یادمان نمی‌رود که مهر سال گذشته برخی از کلاس‌های درس بدون معلم و بعضا با حضور بعضی از والدین اداره و برگزار شد. با وجود جذب و به‌کارگیری معلمان در سال تحصیلی جدید، تیرماه امسال بابک نگاهداری، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در صحن علنی مجلس از این‌که در دو دهه گذشته جذب و استخدام معلمان وضعیت «بسامانی» نداشته، انتقاد کرد و از کمبود دست‌کم ۱۷۶هزار معلم در مدارس خبر داد و گفت: «این کمبود با فرض اعمال سیاست‌های انقباضی شدید در تخصیص نیروی مدیریت، کیفیت‌بخشی به مدارس و استفاده از بازنشستگان و شاغلان حق‌التدریسی است. پیش‌بینی می‌شود که حدود ۷۱هزار معلم هم تا مهر ۱۴۰۳ بازنشسته شوند و این امر، تامین نیروی انسانی را برای وزارت آموزشوپرورش سخت‌تر می‌کند.» در چنین شرایطی صحبت از این‌که مهر امسال کمبود معلم نداریم، نخستین آزمون دولت چهاردهم برای برپایی کلاس‌های درس، بدون چالش در تامین معلم و نیروی انسانی مورد نیاز است.
سیستم آموزشی کشور در این سال‌ها و در یک دهه اخیر، بیشتر با بحران کمبود معلم مواجه بوده و این موضوع به یک چالش اساسی تبدیل شده است. بااین‌حال علیرضا کاظمی، وزیر آموزشوپرورش با بیان این‌که کمبود نیروی انسانی برابر با استانداردهای موجود و کمبود کلاس و معلم اولویت اول نظام آموزشوپرورش است، وعده داده که به بهترین شکل ممکن حتی در استان‌‌هایی که با مشکل مواجهند، مدیریت و برنامه‌ریزی لازم انجام خواهد شد. حالا بماند که این وزارتخانه طی همین یک‌سال و با وجود برگزاری آزمون‌های استخدامی مختلف، چندماه پیش برای رفع بحران کمبود معلم دست به دامان بازنشستگان فرهنگی شده بود. اما گویا وزیر پس از دیدن نارضایتی‌ها نسبت به این بخشنامه،آن رالغوکردوحالا معضل کمبودمعلم نیازمند چاره‌اندیشی وبرداشتن گامی موثر است.
تلخی‌ای که قرار است شیرین شود!
تجربه تلخ مهرماه سال گذشته و نبود معلم از یک‌طرف و براساس گفته مسئولان، کمبود ۲۶۰هزار معلم و ۵۰هزار معلم ورزش در مدارس کشور در سال پیش از سوی دیگر مسأله‌ای است که نگرانی‌ها را برای سال تحصیلی جدید دوچندان می‌کند. به‌ویژه آن‌که این موضوع تاثیر بسیاری در افت یادگیری و نمرات دانشآموزان دارد. البته آذرماه سال پیش رضامراد صحرایی، وزیر پیشین آموزشوپرورش در توضیح چرایی کمبود معلم در مدارس کشور گفت: «کمبود معلم در مدارس کنونی نداریم و همه مدارس ما معلم دارند.» به نظر می‌رسد این موضوع خیلی هم برای صحرایی اهمیت نداشت، چراکه در جایی دیگری هم بیان کرده بود: «کمبود معلم در مدارس موضوع جدیدی نیست، ما در یک دوره‌ای تا ۳۵۰هزار معلم هم کمبود داشتیم»! البته شیوا قاسمی‌پور، عضو پیشین هیات‌رئیسه کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس هم آذرماه سال پیش از کمبود معلم در بسیاری از استان‌ها خبر داده و گفته بود: «فقط در حوزه انتخابیه مریوان و سروآباد ۳۰ کلاس درس وجود دارد که هنوز معلم ندارد.» گفته‌هایی که ادعای وزیر پیشین مبنی بر عدم کمبود معلم را رد می‌کند.
بحران یا کمبود نیروی انسانی؟
شاید مشکلات کمبود معلم در نظام آموزشوپرورش به‌‌دلیل نبود یک برنامه‌ریزی منسجم و دقیق برای تامین منابع انسانی مورد نیاز طی دهه‌‌های اخیر تشدید شده است. مسأله‌ای که محمدمهدی کاظمی، معاون آموزش متوسطه وزارت آموزشوپرورش آن را بحران نمی‌داند و به جام‌جم می‌گوید: «ما از بحران نیروی انسانی عبور کرده‌ایم و در این خصوص بحرانی نداریم. کمبود نیروی انسانی داریم که این مسأله قابل مدیریت است. البته یک زمانی متاسفانه ورودی دانشگاه فرهنگیان متوقف شد و به‌شدت کاهش دانشجو داشت و مشکلات امروز در مسأله کمبود نیروی انسانی را برای ما رقم زد.»
فرمول جبران کمبود معلم
این‌که بالاخره باید منتظر رفع چالش کمبود معلم باشیم یا اصلا راهکاری برای آن وجود دارد یا نه، سؤالی است که ما از کاظمی جویا شدیم. به گفته کاظمی، ورودی دانشآموزان به دوره ابتدایی از سال گذشته کاهش پیدا کرده و این موضوع در دوره متوسطه هم رو به افزایش است و تا هشت سال دیگر هم این روند در دوره متوسطه افزایشی خواهد بود. او راهکار این مسأله را این‌گونه عنوان می‌کند: «اگر ما برای نیاز سال گذشته‌مان و به همان تعداد نیرو جذب می‌کردیم طبیعتا تا چند سال دیگر با مازاد نیرو مواجه خواهیم شد. همیشه به همین شکل است. نیرو را با ضریب یک به‌کارگیری نمی‌کنند. ضریب استاندارد ما برای نیروی انسانی ۱.۲۵است، یعنی فرد ۲۴ساعت خود و ۲۵درصد ۲۴ساعت را که همان ۳۰ساعت است آموزش دهد. اگر ما ضریب اشتغال ۱.۲۵را داشته باشیم و این عدد تا ۱.۲۸یا ۱.۳هم افزایش پیدا کند، همین کمبود نیروی انسانی با همین نیروهای موجود رفع می‌شود.»
البته کاظمی معتقداست اعدادی که به‌عنوان کمبودنیروی انسانی اعلام می‌شود،بدون درنظرگرفتن سایرپارامترهاازجمله اضافه تدریس، نیروهای قرارداد کار معین و به‌صورت خالص است، بلکه تعداد کلاس‌های تشکیل‌شده موجود ضرب‌در ساعت برنامه درسی، نیاز نیروی انسانی ما را حاصل می‌کند. بااین‌حال همچنان باید صبر کنیم و ببینیم که وعده‌های مسئولان محقق می‌شود؟ آیا سازوکارهای تربیت و گزینش معلم از سوی وزارت آموزشوپرورش راهکاری برای جلوگیری از کمبود معلم خواهد بود یا نه.
