تمام‌قد به احترام سالمندی

حمایت از سالمندان یکی از مسائل مهمی است که فقط معطوف به افزایش امید به زندگی در آنان نیست، بلکه شامل حمایت‌های اجتماعی نیز می‌شود. به این معنی که سالمند باور کند مورد احترام و علاقه دیگران و دارای‌ شأن و ارزشمندی است. غفلت از این مورد تبعات روانی فراوانی را برای آنها به همراه دارد. فرد سالمند اگر با واقع‌بینی و انعطاف‌پذیری، خود را با تغییرات و فقدان‌ها سازگار سازد، قادر خواهد بود سا‌ل‌های عمر خود را با احساس ارزشمندی و مؤثر بودن بگذراند.

برخلاف فرهنگ غرب که وجود سالمندان را در خانواده ‏ها مزاحم می‌‏پندارد و تلاش می‌کند برای آن‌که آزادی‌های شخصی‏‌شان محدود نشود و مزاحمی نداشته باشند، به نحوی آنان را از محیط خانه و روابط خانوادگی دور کنند اما اسلام به آنان ارج می‌‏نهد و برای‌شان حرمت قائل است. همچنین دین مبین اسلام به رعایت حقوق و احترام آنان و به بهره‏گیری از تجارب و افکار پخته‌شان سفارش و تشویق کرده‌است. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های سالمندان، عدم حفظ‌ شأن و احترام آنان از سوی اطرافیان است. با ورود افراد به دوره سالمندی، برقراری ارتباط با آنها شاید به آسانی گذشته نباشد. این در حالی است که برای افراد سالخورده، مواجهه با محدودیت‌های بالقوه‌ای که استقلال آنها را تهدید می‌کند، مانند چالش‌های حرکتی بسیار مشکل است. بنابراین برقراری ارتباط مؤثر با سالمندان در چنین شرایطی، اهمیت ویژه‌ای دارد.
 
مراقب منزلت سالمندان باشیم

سالمندی، کمال انسان را نشان می‌هد چرا که انسان پس از تلاش‌های خود در طول زندگی وارد دورانی می‌شود که می‌تواند از فرصت و موقعیت‌های جدید در راه تکامل و درست اندیشیدن استفاده کند. از سوی دیگر افراد سالمند می‌توانند موقعیت خود را در جامعه و خانواده محکم‌تر کنند. با وجود این حفظ حرمت و جایگاه سالمندان در خانواده، موجب تقویت حس ارزشمندی در آنها می‌شود. از این‌رو افراد باید به دوران سالمندی و راهکارهای رفتاری با آنها، توجه ویژه‌ای داشته باشند. علیرضا چاواری، مدیر روابط عمومی آسایشگاه خیریه کهریزک استان البرز ضمن بیان حفظ کرامت افراد سالمند به جام‌جم می‌گوید: «حفظ شأن و منزلت سالمندان بسیار مهم است، چرا که آنان زمانی ستون خانواده بودند و باید رفتاری درخور با آنان داشته باشیم. برگزاری اردوهای تفریحی، جشن، شرکت در کارگاه‌های آموزشی و دوره‌های مربوط به سلامت جسم و ذهن را برای سالمندان در نظر بگیریم. البته گوش دادن به صحبت‌ها و همکلام شدن با آنان نیز دارای اهمیت است، به سبب این‌که حس همدلی در آنان از این طریق میسر می‌شود.» از این‌رو اطرافیان نقش مؤثری در کمک به سالمندان دارند به‌ این دلیل ‌که بسیاری از آنان نیاز به مراقبت دارند، بیمار‌ و تنها هستند، افسرده یا بی‌حوصله‌ شده‌اند. آنها به‌راحتی عزت‌نفس خود را از دست می‌دهند و در صورتی که ضعف و ناتوانی‌شان را به رخ‌شان بکشیم، به شخصیت‌شان آسیب وارد می‌شود.
 
القای حس ارزشمندی در افراد سالخورده

معمولا سالمندان با وجود ضعف و ناتوانی جسمی یا آسیب‌پذیری در برابر انواع بیماری‌ها همواره سعی می‌کنند به خود و اطرافیان‌شان این موضوع را ثابت و یادآوری کنند که هنوز مانند گذشته سالم هستند و می‌توانند فرد مؤثری باشند. حتی در برخی مواقع با مشقت تمام امور زندگی خود را به تنهایی انجام می‌دهند تا به اطرافیان‌شان از این بابت نیاز نداشته باشند. در واقع آنان با این کار می‌خواهند بگویند که همچنان از عهده تمامی کارها برمی‌آیند. حال اگر اطرافیان بتوانند از نظر ذهنی حس موثر و مفید بودن را به سالمندان القا کنند، نه تنها باعث می‌شوند آنان جایگاه خود را مخاطره‌آمیز نبینند بلکه با افزایش اعتماد به نفس‌شان، موجب کاهش احساس ترس و اضطراب نیز می‌شوند. همان‌طور که این کارشناس می‌گوید: «حس مفید بودن در سالمندان زمانی ایجاد می‌شود که ما به آنها بها و ارزش دهیم. بها دادن به آنان یعنی شکوفا شدن استعدادهایی که در دوره جوانی و نوجوانی داشته اند و درحال حاضر به عرصه ظهور می‌رسد. همچنین آموزش‌های هنری و برپایی کارگاه‌های شاهنامه‌خوانی، قرآن‌خوانی، گلیم‌بافی و... و دادن نقش به آنها از جمله مواردی است که این حس را در افراد سالخورده ایجاد می‌کند.»

زمانی که افراد سالمند از توانایی خودشان ناامید می‌شوند، احساسات پیچیده ای را تجربه می‌کنند که باعث می‌شود کم‌کم از نظر روحی فرسوده‌تر شوند. از این رو رفتار دیگران در این خصوص بسیار موثر است. اگر با سالمندان رفتاری از روی ترحم شود، آنها بهتر از هر کسی این واقعیت را درک می‌کنند و از این‌که موقعیت قابل ترحم دارند، سخت دلگیر می‌شوند. چاواری نیز بر این باور است که برخورد خوب با سالمندان نتیجه مثبتی را در پی دارد و به ایجاد حس ارزشمند بودن و قابل احترام بودن در آنان منجر می‌شود، اما بر عکس اگر برخورد بدی با آنها صورت پذیرد، موجب حس افسردگی، گوشه گیری، در خود فرورفتگی و ... می‌شود به گونه ای که بار غم و ناراحتی را از درون با خود همراه می‌کنند.

رفتار مناسب با سالمندان

رفتار خوب با سالمندان به ‌خودی ‌خود اتفاق نمی‌افتد بلکه این کار از شناخت ودرک متقابل ناشی می‌شود ونیازمند تقویت احساس همدلی و افزایش آگاهی از این سن است. تمرین مداوم صبر و شکیبایی برای کسانی که با سالمندان زندگی می‌کنند، بسیار مهم است؛ زیرا نحوه کلام و رفتار برخی سالمندان ممکن است باعث ناراحتی اطرافیان شده و صبر آنها را از بین ببرد. در چنین شرایطی باید دنیا را از دید آن افراد دید تا بتوان برخورد مناسبی با آنان داشت. به هرحال ما مامور به تربیت سالمندان نیستیم چرا که تغییر اخلاق و رفتار در دوران پیری تقریبا بعید است. تنها کاری که می‌توان انجام داد این است که از ایجاد تنش و رفتارهای نادرست جلوگیری کرد. با مدارا و حفظ آرامش می‌توانیم به راحتی با آنها کنار بیاییم.