کاهش بارندگی‌ها تهدید کشت دیم

گندم به‌عنوان یکی از محصولات استراتژیک کشاورزی ایران، همواره در کانون سیاست‌های خودکفایی قرار داشته است. طبق گزارش‌های منتشرشده،درایران به‌طورمعمول حدوددومیلیون هکتارازاراضی زیرکشت،به گندم آبی وحدود چهارمیلیون هکتار به گندم دیم اختصاص دارد. این ترکیب کشت نشان‌ می‌دهد بخش عمده تولید گندم کشور، بر اراضی دیم استوار است. براساس آمار میانگین‌ها، از مجموع سطح زیر کشت این محصول بین ۱۲ تا ۱۵میلیون تن گندم تولید می‌شود.
در سال‌های اخیر، دولت با تکیه بر همین ظرفیت داخلی، بر افزایش تولید و کاهش واردات تأکید کرده است. برای نمونه، در سال زراعی گذشته برخی گزارش‌ها از تولید نزدیک به ۱۵میلیون تن گندم حکایت داشته‌اند، اما این برنامه‌ریزی‌ها در بستر «کاهش بارندگی» و «افزایش خشکسالی» با چالش بزرگی روبه‌رو شده است. بر اساس گزارش‌های سازمان هواشناسی کشور، میزان بارش‌ها در بازه‌های مختلف امسال نسبت به بلندمدت کاهش چشمگیری داشته است. به‌عنوان‌مثال، از ابتدای سال آبی جاری تاکنون، میزان بارش‌ها نسبت به میانگین بلندمدت، ۴۲درصد کاهش نشان می‌دهد.
در این میان، بخش کشت دیم به‌ویژه آسیب‌پذیر است، زیراعملکرد آن متکی به نزولات جوی است. بر اساس اظهارات عطالله هاشمی، رئیس بنیاد ملی گندمکاران کشور، امسال به‌دلیل کاهش بارش، کشت گندم دیم به‌شدت تحت تأثیر قرار گرفته و احتمال کاهش سطح زیر کشت در استان‌های سردسیر وجود دارد.
وی در ادامه افزود: در سال زراعی گذشته، تولید گندم کشور حدود ۱۶میلیون تن بود و خرید تضمینی حدود ۱۲.۵میلیون تن که نیازی به واردات نداشتیم؛ ولی امسال به‌دلیل کاهش بارندگی‌ها و خسارت به مزارع دیم، حدود پنج‌میلیون تن واردات خواهیم داشت. با ترکیب این عوامل، می‌توان نتیجه گرفت که «خودکفایی در گندم» که سال‌ها به‌عنوان یکی از اولویت‌های اصلی مطرح بوده، اکنون بار دیگر با تهدید روبه‌رو شده است. کشاورزی دیم کشور که در شرایط نرمال، ظرفیت قابل توجهی برای تولید دارد، اکنون در وضعیت تردید قرار گرفته است.برخی کشاورزان هنوز در انتظار بارش نخست هستند تا پس از نم‌گیری خاک اقدام به بذرپاشی کنند، درحالی‌که برخی دیگر به امید نزول رحمت الهی اقدام به کشت کرده‌اند.
از این‌رو می‌توان گفت کاهش بارش‌ها تنها یک مسأله آب نیست، بلکه زنجیره‌ای از اثرات را در پی دارد. از کاهش سطح زیر کشت، عملکرد پایین‌تر، کاهش تولید داخلی، تا درنهایت وابستگی مجدد به واردات محصول استراتژیکی مثل گندم. ناکارآمدی تولیدات داخلی در دوره‌های خشکسالی، کشور را از وضعیت خودکفایی خارج و آن را به واردکننده تبدیل می‌کند. هاشمی درباره میزان واردات گندم گفت: ایران در سال‌های کم‌باران و خشکسالی به واردات گندم نیاز پیدا می‌کند، اما در سال‌هایی که تولید داخلی کافی باشد، از واردات بی‌نیاز خواهیم بود.