهید در یک جمله فیلم‌تان را توصیف کنید؟
«مسخ‌کراسی» روایتی است از انسان ایرانی در چنبره‌ی بروکراسی؛ روایتی از مسخ شدن در میان ساختارها، فرم‌ها، امضاها و تصمیم‌های بی‌سرانجام. گفتنی است؛ نوزدهمین جشنواره بین ‌المللی سینما حقیقت از ۱۹ تا ۲۵ آذرماه ۱۴۰۴ در پردیس ملت برگزار می‌شود و مسخ‌کراسی در بخش مسابقه فیلم‌های دانشجویی به نمایش درخواهد آمد.