کشت فراسرزمینی با هزار اما و اگر

این درحالی‌است که نیاز کشور به انواع کالاهای اساسی آب‌بر مانند ذرت، جو، سویا، انواع دانه‌های روغنی، یونجه و دیگر محصولات اساسی حدود ۳۵ تا ۳۷میلیون تن در سال برآورد شده است.

با توجه به این‌که ایران در کمربند منطقه خشک و نیمه‌خشک قرار دارد، اجرای کشت فراسرزمینی می‌تواند راهکار مناسبی برای کاهش واردات و از طرفی تضمین‌کننده امنیت غذایی کشور باشد. بر همین اساس و در برنامه هفتم توسعه دومیلیون هکتار کشت فراسرزمینی با هدف تامین و پایداری امنیت غذایی هدف‌گذاری شده است.

آب‌وهوا و موقعیت جغرافیایی ایران در کنار تغییر اقلیم که طی دهه‌های اخیر به‌شدت میزان بارش‌ها را کاهش داده، کشاورزی را در استان‌های مختلف به چالش کشیده است.

از ۱۶۵میلیون هکتار اراضی کشاورزی ایران، تنها ۳۵میلیون هکتار آن قابل کشت است و کم‌شدن نزولات آسمانی و پایین‌آمدن سطح منابع آب زیرزمینی، باعث شده تا برنامه‌ریزی برای کشت به‌صورت دیم افزایش یابد.

به‌همین‌خاطر کشت فراسرزمینی یکی از راهکارهای برون‌رفت از معضل کم‌آبی به‌شمار می‌آید که کشاورزان با توجه به شرایط اقلیم، خاک حاصلخیز و شرایط آب‌وهوایی کشورهای دوست و همسایه می‌توانند از ظرفیت آنها بهره گیرند.

ناگفته نماند مرز باریکی بین کشت فراسرزمینی و سرمایه‌گذاری در کشورهای خارجی وجود دارد. سرمایه‌گذاری در کشورهای خارجی برای تولید انواع محصولات کشاورزی با هدف بازارهای بین‌الملل انجام می‌شود، درحالی‌که در کشت فراسرزمینی هدف اول تولید محصول در جهت تامین نیاز کشور است.

  دومیلیون هکتار کشت فراسرزمینی

با توجه به محدودیت شدید آبی و خشکسالی‌های متوالی، منابع آب موجود باید به کشت‌های استراتژیکی که نیاز به توسعه دارند اختصاص یابد و کشت فراسرزمینی بهترین فرصت برای این کار است تا بتوانیم محصولات غیراستراتژیک را به‌جای کشت در داخل ایران در یک کشور دیگر و با استفاده از منابع آبی آنها تولید کنیم.
هم‌اکنون بیش از ۸۰میلیون هکتار کشت فراسرزمینی در کل دنیا صورت می‌گیرد و ایران هم با در دستورکار قرار دادن این روش به‌دنبال تامین محصولاتی مانند دانه‌های روغنی، جو، ذرت و گوشت است.

بر اساس آمار معاونت بازرگانی، در سال گذشته، ۲۶میلیون تن محصول معادل صدمیلیارد مترمکعب آب مجازی به کشور وارد شده که نشان‌دهنده صرفه‌جویی قابل‌توجهی در مصرف آب است.

مجری طرح کشت فراسرزمینی با اشاره به این‌که محصولات وارداتی شامل ذرت، جو، سویا، برنج و دیگر محصولات استراتژیک می‌شوند، اظهار می‌کند: «در برنامه هفتم توسعه، حدود دومیلیون هکتار کشت فراسرزمینی مصوب شده است که در سال نخست این برنامه، ۳۰۰هزار هکتار آن اجرایی خواهد شد. در همین راستا، با بخش‌های امور بین‌الملل، امور بازرگانی، معاونت اقتصادی و سازمان برنامه‌ریزی در حال پیگیری اجرای کشت فراسرزمینی در کشورهای قزاقستان، روسیه، پاکستان، عراق و تعدادی از کشورهای آفریقایی مثل تانزانیا هستیم تا به این هدف دست یابیم.»

رضا فتوحی با اشاره به این‌که در کشت فراسرزمینی باید به فاصله کشورهای مقصد و هزینه‌های حمل‌ونقل توجه شود، ادامه می‌دهد: «برای سرمایه‌گذاری در این حوزه، اولویت با کشورهای همسایه و سپس با کشورهای آفریقایی است. در این روش، بخش خصوصی مسئولیت سرمایه‌گذاری را بر عهده دارد و دولت نیز با ارائه مشوق‌هایی مانند خرید تضمینی و انعقاد قرارداد از طریق پشتیبانی امور دام و بازرگانی دولتی، حمایت می‌کند. همچنین وزارت اقتصاد، وزارت امور خارجه و بانک مرکزی نیز باید همکاری کنند تا این امر محقق شود و کشاورزان انگیزه بیشتری برای سرمایه‌گذاری پیدا کنند.»

  رونق کشاورزی و امنیت غذایی

سازمان ملل متحد پیش‌بینی کرده جمعیت جهان در سال ۲۰۵۰ به بیش از ۹میلیارد نفر می‌رسد. بر همین اساس، تسریع روند مهاجرت از روستاها به شهرها و رشد درآمد طبقه متوسط جامعه سبب افزایش تقاضا برای خرید مواد غذایی خواهد شد که این مسأله می‌تواند امنیت غذایی جهان را در معرض تهدید قرار دهد. افزایش روزافزون جمعیت مهم‌ترین عامل برای کمبود آب و مایحتاج دیگر است. ضمن این‌که نگرانی از تکرار بحران قیمت مواد غذایی سبب شده که کشورهای مختلف در منطقه آسیا و اقیانوسیه به‌سوی کشت فراسرزمینی گرایش پیدا کنند.

درحال‌حاضر در کشورهایی مانند غنا، ارمنستان، پاکستان، برزیل، تاجیکستان و قزاقستان، کشاورزی فراسرزمینی در حال انجام است.

شرکت‌های داخلی و بین‌المللی ایرانی هم می‌توانند کشاورزی فراسرزمینی را در کشورهایی مانند روسیه، قزاقستان، ارمنستان، جمهوری‌آذربایجان، عراق، پاکستان، تعدادی از کشورهای آفریقایی مثل تانزانیا و ونزوئلا در قاره آمریکا انجام دهند.

محسن موسویان، کارشناس کشاورزی با بیان این‌که کشت فراسرزمینی به معنای کاشت انواع محصول در سایر کشورها و واردات آن به ایران است، می‌گوید: «درواقع این نوع از کشت، زمینه رونق تولیدات کشاورزی و ایجاد امنیت غذایی برای یک کشور را فراهم می‌کند. از این‌رو، کشورهایی که از محدودیت آب و زمین رنج می‌برند، توسط این روش و با اجاره اراضی در سایر کشورها، اقدام به تولید مایحتاج خود می‌کنند تا امنیت غذایی داشته باشند.»

او ادامه می‌دهد: «براساس آمار جهانی فائو، ایران در تولید ۲۲محصول کلیدی در حوزه کشاورزی، در بین هفت کشور برتر دنیا قرار دارد، اما به‌دلیل یکسان نبودن توزیع منابعی همچون آب و خاک، روی‌آوردن به کشت فراسرزمینی یکی از راهکارهایی است که می‌تواند کمک‌کننده باشد.»