مراسم افتتاحیه سومین دوره جشنواره ملی مستند رادیویی پژواک سه‌شنبه، چهارم اردیبهشت‌ماه و در سالروز ۸۴سالگی رادیو در استودیوی شماره یک ساختمان شهدای رادیو برگزار می‌شود. همین موضوع بهانه‌ای شد تا ما سراغ برخی داوران، برگزیدگان و نامزدهای بخش‌های برنامه‌ها و مستندهای مستمر و مشاغل برویم که گفت‌وگو با آنان در ادامه آمده است.
ساخت مستند با عجله سازگاری ندارد
سعید معدن‌کن، داور بخش اصلی سومین جشنواره ملی مستند رادیویی پژواک با اشاره به فضای این جشنواره بیان می‌کند: در این دوره از برگزاری جشنواره شرکت‌کننده‌ها از مولفه‌های آموزشی و داوری شناخت کافی داشتند و کتاب‌هایی که در این حوزه منتشر شد، در اختیارشان قرار گرفت. دسترسی به منابع مختلف داخلی و خارجی برای علاقه‌مندان مهیا شد و مهم‌تر از همه، برنامه‌سازان تجربه دو دوره گذشته را پیش رو داشتند و می‌توانستند از آثار برگزیده بهترین بهره را ببرند.وی در پاسخ به این سؤال که جشنواره چه میزان در دیده‌شدن آثار تأثیر داشته؟ می‌افزاید: جشنواره ویترینی برای دیده‌شدن مستندسازی در رادیوست. بی‌تردید برنامه‌سازان بهترین آثار خود را در جشنواره شرکت می‌دهند. مسلما افرادی که شرکت می‌کنند برای دیده‌شدن آثارشان آمده‌اند و می‌خواهند بگویند که وجه تمایز اثر من این است؛ بنابراین هر فردی توانمندی‌هایی دارد که می‌تواند در این جشنواره به منصه ظهور بگذارد. جشنواره فرصتی فراهم می‌کند تا برنامه‌سازان نسبت به برنامه‌سازی در سبک مدرن شناخت پیدا کنند، به همین دلیل برگزاری جشنواره به کشف استعدادهای جدید منجر خواهد شد.داور بخش اصلی جشنواره در پایان ضمن توصیه به علاقه‌مندان برای ساخت مستند می‌گوید: علاقه‌مندان به چنین آثاری باید و مطالعه زیادی داشته باشند. زیاد مستند بشنوند و زیاد هم مستند ببینند، چه مستندهای داخلی و چه مستندهای خارجی. از سوی دیگر مستندسازان در تولید مستند باید صبور باشند. ساخت مستند با عجله سازگاری ندارد و اثر از لحاظ محتوا، پژوهش، سوژه، دیدگاه و پرداخت باید از انسجام مناسب برخوردار باشد. مستندساز باید به قدری فرصت داشته باشد تا بهترین سوژه و پرداخت را انتخاب کند و این امر با صبوری و پژوهش به دست خواهد آمد.
تجربه ساختارهای متفاوت
بهروز رضوی‌نژاد، داور بخش مستمر سومین جشنواره ملی مستند رادیویی پژواک در قالب توصیه‌ای به برنامه‌سازان می‌گوید: مستند از لحاظ ساختار بسیار متنوع است و برنامه‌سازان و علاقه‌مندان می‌توانند روی یک روش متمرکز نباشند و ساختارهای دیگر و تدوین‌های مختلف را تجربه کنند تا از کلیشه‌شدن اجتناب ورزند. مدیران شبکه‌ها هم می‌توانند با آماده‌سازی بستر آموزش آنها را برای فراگیری تشویق کنند.
افزودن برنامه‌های مستمر یک اتفاق جدید
فاطمه قاسم‌آبادی، تهیه‌کننده رادیو قرآن و برگزیده دومین دوره از جشنواره رادیویی پژواک درباره این موضوع که تا چه میزان جشنواره توانسته به تقویت مستندسازی کمک کند؟ توضیح می‌دهد: هر مسابقه و جشنواره‌ای در افراد شوری ایجاد می‌کند که سبب تلاش مضاعف می‌شود. جشنواره پژواک هم از این قاعده مستثنا نیست و برای خود من هم این شور و هیجان را ایجاد کرده تا بیشتر تلاش کنم. برگزاری چنین جشنواره‌هایی به تلاش و پویایی منجر می‌شود. زمانی که مسابقه‌ای برگزار می‌شود، افراد تلاش دارند خودشان را ارتقا دهند و به سطح مطلوب برسانند.برگزیده دومین جشنواره پژواک خاطرنشان می‌کند: یکی از اتفاقات مثبت جشنواره پژواک، برگزاری کارگاه‌های آموزشی است و من هم در این دوره‌ها شرکت کردم که تأثیر زیادی در ساخت برنامه‌هایم داشته است.برگزیده دومین دوره از جشنواره مستند رادیویی پژواک می‌افزاید: باید از مسئولانی که مسئولیت برگزاری جشنواره را دارند، قدردانی کنم. اگر غنای جشنواره را از لحاظ محتوایی بیشتر کنند، بسیار خوب است. از دیگر اقدامات ارزشمند در جشنواره پژواک، افزوده‌شدن برنامه‌های مستمر است. همچنین با توجه به اتفاقات اخیر غزه موضوع «طوفان‌الاقصی» به جشنواره اضافه شد که بسیار خوب بود.
به‌روزرسانی اطلاعات در برنامه‌سازی
سیدمحمدمهدی رکنی حسینی، تهیه‌کننده رادیو معارف و برگزیده دو دوره از جشنواره ملی مستند رادیویی پژواک با بیان ویژگی‌ها و شاخصه‌هایی که در برگزیده‌شدن آثارش نقش داشته، می‌گوید: سوژه مستندهای «نگین کوهستان» و «مردی که قرار نبود رئیس‌جمهور شود» ویژه بود و داستان هم به شکلی پیش رفت که شنونده را با خود همراه می‌کرد.تهیه‌کننده رادیو معارف در پاسخ به این پرسش که آیا آثار برگزیده دوره‌های قبل را شنیده‌اید، عنوان می‌کند: بیشتر آثاری را که به مرحله نهایی راه یافته، شنیده‌ام. معتقدم ما هنوز در زمینه آموزش به اقدام جدی نیاز داریم و تا وقتی من برنامه‌ساز خودم را از یادگیری بی‌نیاز ببینم، چندان پیشرفتی در من حاصل نخواهد شد. ما برنامه‌سازان باید به فکر به‌روزرسانی اطلاعات‌مان باشیم و نکته دوم، انتخاب سوژه است که باید بیشتر روی آن متمرکز باشیم.وی تاکید می‌کند: مستندساز در طول سال باید به‌دنبال سوژه‌اش باشد، نه این‌که وقتی فراخوان اعلام شد، تازه به‌دنبال انتخاب موضوع باشد. به‌عنوان مثال من حدود ۳۰۰ سوژه در سطح‌های مختلف دارم که همه آنها جذابیت‌های لازم را دارند؛ سوژه‌هایی با موضوعات دفاع مقدس، محیط زیست و... .رکنی‌حسینی یادآور می‌شود: در هر لحظه می‌توان سوژه‌یابی کرد. برنامه‌ساز و مستندساز چشمانش باید در پی شکار سوژه‌ها باشد و از هر آنچه دیده و شنیده می‌شود، سوژه انتخاب کند.
دورهمی میان اهالی رادیو
سهیلا باقری، تهیه‌کننده رادیو سلامت و برگزیده دومین دوره از جشنواره ملی مستند رادیویی پژواک معتقد است: باید مستندسازان برای تولید آثارشان به منابع علمی و موثق رجوع کنند.برگزیده دومین دوره از جشنواره پژواک درباره مولفه‌ها و ویژگی‌های یک مستند موفق می‌گوید: طبق آنچه در کارگاه‌های آموزشی از استادان آموخته‌ام، روایت صحیح، پژوهش، اشراف بر سوژه و... حرف اول را در موفقیت یک اثر مستند می‌زنند. باقری در ادامه عنوان می‌کند: جشنواره پژواک بیش از آن‌که فقط یک جشنواره باشد، یک دورهمی میان اهالی رادیوست. آنها سال‌هاست با عشق کار می‌کنند و به همین دلیل حضور و دعوت از استادان و پیشکسوتان باید مورد توجه ویژه برگزارکنندگان قرار بگیرد.
بهره‌بردن از سوژه‌های ناب
مجتبی حسنی، برگزیده مقام اول در دوره اول جشنواره پژواک و تهیه‌کننده برتر با اشاره به مولفه‌هایی که در ساخت مستندش از آنها بهره می‌برد، می‌گوید: سعی می‌کنم در مستندسازی خیلی پیچیده فکر نکنم. معتقدم سوژه هر چقدر ناب‌تر باشد، می‌تواند سوژه مناسب‌تری برای برنامه‌سازی باشد.به نظرم جنس نگاه وتفکر یک برنامه‌سازمهم است. در غیر این صورت سوژه‌های برنامه‌سازی در گونه‌های دیگر همیشه ثابت هستند و این ظرف‌ها هستند که تغییر می‌کنند. من به ساده‌ساختن علاقه‌مندم؛ چراکه برای همه مخاطبان قابل فهم خواهد بود.
تمایز میان آثار
نوید جولایی، نامزد بخش برنامه‌های مستمر مسابقه از رادیو صبا می‌گوید: برای ساخت یک اثر رادیویی باید از مولفه‌های صوتی مانند کلام، موسیقی، افکت و... استفاده شود و همین موضوع کار را برای برنامه‌ساز نسبت به یک اثر تصویری سخت‌تر می‌کند، چون تنها ابزار تهیه‌کننده صداست. در ساخت مستند، اصول و قوانین برنامه‌سازی بخشی از کار است و در نهایت ذوق، هنر و سلیقه تهیه‌کننده است که آن اثر را متفاوت می‌کند، در واقع این ظرافت‌ها و تفاوت‌هاست که باعث متمایز شدن و انتخاب اثر می‌شود.
مهم‌ترین ویژگی؛ پژوهش و روایت سوژه
فاطمه ربانی مهموئی، تهیه‌کننده رادیو تهران و نامزد در بخش مستندهای مستمر سومین جشنواره رادیویی پژواک درباره مهم‌ترین ویژگی‌های مستند رادیویی توضیح می‌دهد: معتقدم مهم‌ترین ویژگی اثری که به مرحله نهایی راه می‌یابد، پژوهش و روایت سوژه است. با توجه به فضای رقابتی ایجادشده در این جشنواره عملا شاهد ارتقای کیفیت مستندهای تهیه‌شده نسبت به گذشته هستیم. بی‌شک تعداد مستندسازان نیز افزایش یافتند و شاهد توسعه برنامه‌ها هستیم.تهیه‌کننده رادیو تهران در پایان تصریح می‌کند به نظرم از دو منظر می‌توان برنامه‌هایی را که برگزیده شدند و توانستند به مرحله نهایی راه یابند، ارزیابی کرد؛ ابتدا موضوع پژوهش و انتخاب نام آن است و دوم، روایت سوژه و این‌که شنونده توانسته تا انتهای مستند شنونده باشد.
