الهیات مقاومت؛ خوانشی نو از ایمان در پرتو مبارزه

سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌ الله لبنان، یکی از این چهره‌هاست که می‌توان او را نه‌تنها یک استراتژیست نظامی یا بازیگر منطقه‌ای، بلکه به‌نوعی صاحب یک «الهیات مقاومت» دانست؛ الهیاتی که از متن سنت شیعی برخاسته و در دل تحولات میدانی خاورمیانه، تجلی یافته است.

ایمان در میدان

سید حسن نصرالله بار‌ها در سخنرانی‌هایش بر «إن تنصروا الله ینصرکم» به عنوان راهبرد عملی مقاومت تأکید داشت. رهبر انقلاب در دیدار با او، ایشان را «نمونه‌ی عینیِ فرمانده مؤمن، بصیر و دلیر» توصیف کردند که شکست‌ناپذیری‌اش از ایمان و توکلش سرچشمه می‌گیرد.

مقاومت، در قرائت نصرالله، نه صرفاً امری سیاسی یا تاکتیکی، بلکه جوهره‌ای اعتقادی داشت. او بار‌ها در سخنرانی‌هایش از واژه‌هایی، چون «تکلیف الهی»، «شهادت»، «جهاد» و «وعده الهی» استفاده می‌کرد؛ مفاهیمی که نشان می‌دهد برای او، مبارزه با اشغال و ظلم، صرفاً واکنشی انسانی نبود، بلکه بخشی از اجرای یک مشیت الهی در زمین است.

مبانی دینی -الهی مقاومت از دیدگاه سیدحسن نصرالله، نه تنها با عرفان منفعل و کناره‌گیری از اجتماع تفاوت دارد، بلکه برخاسته از اراده‌ای آگاه است. این نگاه، به‌ویژه در مواجهه با رژیم صهیونیستی، ماهیتی حماسی و آخرالزمانی می‌یابد: «ما پیروز خواهیم شد؛ چون خدا وعده داده است».

از عاشورا تا جنوب لبنان

ادبیات نصرالله به‌شدت متأثر از واقعه عاشورا و آموزه‌های امام حسین (ع) است. او، بار‌ها مقاومت حزب‌الله را تداوم راه کربلا می‌دانست. به اعتقاد او، همان‌گونه که امام حسین با «اندک یارانی» در برابر سپاه ظلم ایستاد، امروز نیز مؤمنان حقیقی باید در برابر سلطه‌طلبی جهانی و اشغالگری، ولو با نیرویی محدود، پایداری کنند. در این خوانش، جنوب لبنان تبدیل به کربلای جدیدی می‌شود و رزمندگان حزب‌الله، سربازان عاشورایی‌ای هستند که در پی «نصرت دین خدا» جان بر کف می‌گذارند. چنین نگاهی، روحیه شهادت‌طلبی را از مرگ‌گرایی جدا می‌سازد و آن را در بستر یک فلسفه حیات‌بخش قرار می‌دهد.

کارکرد منطقه‌ای الهیات مقاومت

با اوج‌گیری درگیری‌ها در سوریه، عراق، فلسطین و یمن، الهیات مقاومت امروز فراتر از مرز‌های لبنان گسترش یافته و در قامت یک گفتمان منطقه‌ای و حتی جهانی ظاهر شده است. نصرالله، در این میان، نه فقط به‌عنوان رهبر حزب‌الله، بلکه به‌عنوان مرجع فکری-سیاسی بخشی از مقاومت منطقه شناخته می‌شود. حضور مفاهیم دینی در تحلیل‌های ژئوپلیتیک او، نشان از تلفیق معنویت و مبارزه در قرائت او از جهان دارد.

الهیات مقاومت؛ چالشی برای سکولاریسم خاورمیانه‌ای

در حالی‌که بسیاری از رهیافت‌های سکولار در تحلیل تحولات منطقه، دین را امری حاشیه‌ای یا ابزاری تلقی می‌کردند، ظهور نصرالله و گفتمان مقاومت، نشان داد که دین می‌تواند به‌عنوان یک نیروی تاریخی، بازسازی‌کننده هویت و قدرت سیاسی باشد. امروز الهیات مقاومت، دین را به عرصه عمومی بازگردانده است، بی‌آن‌که به دام ارتجاع یا افراط بیفتد.

از این رو می‌توان گفت سید حسن نصرالله، صرفاً یک رهبر سیاسی نبود که با شهادتش رهبری او خاتمه یابد؛ او حامل گفتمانی است که می‌توان آن را «الهیات مقاومت» نامید. گفتمانی که ریشه در سنت دارد، اما در دل مدرنیته سخن می‌گوید؛ از ایمان می‌گوید، اما برای عمل؛ از خدا می‌گوید، اما بر زمین؛ از شهادت می‌گوید، اما در خدمت حیات.

در عصری که بسیاری به دنبال راهی برای پیوند دین و عدالت، معنویت و کنش‌گری هستند، الهیات مقاومت نصرالله، مدلی بدیل پیش روی ما می‌نهد؛ مدلی که می‌کوشد «ایمان» را نه در پستوی خانه‌ها، بلکه در میدان‌های نبرد معنا کند.