تلویزیون خانه اسطوره های ایرانی

بازنمایی این چهره‌ها در قاب تلویزیون و سینما می‌تواند روح تازه‌ای در نسل جوان بدمد و پیوند میان مردم و هویت ملی را تقویت کند. تولید آثار قهرمان‌‌محور تنها در زمان بحران اهمیت ندارد، بلکه در دوران آرامش نیز باید ادامه یابد تا الگوهای هویتی جامعه زنده بمانند. قهرمانان باید زمینی و واقعی ترسیم شوند‌؛ شخصیت‌هایی که هم ضعف دارند و هم توانایی، تا مخاطب بتواند با آنها همذات‌پنداری کند. 
ازسوی دیگر قهرمانان ملی ستون‌های هویت فرهنگی ملت هستند که بازآفرینی نوآورانه و چند بعدی آنها می‌تواند دوباره مخاطب را به سینما و تلویزیون ایرانی پیوند دهد. قهرمانان واقعی امروز درمیان مردم عادی هستند‌؛ کارگران، پرستاران و مادرانی که هر روز با ایثار و امید، بار زندگی را به دوش می‌کشند. رسانه‌ملی درمعرفی این قهرمانان مردمی پیشگام است تا نسل جدید بداند قهرمانی تنها در اسطوره‌ها نیست، بلکه در دل زندگی جاری است. در این باره با حسین تراب‌نژاد، مهدی سجاده‌چی و سعید مرادی گفت‌وگو کردیم و آنها از ضرورت ساخت آثاری با موضوع قهرمانان گفتند. 
   
قهرمانان ملی، الگوهای همیشه زنده در قاب نمایش
حسین تراب‌نژاد که سابقه همکاری در سریال‌هایی چون «شوق پرواز»، «پادری» و «پرده‌نشین» را دارد، در گفت‌وگو با قاب‌کوچک اظهار داشت: تولید آثار نمایشی درباره قهرمانان ملی همیشه ضروری است، به در شرایط آرام و هم در بطن بحران‌های کشور باید به آن پرداخته شود. این آثار به جامعه، به‌ویژه نسل جوان، نمونه هایی می‌دهد که ثابت می‌کنند هر کسی می‌تواند در زمینه خودش ــ جنگ، علم، صنعت یا ورزش ــ به قهرمان تبدیل شود. 
وی افزود: وقتی نوجوان یا جوانی، قهرمانی را در اثر نمایشی می‌بیند که در همین کشور و با شرایط خاص خودش رشد کرده، این تصویر می‌تواند هویتی برای او بسازد. کنار هم قرار دادن قهرمانان جنگ، علم و ورزش، یک پازل هویتی را برای نسل جوان شکل می‌دهد. 
تراب‌نژاد در مورد نحوه به تصویر کشیدن قهرمانان توضیح داد: برای باورپذیر شدن قهرمان، باید او را «زمینی» کرد؛ یعنی نقاط قوت و ضعفش را همزمان نشان داد.متأسفانه در آثار نمایشی ما کمتر به این مسأله توجه می‌شود. برخی نمی‌دانند که نقاط ضعف شخصیت باعث جذابیت وهمذات‌پنداری مخاطب می‌شود و کاراکتر کامل و بی‌نقص چندان جذاب نیست.وی همچنین درباره ویژگی‌های شخصیتی قهرمانان ملی گفت:بسته به این که چه حوزه‌ای اثر تولید می‌شود، ویژگی‌های متفاوتی باید برجسته شوند‌؛ قهرمانان جنگ ویژگی‌های خاص خود را دارند و قهرمانان علم و فناوری ویژگی‌های متفاوت دیگری. تراب‌نژاد درباره بهترین روش روایت زندگی قهرمانان در سریال‌ها بیان کرد: بهتر است قهرمان واقعی را به‌طور مستقیم محور قصه نکنیم، بلکه از طریق کاراکترهای تخیلی‌ای که براساس شخصیت آن قهرمان شکل گرفته‌اند، داستان را روایت کنیم. این روش، بهترین راه برای خلق درام و شناساندن قهرمان است. این نویسنده همچنین به چالش حفظ صحت تاریخی و جذابیت داستانی اشاره کرد و گفت: در آثارم سعی می‌کنم تحریف تاثیرگذار نداشته باشم اما برخی اغماض‌ها مثل حضور گذری یک شهید در منطقه‌ای که درواقع آنجا حضور نداشته، اگر به جذابیت داستان کمک کند، قابل قبول است. این روش روایت، صادقانه و قابل استنادی در آینده است. 
تراب‌نژاد درباره دشواری خلق کاراکتر مثبت تصریح کرد: کاراکترهای منفی جذابیت بیشتری برای مخاطب دارند، چون ویژگی‌های انسانی و پیچیده‌ای دارند؛ مثلا دزدی بامزه یا معتادی که خانواده‌دوست است. اما خلق کاراکتر مثبت که مخاطب با او کاملا همذات‌پنداری کند، بسیار سخت است. این نویسنده تلویزیون درباره ارتباط آثار قهرمان‌محور با نسل جوان گفت: با توجه به دسترسی گسترده جوانان به سریال‌های خارجی و ارتقای سلیقه آنها، باید روی نوع روایت تمرکز کنیم؛ روایت‌های خطی و ساده شاید مخاطب امروز را جذب نکند. به‌هم‌ریختن روایت و تعریف‌کردن سرخوشانه داستان‌ها می‌تواند راهی برای جذاب‌سازی این آثار برای مخاطب سخت‌پسند باشد. 
 
قهرمانان ملی را باید با روایت‌های نوین به نسل جوان معرفی کنیم
مهدی سجاده‌چی، نویسنده و فیلمنامه‌نویس مطرح کشور در گفت‌وگو باقاب کوچک، بر اهمیت و ضرورت تولید  سریال‌هایی با محوریت قهرمانان ملی در شرایط کنونی جامعه تاکید کرد و گفت: ملتی که دارای هویت فرهنگی و تاریخی است، باید این هویت را با استفاده از ابزارهای مختلف به نسل‌های آینده منتقل کند. 
ازنگاه سجاده‌چی، سینما و تلویزیون از‌جمله هنرهای تاثیرگذاری هستند که می‌توانند این نقش را به‌خوبی ایفا کنند و پیام‌های فرهنگی و هویتی را به‌شکلی جذاب و اثرگذار در ذهن مخاطبان ثبت نمایند. 
سجاده‌چی در ادامه افزود: قهرمانان ملی تنها محدود به فرماندهان جنگ و مقاومت نیستند، بلکه گستره مفهوم قهرمانی گسترده‌تر است وباید ازشخصیت‌ها و رویدادهای متنوعی بهره بردتا ابعاد مختلف فرهنگ وتاریخ ما به تصویر کشیده شود.
وی تصریح کرد: پرداختن به این موضوعات نه‌تنها موجب غنای فرهنگی آثار نمایشی است بلکه باعث اتصال و همبستگی میان جمعیت گسترده کشور هم شده و هویت فرهنگی را تقویت می‌کند. این امر به‌‌ویژه در شرایط کنونی که جامعه به‌دنبال حفظ و ارتقای هویت ملی خود است، اهمیتی دوچندان دارد. 
این نویسنده همچنین به چالش‌های موجود در تولید آثار نمایشی اشاره کرد و گفت: اگرچه همه مسئولان و هنرمندان بر لزوم عبور از کلیشه‌های قدیمی و تکراری تاکید دارند اما در‌عمل بسیاری از آثار تلویزیونی و سینمایی همچنان به همان الگوهای ثابت و محدود پایبند هستند. این موضوع باعث شده قهرمانان در ذهن مخاطب به یک تیپ ثابت و غیرقابل تغییر تبدیل شوند و همین امر، جذابیت و تازگی آثار را کاهش داده است. این روند، مانع از خلق شخصیت‌های واقعی و چندبعدی‌ای می‌شود که بتوانند ارتباط عمیق‌تری با مخاطب برقرار کنند. 
سجاده‌چی تاکید کرد: برای ایجاد نوآوری در روایت قهرمانان ملی، باید به ابعاد مختلف زندگی و شخصیت آنها پرداخته شود و هر قهرمانی باید دارای کاراکتر مجزا و متفاوت باشد. متاسفانه، بسیاری از آثار به‌صورت یکسان و تکراری تولید می‌شوند به‌طوری که گویی فقط نام شخصیت‌ها تغییر کرده اما در‌واقع همه قهرمانان با یک شکل و شمایل ساخته می‌شوند. این‌نوع روایت محدود و کلیشه‌ای، نه‌تنها مانع از ایجاد همذات‌پنداری واقعی مخاطب می‌شود بلکه قدرت تاثیرگذاری هنری و فرهنگی آثار را نیز کاهش می‌دهد. 
وی همچنین به ضرورت همکاری بیشتر میان هنرمندان و مسئولان در راستای حمایت و ایجاد فضای خلاقانه‌تر اشاره کرد و افزود: نمونه موفق این همکاری را می‌توان در سریال‌هایی مانند «پایتخت» مشاهده کرد که نویسنده اثر با آزادی عمل بالا توانست داستانی جذاب، متفاوت و مردمی خلق و مخاطبان گسترده‌ای را جذب کند. حمایت و اعتماد مسئولان به هنرمندان، زمینه‌ساز تولید آثاری با کیفیت و ماندگار است. 
در پایان، سجاده‌چی به نویسندگان جوان توصیه کرد که با وجود مشکلات فراوان در مسیر تولید آثار نمایشی، امید خود را از دست ندهند و با خلاقیت، نوآوری و روحیه قوی مسیر تازه‌ای در روایت قهرمانان ملی ایجاد کنند. او اظهارکرد: ساختارهای موجود نیازمند بازنگری وحمایت بیشتر است تا با بهره‌گیری از ظرفیت‌های هنرمندان، آثار فاخر و تأثیرگذاری تولید شود که بتوانند نقش مهمی در تقویت هویت فرهنگی و ملی کشور ایفا کنند.
 
قهرمانان امروز در دل مردم عادی زندگی می‌کنند
 سعید مرادی، تهیه‌کننده سریال «بانوی مبارز»، با تأکید بر اهمیت بازتعریف مفهوم قهرمان در آثار نمایشی در گفت‌وگو با قاب کوچک گفت: قهرمان امروز فقط فرمانده یا شخصیت اسطوره‌ای نیست؛ اومی‌تواند یک کارگرمعدن، پرستار یا مادری خانه‌دار باشد که با رفتار خود امید و همبستگی را در جامعه گسترش می‌دهد.
مرادی با اشاره به ضرورت ساخت آثار قهرمان‌محور در شرایط فعلی جامعه افزود: در تمام دنیا تولید آثار نمایشی یکی از ابزارهای شکل‌‌دهی فرهنگی و ذهنی جامعه است اما ما خلأ نمایش قهرمانان مردمی را داریم. امروز مردم بیش از هر زمان دیگری نیاز دارند الگوهای واقعی و در دسترس را ببینند؛ قهرمانانی که در زندگی روزمره با مشکلات واقعی روبه‌‌رو می‌شوند و از دل همین چالش‌ها رشد می‌کنند.وی با ذکر این نکته که قهرمانان در جامعه محدود به قشر خاصی نیستند ادامه داد: قهرمان ممکن است کارگری باشد که در عمق معدن با جانفشانی کار می‌کند یا پرستاری که شبانه‌روز در بیمارستان در حال خدمت است. ما سال‌هاست از قهرمانان صنف کارگران و طبقات پایین جامعه غافل مانده‌ایم، درحالی‌که همین افراد، قهرمانان واقعی زندگی ما هستند.
مرادی دربخش دیگری ازسخنانش به ضرورت باورپذیری درخلق قهرمان اشاره کرد وگفت:شخصیت قهرمان نباید بی‌نقص باشد؛ مخاطب امروز باید بتواند با او همذات‌پنداری کند. قهرمان باید ضعف داشته باشد، اشتباه کند، خسته شود اما درنهایت بر نفس خود غلبه کند. همین مسیر است که او را برای بیننده جذاب می‌کند.
وی با تاکید بر اثربخشی رسانه‌ملی در این حوزه گفت: سازمان صداوسیما همچنان رسانه‌ای استراتژیک و جریان‌ساز است. مأموریت آن تنها جذب مخاطب نیست، بلکه ریل‌گذاری فرهنگی برای نسل‌های آینده است. پلتفرم‌ها اگرچه عموما با انگیزه‌های تجاری فعالیت می‌کنند و حداکثر چندمیلیون مخاطب دارند، اما تلویزیون همچنان با بیش از ۲۵میلیون بیننده ثابت، جایگاه محوری خود را حفظ کرده است. 
مرادی با اشاره به مسئولیت هنرمندان در خلق قهرمانان مردمی تأکید کرد: نویسندگان و فیلمسازان باید در انتخاب قهرمان دقت کنند. این قهرمان هم می‌تواند از هر قشر و سنی باشد. باید نقاط قوت و ضعف او را بشناسیم و با پژوهش، شخصیت را به گونه‌ای طراحی کنیم که مخاطب احساس کند با انسانی واقعی روبه‌روست. تهیه‌کننده بانوی مبارز در پایان خاطرنشان کرد: وظیفه ما در رسانه و تولید آثار نمایشی، ریل‌گذاری فرهنگی برای نسل جدید است. باید قهرمانانی بسازیم که نوجوان امروز با دیدن‌شان بگوید می‌خواهم مثل او باشم. این بزرگ‌ترین رسالت هنر و رسانه است.