گزارش «جام‌جم» از پشت صحنه فصل دوم طنز شبانه شبکه۲ در گفت‌وگو با عوامل برنامه
ایستگاه طنز سیدخندان
کمی دورتر از ورودی شیبدار مجتمعی در خیابان بهشتی، شروع ایستگاه سیدخندان است. می‌توان گلدسته‌های مصلای تهران را از همین‌جا دید. سوز سرمای آخرین ماه پاییز خاموش‌می‌شود تابتوان وارد سوله‌شد و نشانی ازضبط یک برنامه طنز شبانه گرفت.
سرمای آخرین ماه پاییز، بهترین زمان برنامه برای ضبط در سوله‌های بزرگ است. دیگر خبری از گرمای تند تابستان نیست و راحت می‌توان زمان ضبط را طاقت آورد. جمعی در ورودی استودیوی سیدخندان نشسته‌اند و متن خاطره‌گویی‌شان را تمرین می‌کنند. هرکدام از عوامل به یک شیوه درگیر کارهای قبل از تولید هستند تا فصل دوم برنامه شبانه سیدخندان با کیفیت بهتری روی آنتن برود. فصل اول سیدخندان ۵۰ قسمت بود و قرار است فصل دوم در ۸۰قسمت ۵۵ دقیقه‌ای، در روزهای پنجشنبه و جمعه روی آنتن برود. روایت پیش‌رو، گزارش جام‌جم از پشت صحنه فصل دوم سیدخندان است که در گفت‌وگو با محمدحسین بزرگی تهیه کننده، سیداحسان حسینی کارگردان هنری، محمدرضا شهبازی مجری و ایمان ایزی، کارگردان بخش حیاط سیدخندان مورد بررسی قرار گرفته‌است. به گزارش جام‌جم، ۹ دوربین به‌صورت همزمان کل استودیو را زیرنظر دارد تا چیزی از آن محیط نیم‌دایره‌ای شکل که محل بده بستان تماشاگران با مجری سیدخندان است از قلم نیفتد. عملا هرطرف که بخواهی راه بروی در قاب یک دوربین قرار می‌گیری و برای تماشای پشت صحنه، باید کنار یکی از دوربین‌ها ثابت بایستی. صدای ۳، ۲، ۱ پشت صحنه که بالا می‌رود، سکوت برقرار می‌شود تا محمدرضا شهبازی وارد صحنه شود و خوش و بش کردن با تماشاگران را آغاز کند. در میان ضبط، برخی نکات را خود مجری به تماشاگران می‌گوید و با همان لحن طنز و ملایمی که دارد، یخ خیلی از تماشاگران را می‌شکند. اینجا شبیه یک استدآپ کمدی بزرگ است که حتی وقتی دوربین خاموش است، خنده خاموش نمی‌شود. گاهی تصویربرداران پشت دوربین همراه تماشاگران ریزریز می‌خندند و همین نشان از این دارد که سیدخندان به مرور به سمت پختگی خودش حرکت می‌کند. محیط نیم‌دایره و منحنی شکل ضبط در حصار دکورهای مختلفی است که هرکدام تکه‌ای از نشانه‌های معماری ایرانی ـــ اسلامی را در خود دارد. تفاوتش با دکور برخی دیگر از برنامه‌ها، در رنگ و لعابی است که به خود گرفته تا از حالت خشک و رسمی مرسوم، خارج شود. تماشاگران آماده ضبط هستند و بعد از کلید خوردن آن، شروع به تشویق می‌کنند. ریتم تشویق و مدل پاسخ دادن به مجری هماهنگ شده و حالا شبیه یک استادیوم ورزشی، آماده تشویق تیم سیدخندان هستند.
محوریت خانواده
محمدحسین بزرگی‌راد، تهیه‌کننده برنامه سیدخندان است که تهیه فصل قبل را هم در دست داشت. او و تیمش تلاش کرده‌اند تغییراتی را در فصل جدید ایجاد کنند تا یک سیدخندان تماشایی‌تر به مخاطب ارائه شود. کمی قبل از شروع ضبط با او گفت‌وگو می‌کنیم تا آنتراک‌های بین ضبط، گفت‌وگو را به تاخیر نیندازد. در حین صحبت با او، تیم صحنه در حال آماده کردن تماشاگران و هدایت آنها است تا ضبط را آغاز کنند. گاهی صحبت‌های بزرگی میان صدا و موسیقی، قطع و وصل می‌شود. این تهیه‌کننده در خصوص فصل دوم سیدخندان به جام‌جم می‌گوید: ما تقریبا فصل اول را با یک پیش تولید محدود شروع کردیم چون می‌خواستیم به نوروز برسد و بعد ماه رمضان را در پیش داشتیم. برای همین تلاش کردیم و با توجه به استقبالی که از سوی مخاطبان شد، خوب از کار در آمد. جزئیات در فصل قبل خیلی برای خودمان ترسیم نشده‌بود، چون تقریبا برای اولین بار بود که این جنس طنز را می‌خواستیم روی آنتن ببریم و خروجی آن از ذهنیت ما متفاوت بود. در فصل دوم یک پیش تولید خوب داشتیم، چون بعد از محرم تا ماه ربیع زمان خوبی داشتیم. چند بخش را در این فصل با توجه به استقبال مخاطبان حفظ کردیم. یکی از این بخش‌ها خاطره‌گویی با مخاطب بود که در اصطلاح خودمان به آن خاطره بازی می‌گوییم. تلاش شده این بخش در فصل دوم حفظ شود و با طراحی جدید، توسعه یابد.
بهبود همراه با تغییر فرم
وی درخصوص تفاوت‌های فصل قبل با این فصل هم اینطور عنوان می‌کند: در فصل دوم برخی بخش‌ها کاملا حفظ شد و بهبود پیدا کرد. چند بخش هم یا تغییر فرمی دادیم یا از نو، خلق کردیم. یکی از آنها در حوزه نمایش بود که در فصل قبل هم مورد استقبال قرار می‌گرفت. برخی کاراکتر‌های نمایشی را توسعه دادیم و برخی را هم اضافه کردیم. مثلا نقش یک مرده‌شور که وارد صحنه می‌شود و انگار شخصیت حکیمانه دارد. یک بخش تئاتر هم در نظر داریم تا کاملا به شیوه تئاتر اجرا شود و در حال تست آن هستیم. بخش دیگری که داریم لیگ مشاغل است که در این قسمت از چند نفر با شغل‌های متفاوت دعوت می‌کنیم و با چالش‌هایی که برای‌شان قرار می‌دهیم، تماشاگران باید حدس بزنند که شغل آنها چیست. این را اگر برنامه تا عید ادامه داشته‌باشد، تبدیل به لیگ مشاغل می‌کنیم. در واقع فعلا در قالب همان بخش کوچک جلو می‌بریم و در نوروز آن را تبدیل به لیگ می‌کنیم. بخش شعر هم که قبلاً داشتیم تبدیل به یک چالش کردیم تا خانوادگی برای این بخش بیایند و اجرا کنند.
بزرگی اینطور ادامه می‌دهد: ما دو بخش که روی آن تأکید داریم و جدی ادامه می‌دهیم - یعنی نمایش و خاطره بازی - را دقیقاً با توجه به بازخوردی که گرفتیم و استقبال مخاطبان جلو بردیم و تلاش کردیم جذاب‌تر شود. مواردی اضافه یا حذف کردیم تا محوریت آن متمرکز بر خنده گرفتن از مخاطبان باشد. در خاطره بازی و نمایش هم، این کار را کردیم و با بازخورد‌ها جلو رفتیم. در فضای دکور و کلیت فرم و محتوا نکته مهم برای‌مان، برجسته شدن حوزه خانواده بود؛ چه در پلاتو‌ها و چه در المان‌های دکوری، تلاش می‌کنیم فرهنگ خانواده ایرانی را در اجزای دکور داشته‌باشیم. حتی در چینش نشستن آدم‌ها هم این را لحاظ می‌کنیم. وقتی ما اسم برنامه را دورهمی شبانه خانوادگی گذاشتیم، یکی از اصلی‌ترین محور‌ها جذاب بودن برنامه است و این‌که ریتم برنامه و خنده گرفتن از مخاطب را حفظ کنیم. این را در فصل دوم هم مدنظر داشتیم تا همچنان روی بحث‌های محتوایی و فاخر خودمان بایستیم و هر نوع شوخی را بیان نکنیم. با این حال چاشنی همه اینها خنده گرفتن از مخاطب و لبخند روی لب آنهاست.
همه می‌توانند به سیدخندان بیایند
این تهیه‌کننده درباره توجه به اقشار خاص در برنامه، اینطور توضیح می‌دهد: شاید در ظاهر مشخص نباشد اما واقعیت این است که تمام مخاطبان سیدخندان در فصل قبل و جدید، از افرادی هستند که پیامک زدند و درخواست حضور داشتند. ما هم تأکید داشتیم که از ابتدا مخاطبانی که حسی نسبت به برنامه و محتوا دارند، حضور پیدا کنند. تلاش کردیم این ملاحظه را از سمت خودمان داشته‌باشیم که شاید به ظاهر یک فضای یکدست ایجاد کرده‌باشد. اما ما هیچ گلچینی نکردیم و گفتیم هر کسی پیامک داده می‌توانیم در سیدخندان در خدمتش باشیم. حتی اگر گروه یا قشر خاصی، مثلا آتش‌نشان‌ها را آوردیم، باز هم این درخواست از سمت آنها مطرح شده‌بود. این فصل قرار است در ۸۰ قسمت ۵۵ دقیقه‌ای و روزهای پنجشنبه و جمعه تقدیم مخاطبان شود. شاید یک روز دیگر یعنی چهارشنبه هم اضافه شود. فعلا قرار است تا پایان نوروز برنامه داشته‌باشیم. البته ممکن است قبل از عید و ماه مبارک رمضان یک توقف داشته‌باشیم تا برنامه برای نوروز پرقدرت‌تر ادامه پیدا کند.
وی ادامه می‌دهد: تلاش کردیم در کنار یک طنز فاخر در برنامه، ماهیت طنز را هم حفظ کنیم. شاید در فصل قبل برخی مواقع برنامه افت می‌کرد اما تلاش کردیم در این فصل اینطور نباشد و سعی کردیم خنده گرفتن از مخاطبان حساب شده‌تر باشد و به راحتی از آن کوتاه نیاییم. در حوزه محتوایی هم تقریباً همه موضوعات را داریم اما اگر بخواهم نخ تسبیح موضوعات را بگویم، تمرکز ما به مفهوم خانواده در شکل عام است.
ایجاد صمیمیت میان مجری و مهمانان
تولید یک برنامه مثل سیدخندان نیاز به هدایت و حضور یک کارگردان هنری دارد. سید احسان حسینی این مسئولیت را در سیدخندان در دست دارد که فصل قبل هم کنار تیم بود. حالا ارزیابی بهتری برای ادامه سیدخندان دارد و معتقد است که نقاط قوت فصل قبل تقویت شده تا نسخه بهتری از سیدخندان به مخاطبان ارائه شود.
حسینی درخصوص بازخورد‌های مختلفی که از برنامه گرفته به جام جم می‌گوید: برنامه سیدخندان بازخورد‌های متنوعی در فصل قبل داشت و خیلی‌ها برنامه را پسندیده بودند؛ برخی هم نقد‌هایی به برنامه داشتند که بخشی از آنها سلیقه‌ای بود. به طور کلی سیدخندان طیف مخاطبان وسیعی را در برمی‌گیرد و برای آنها ساخته می‌شود. نسبت به هدفگذاری فصل قبل، توانستیم به یک نقطه‌گذاری درستی برسیم و امتداد آن فضا را به فصل دوم بسط دادیم. در عین حال، جنس هدفگذاری مخاطب هم در امتداد فصل قبل است اما در فصل دوم سعی کردیم یک آسیب‌شناسی مفصلی نسبت به قبل داشته‌باشیم و نقاط قوت خود را پررنگ‌تر و نقاط ضعف را کنار گذاشته یا تصحیح کنیم. بخش‌هایی هم که در فصل جدید به برنامه اضافه کردیم، در راستای همان آسیب‌شناسی بوده‌است.
وی همچنین درباره نقاط قوت برنامه که در فصل دوم حفظ شده هم بیان می‌کند: ساختار برنامه سیدخندان یک برنامه‌ای است که مبتنی بر تعامل با تماشاگر و حاضران در استودیوست. به نوعی می‌گوییم مهمانان برنامه هستند. هرجایی که تعامل را توانستیم حداکثری و واقعی‌تر به تصویر بکشیم، از نقاط قوت ما بوده و شاید در نقاطی که قدری از این فضا دورتر می‌شدیم، قدری خودمان هم احساس می‌کردیم دچار نقصان شدیم. اما در فصل جدید تلاش کردیم در همین نقطه قوت دست بگذاریم و حتی جنس طراحی دکور و بخش‌های مختلف برنامه را مبتنی بر این‌ایده مرکزی بگذاریم. فصل قبل هم در همین استودیو بودیم و برای فصل جدید، دکور تغییرکرد.
حسینی درباره طراحی دکور هم اینطور می‌گوید: ما یک نقطه مرکزی در طراحی دکور داشتیم که فضای صمیمیت و نزدیکی میان هسته مرکزی یعنی مجری و مهمانان یعنی تماشاگران بود. طراحی منحنی‌شکل را در دکور حفظ کردیم و این ایده را بسط دادیم. ما سیدخندان را برای تمام مردم ایران می‌دانیم و با توجه به اولویت برنامه، سراغ المان‌های مطرح اقوام مختلف رفتیم؛ از جنس بادگیر‌های یزد تا نماد‌ها و رنگ‌های مربوط به گبه و ترمه. اینها را در فضای دکور و بک‌گراند‌های تصویر می‌توان دید. در واقع برای بسط قومیتی برنامه، این طراحی را داشتیم. البته دنبال قوم‌نگاری نیستیم و ماموریتی که برای این برنامه تعریف شده، خانواده است و حول محور آن موضوعات را مشخص می‌کنیم. با این‌حال، مردم از نقاط مختلف ایران به‌عنوان تماشاگر در سیدخندان حاضر می‌شوند.میان صحبت‌های کارگردان هنری، برخی در حال رفت‌و‌آمد در پشت صحنه هستند تا متن‌هایشان برای خاطره‌گویی را با نویسندگان در میان بگذارند. هر تکه‌ای از پشت‌صحنه را که نگاه کنی، تماشاگران و گروه‌های دیگر در رفت‌و‌آمد هستند تا بخشی از آیتم‌های سیدخندان شکل بگیرد. حسینی در ادامه صحبت‌هایش به نقاط تمایز سیدخندان با دیگر برنامه‌ها اشاره کرده و تصریح می‌کند: تفاوت سیدخندان نسبت به دیگر برنامه‌ها این است که ضریب بیشتری به حضور مردم به‌عنوان یک دورهمی مردمی می‌دهد که شبیه آن را کمتر دیده‌ایم. در ۱۰ سال اخیر برنامه‌های مختلفی با حضور تماشاگر روی آنتن رفته اما تعامل با تماشاگر پیش از این بیشتر با عنوان بیننده بوده. این مسأله در سیدخندان به‌گونه دیگری است. در واقع عنصر اصلی در برنامه ما، تماشاگر است. شاید بتوان خیلی از برنامه‌ها را بدون حضور تماشاگر برگزار کرد اما هویت اصلی سیدخندان این مهمانان هستند و بدون حضور آنها نمی‌توان سیدخندان را تولید کرد. این مهمترین وجه تمایز سیدخندان با دیگر برنامه‌هاست.وی درخصوص ضبط برنامه با حضور برخی گروه‌های خاص هم تأکید می‌کند: قطعا این گروه‌ها، بخشی از تماشاگران هستند و صد‌درصدی نیست اما حضورشان در برخی بخش‌ها مثل خاطره‌گویی و ضریب دادن به این اقشار از جامعه، جزو رسالت‌ها و کارکرد‌های سیدخندان است که دنبال آن هستیم.
پذیرایی متفاوت در حیاط
سمت دیگری از ورودی اصلی برنامه سیدخندان، فضایی نیمه سرپوشیده فراهم شده تا نام حیاط سیدخندان را به خود بگیرد. جایی برای ضبط بخش‌های متفاوت و البته انجام بازی‌های مختلف. یک طرفش سرو سبزی با عنوان سرو شهید قرار دارد و یک طرف دیگر، زمین بازی بچه‌هاست. ایزی در قامت کارگردان بخش حیاط سیدخندان اینطور به جام‌جم می‌گوید: ما نسبت به فصل قبل برخی تغییرات داشتیم که بخشی از آن مربوط به حیاط سیدخندان است. قرار است اینجا کارهای مختلفی کنیم. از پذیرایی، بازی، گردونه چالش، سرو شهید و... . آیتم‌هایی داریم که در حیاط سیدخندان ضبط می‌کنیم و در لابه‌لای برنامه نشان می‌دهیم. بازی‌های مختلف برای خانم‌ها، آقایان و خانواده‌ها داریم. در واقع حیاط سیدخندان فضای مفرحی است که مخاطبان می‌آیند اینجا و قبل از ضبط بخش اصلی، یک فضای مفرح را تجربه می‌کنند. پذیرایی از تماشاگران در حیاط سیدخندان، به این صورت است که هر بار یک خوراکی از یک شهر می‌آوریم و درباره آداب آن شهر یا استان صحبت می‌کنیم. مثلا سالگرد شهید شهریاری، از زادگاه او و خوراکی مربوط به آن می‌گوییم. همه اینها در داخل استودیو اتفاق می‌افتد.
وی در خصوص هدف از طراحی این بخش هم اینطور بیان می‌کند: ما فصل قبل هم آیتم این چنینی داشتیم اما فضای آن به صورت مجزا نبود. حیاط سیدخندان حالا تبدیل به یک بخش متنوع شده‌است. اینجا پارک بازی داریم که بچه‌ها بتوانند بازی کنند. در مجموع ویژگی خاص بازی‌ها در حیاط سیدخندان این است که در منزل قابل اجرا باشد. یعنی مثل برخی برنامه‌ها نباشد که وسایل خاص داخل استودیو را در بازی نشان دهیم. در عین حال بازی‌ها را همه دوست دارند و قابل اجراست. یعنی بنای اصلی این است که بازی، در خانه و با خود اعضای خانه، قابل اجرا باشد. در عین حال بازی‌ها به شکل جدید و خلاقانه طراحی شده‌است. مثل قفل بازکن که رسالتش را باز کردن قفل‌های زندگی گذاشتیم تا افراد مختلف خانواده با هم بازی کنند. در واقع معنای مشخصی را در کنار بازی طراحی کرده‌ایم. کل آیتم‌های اینجا به شکل بخش‌های سه‌دقیقه‌ای است.
ایزی تصریح می‌کند: اینجا معمولا بخشی از مخاطبان یعنی حدود ۵۰ نفر می‌آیند و بعد به استودیوی اصلی می‌روند. اتاق فکر حیاط سیدخندان با بخش اصلی جداست ولی هر دو بخش با هم تعامل داریم تا موضوعات بررسی و نهایی شود. تیم تحریریه هم حضور دارند و در واقع من فقط نماینده آنها هستم.
تکریم مهمانان به شیوه سیدخندان
محمدرضا شهبازی، سردبیر و مجری برنامه سیدخندان پیش از این با اجرای برنامه پاورقی در میان مخاطبان شناخته‌‌شده بود. او حالا در دومین فصل از برنامه سیدخندان، سبک تازه‌ای از طنز شبانه را به مخاطبان ارائه می‌کند. شهبازی قبل از ضبط قسمت جدید برنامه، در پشت صحنه خلوت کرده و قدری استراحت می‌کند که بالاخره میزبان‌مان می‌شود تا از تجربه او در اجرای سیدخندان بپرسیم. او در این گفت‌وگو از اهمیت حضور مردم و تکریم آنها در پشت‌صحنه می‌گوید و تاکید می‌کند که هنوز برای جا افتادن سیدخندان در میان مردم نیاز به زمان است. شهبازی که به بیان عوامل، میزبان برنامه است، درباره تفاوت‌های فصل اول و دوم سیدخندان به جام‌جم می‌گوید: ما در فصل اول هم تلاش‌مان این بود که قدری حضور مردم را در برنامه بیشتر و فعالانه‌تر داشته‌باشیم. در فصل دوم همین محور را تقویت کردیم؛ یعنی قدری حضور مهمان در برنامه و برخی قسمت‌ها مثل رازفنا را کم کردیم، در عین‌حال تلاش کردیم بخش‌های دیگری با محوریت حضور فعال مردم اضافه کنیم؛ مثل چالش مشاغل یا رای‌گیری درباره باور‌های رایج. همچنان فکر می‌کنیم که حضور مردم در این‌گونه برنامه‌ها ضروری است و باید به آن توجه شود. علاوه بر آن، حیاط سیدخندان هم در فصل دوم اضافه شد که تلاش کردیم نوع دیگری از حضور را در آن ببینیم؛ بخشی که یک دکور مجزا، محیطی خودمانی‌تر و با تعاملات متفاوت ضبط می‌شود. وی درخصوص بازخورد‌ها به فصل اول سیدخندان هم اینطور بیان می‌کند: به‌نظرم به‌عنوان تجربه اول خوب بود. یعنی به‌عنوان قدم اول یک تیم برنامه‌ساز، بازخورد‌های خوبی گرفتیم. تیم ما فراتر از تولید برنامه طنز به‌دنبال نوع مشخصی از برنامه‌سازی این حوزه است که به‌نظرم در نوع خودش خوب بوده. در عین‌حال اغلب افرادی که در برنامه حاضر می‌شدند، از برنامه راضی بودند. این را هم باید بگویم که وقتی می‌گوییم حضور مردم محترمانه باشد، منظورمان فقط مقابل دوربین نیست، بلکه همه عوامل اصرار دارند با تماشاگران به‌عنوان مهمان تعامل کنند و در پشت‌صحنه آنها را تکریم کنند؛ یعنی اینطور به آنها نگاه نمی‌کنیم که مثل آکسسوار باشند و فقط برنامه را به کمک آنها جلو ببریم. از لحظه‌ای که می‌آیند، تلاش می‌شود مثل یک مهمان با آنها برخورد شده و از آنها پذیرایی شود و میزبان‌های خوبی برای‌شان باشیم.
شهبازی درخصوص گروه‌های مختلف مردم مثل توانیابان که در سیدخندان حاضر می‌شوند و سختی‌های تولید در کنار آنها به واسطه برخی ملاحظات، می‌گوید: قطعا سخت است اما ما حتی می‌گوییم خانواده‌ها با بچه بیایند. یعنی شاید تنها برنامه‌ای باشیم که از بچه استقبال می‌کنیم. معتقدیم که وقتی از خانواده می‌گوییم، بچه هم جزو آن است. حتما حضور بچه در استودیو زحمت‌هایی دارد. بعضی وقت‌ها ممکن است کات بدهیم اما باز هم در پشت‌صحنه محیط را آماده می‌کنیم که بچه‌ها بازی کنند و وسایل بازی فراهم باشد. در داخل استودیو هم تا جایی که بتوانیم، تلاش می‌کنیم بچه‌ها کنارمان باشند. اقشار مختلف، از شهر‌های مختلف و با تیپ‌های مختلف و چهره‌های متفاوت در سیدخندان حضور دارند. یعنی جامعه ایرانی را همان‌طور که وجود دارد می‌بینیم؛ در این جامعه بچه و پیر و جوان و معلول با ظاهر‌های مختلف با هم هستند.
وی در ارتباط با تغییر در شیوه اجرای خودش در فصل دوم هم عنوان می‌کند: من سعی کردم قدری به این فضا نزدیک‌تر شوم تا بدون این‌که مردم را تحقیر یا در موضع ضعف قرار دهم، از تعامل با آنها فضای طنز ایجاد کنم. در برخی برنامه‌ها وقتی می‌خواهند تعامل کنند، ممکن است مردم را در موقعیت‌هایی قرار دهند یا پرسش‌هایی مطرح کنند که ندانند و بعد موقعیت طنز به وجود بیاورند. من سعی می‌کنم در بخش‌های مختلف تعاملی با مخاطبان، به این سمت نروم. این اصل را برای خودم در نظر گرفته‌ام و تلاش می‌کنم با نویسنده‌ها به این برسیم که بدانیم چطور با کرامت این موقعیت طنز را ایجاد کنیم.
شهبازی در خصوص رویکرد رسانه‌ملی برای حضور افراد توانمند به جای استفاده صرف از سلبریتی‌ها هم اینطور می‌گوید: به نظرم ما دچار یک جبران برای سلبریتی زدگی هستیم. با این حال به نظرم این‌قدر هم نیاز نیست که سلبریتی زدایی کنیم. این نتیجه سال‌ها قرار دادن سلبریتی‌ها در جایگاه‌های مختلف بوده. ما در کنار ادامه آن ــ که باید سلبریتی را در جای خود بگذاریم ــ باید فرصت رشد به جریان‌هایی را بدهیم که می‌خواهند بدون استفاده از سلبریتی جذابیت در برنامه‌شان ایجاد کنند. وقتی این نگاه ۲۰ تا۳۰ سال فرصت داشته و نمونه خارجی هم از آن می‌بینیم، یعنی جای کار بیشتری داردوباید به جریان مقابل هم فرصت داد.
شهبازی درباره جایگاه سیدخندان بین مخاطبان و این پرسش که آیا در میان آنها جا افتاده، تصریح می‌کند: به نظرم هنوز خیلی زمان نیاز است. حتی باید بگویم، هنوز این فصل هم برای این‌که جایش را پیدا کند زود است. هم ما و هم تماشاگران در حال پیدا کردن خودمان در این فرمت جدید هستیم. قدری باید به همه مدل‌های برنامه‌سازی فرصت داد.
محوریت خانواده
محمدحسین بزرگی‌راد، تهیه‌کننده برنامه سیدخندان است که تهیه فصل قبل را هم در دست داشت. او و تیمش تلاش کرده‌اند تغییراتی را در فصل جدید ایجاد کنند تا یک سیدخندان تماشایی‌تر به مخاطب ارائه شود. کمی قبل از شروع ضبط با او گفت‌وگو می‌کنیم تا آنتراک‌های بین ضبط، گفت‌وگو را به تاخیر نیندازد. در حین صحبت با او، تیم صحنه در حال آماده کردن تماشاگران و هدایت آنها است تا ضبط را آغاز کنند. گاهی صحبت‌های بزرگی میان صدا و موسیقی، قطع و وصل می‌شود. این تهیه‌کننده در خصوص فصل دوم سیدخندان به جام‌جم می‌گوید: ما تقریبا فصل اول را با یک پیش تولید محدود شروع کردیم چون می‌خواستیم به نوروز برسد و بعد ماه رمضان را در پیش داشتیم. برای همین تلاش کردیم و با توجه به استقبالی که از سوی مخاطبان شد، خوب از کار در آمد. جزئیات در فصل قبل خیلی برای خودمان ترسیم نشده‌بود، چون تقریبا برای اولین بار بود که این جنس طنز را می‌خواستیم روی آنتن ببریم و خروجی آن از ذهنیت ما متفاوت بود. در فصل دوم یک پیش تولید خوب داشتیم، چون بعد از محرم تا ماه ربیع زمان خوبی داشتیم. چند بخش را در این فصل با توجه به استقبال مخاطبان حفظ کردیم. یکی از این بخش‌ها خاطره‌گویی با مخاطب بود که در اصطلاح خودمان به آن خاطره بازی می‌گوییم. تلاش شده این بخش در فصل دوم حفظ شود و با طراحی جدید، توسعه یابد.
بهبود همراه با تغییر فرم
وی درخصوص تفاوت‌های فصل قبل با این فصل هم اینطور عنوان می‌کند: در فصل دوم برخی بخش‌ها کاملا حفظ شد و بهبود پیدا کرد. چند بخش هم یا تغییر فرمی دادیم یا از نو، خلق کردیم. یکی از آنها در حوزه نمایش بود که در فصل قبل هم مورد استقبال قرار می‌گرفت. برخی کاراکتر‌های نمایشی را توسعه دادیم و برخی را هم اضافه کردیم. مثلا نقش یک مرده‌شور که وارد صحنه می‌شود و انگار شخصیت حکیمانه دارد. یک بخش تئاتر هم در نظر داریم تا کاملا به شیوه تئاتر اجرا شود و در حال تست آن هستیم. بخش دیگری که داریم لیگ مشاغل است که در این قسمت از چند نفر با شغل‌های متفاوت دعوت می‌کنیم و با چالش‌هایی که برای‌شان قرار می‌دهیم، تماشاگران باید حدس بزنند که شغل آنها چیست. این را اگر برنامه تا عید ادامه داشته‌باشد، تبدیل به لیگ مشاغل می‌کنیم. در واقع فعلا در قالب همان بخش کوچک جلو می‌بریم و در نوروز آن را تبدیل به لیگ می‌کنیم. بخش شعر هم که قبلاً داشتیم تبدیل به یک چالش کردیم تا خانوادگی برای این بخش بیایند و اجرا کنند.
بزرگی اینطور ادامه می‌دهد: ما دو بخش که روی آن تأکید داریم و جدی ادامه می‌دهیم - یعنی نمایش و خاطره بازی - را دقیقاً با توجه به بازخوردی که گرفتیم و استقبال مخاطبان جلو بردیم و تلاش کردیم جذاب‌تر شود. مواردی اضافه یا حذف کردیم تا محوریت آن متمرکز بر خنده گرفتن از مخاطبان باشد. در خاطره بازی و نمایش هم، این کار را کردیم و با بازخورد‌ها جلو رفتیم. در فضای دکور و کلیت فرم و محتوا نکته مهم برای‌مان، برجسته شدن حوزه خانواده بود؛ چه در پلاتو‌ها و چه در المان‌های دکوری، تلاش می‌کنیم فرهنگ خانواده ایرانی را در اجزای دکور داشته‌باشیم. حتی در چینش نشستن آدم‌ها هم این را لحاظ می‌کنیم. وقتی ما اسم برنامه را دورهمی شبانه خانوادگی گذاشتیم، یکی از اصلی‌ترین محور‌ها جذاب بودن برنامه است و این‌که ریتم برنامه و خنده گرفتن از مخاطب را حفظ کنیم. این را در فصل دوم هم مدنظر داشتیم تا همچنان روی بحث‌های محتوایی و فاخر خودمان بایستیم و هر نوع شوخی را بیان نکنیم. با این حال چاشنی همه اینها خنده گرفتن از مخاطب و لبخند روی لب آنهاست.
همه می‌توانند به سیدخندان بیایند
این تهیه‌کننده درباره توجه به اقشار خاص در برنامه، اینطور توضیح می‌دهد: شاید در ظاهر مشخص نباشد اما واقعیت این است که تمام مخاطبان سیدخندان در فصل قبل و جدید، از افرادی هستند که پیامک زدند و درخواست حضور داشتند. ما هم تأکید داشتیم که از ابتدا مخاطبانی که حسی نسبت به برنامه و محتوا دارند، حضور پیدا کنند. تلاش کردیم این ملاحظه را از سمت خودمان داشته‌باشیم که شاید به ظاهر یک فضای یکدست ایجاد کرده‌باشد. اما ما هیچ گلچینی نکردیم و گفتیم هر کسی پیامک داده می‌توانیم در سیدخندان در خدمتش باشیم. حتی اگر گروه یا قشر خاصی، مثلا آتش‌نشان‌ها را آوردیم، باز هم این درخواست از سمت آنها مطرح شده‌بود. این فصل قرار است در ۸۰ قسمت ۵۵ دقیقه‌ای و روزهای پنجشنبه و جمعه تقدیم مخاطبان شود. شاید یک روز دیگر یعنی چهارشنبه هم اضافه شود. فعلا قرار است تا پایان نوروز برنامه داشته‌باشیم. البته ممکن است قبل از عید و ماه مبارک رمضان یک توقف داشته‌باشیم تا برنامه برای نوروز پرقدرت‌تر ادامه پیدا کند.
وی ادامه می‌دهد: تلاش کردیم در کنار یک طنز فاخر در برنامه، ماهیت طنز را هم حفظ کنیم. شاید در فصل قبل برخی مواقع برنامه افت می‌کرد اما تلاش کردیم در این فصل اینطور نباشد و سعی کردیم خنده گرفتن از مخاطبان حساب شده‌تر باشد و به راحتی از آن کوتاه نیاییم. در حوزه محتوایی هم تقریباً همه موضوعات را داریم اما اگر بخواهم نخ تسبیح موضوعات را بگویم، تمرکز ما به مفهوم خانواده در شکل عام است.
ایجاد صمیمیت میان مجری و مهمانان
تولید یک برنامه مثل سیدخندان نیاز به هدایت و حضور یک کارگردان هنری دارد. سید احسان حسینی این مسئولیت را در سیدخندان در دست دارد که فصل قبل هم کنار تیم بود. حالا ارزیابی بهتری برای ادامه سیدخندان دارد و معتقد است که نقاط قوت فصل قبل تقویت شده تا نسخه بهتری از سیدخندان به مخاطبان ارائه شود.
حسینی درخصوص بازخورد‌های مختلفی که از برنامه گرفته به جام جم می‌گوید: برنامه سیدخندان بازخورد‌های متنوعی در فصل قبل داشت و خیلی‌ها برنامه را پسندیده بودند؛ برخی هم نقد‌هایی به برنامه داشتند که بخشی از آنها سلیقه‌ای بود. به طور کلی سیدخندان طیف مخاطبان وسیعی را در برمی‌گیرد و برای آنها ساخته می‌شود. نسبت به هدفگذاری فصل قبل، توانستیم به یک نقطه‌گذاری درستی برسیم و امتداد آن فضا را به فصل دوم بسط دادیم. در عین حال، جنس هدفگذاری مخاطب هم در امتداد فصل قبل است اما در فصل دوم سعی کردیم یک آسیب‌شناسی مفصلی نسبت به قبل داشته‌باشیم و نقاط قوت خود را پررنگ‌تر و نقاط ضعف را کنار گذاشته یا تصحیح کنیم. بخش‌هایی هم که در فصل جدید به برنامه اضافه کردیم، در راستای همان آسیب‌شناسی بوده‌است.
وی همچنین درباره نقاط قوت برنامه که در فصل دوم حفظ شده هم بیان می‌کند: ساختار برنامه سیدخندان یک برنامه‌ای است که مبتنی بر تعامل با تماشاگر و حاضران در استودیوست. به نوعی می‌گوییم مهمانان برنامه هستند. هرجایی که تعامل را توانستیم حداکثری و واقعی‌تر به تصویر بکشیم، از نقاط قوت ما بوده و شاید در نقاطی که قدری از این فضا دورتر می‌شدیم، قدری خودمان هم احساس می‌کردیم دچار نقصان شدیم. اما در فصل جدید تلاش کردیم در همین نقطه قوت دست بگذاریم و حتی جنس طراحی دکور و بخش‌های مختلف برنامه را مبتنی بر این‌ایده مرکزی بگذاریم. فصل قبل هم در همین استودیو بودیم و برای فصل جدید، دکور تغییرکرد.
حسینی درباره طراحی دکور هم اینطور می‌گوید: ما یک نقطه مرکزی در طراحی دکور داشتیم که فضای صمیمیت و نزدیکی میان هسته مرکزی یعنی مجری و مهمانان یعنی تماشاگران بود. طراحی منحنی‌شکل را در دکور حفظ کردیم و این ایده را بسط دادیم. ما سیدخندان را برای تمام مردم ایران می‌دانیم و با توجه به اولویت برنامه، سراغ المان‌های مطرح اقوام مختلف رفتیم؛ از جنس بادگیر‌های یزد تا نماد‌ها و رنگ‌های مربوط به گبه و ترمه. اینها را در فضای دکور و بک‌گراند‌های تصویر می‌توان دید. در واقع برای بسط قومیتی برنامه، این طراحی را داشتیم. البته دنبال قوم‌نگاری نیستیم و ماموریتی که برای این برنامه تعریف شده، خانواده است و حول محور آن موضوعات را مشخص می‌کنیم. با این‌حال، مردم از نقاط مختلف ایران به‌عنوان تماشاگر در سیدخندان حاضر می‌شوند.میان صحبت‌های کارگردان هنری، برخی در حال رفت‌و‌آمد در پشت صحنه هستند تا متن‌هایشان برای خاطره‌گویی را با نویسندگان در میان بگذارند. هر تکه‌ای از پشت‌صحنه را که نگاه کنی، تماشاگران و گروه‌های دیگر در رفت‌و‌آمد هستند تا بخشی از آیتم‌های سیدخندان شکل بگیرد. حسینی در ادامه صحبت‌هایش به نقاط تمایز سیدخندان با دیگر برنامه‌ها اشاره کرده و تصریح می‌کند: تفاوت سیدخندان نسبت به دیگر برنامه‌ها این است که ضریب بیشتری به حضور مردم به‌عنوان یک دورهمی مردمی می‌دهد که شبیه آن را کمتر دیده‌ایم. در ۱۰ سال اخیر برنامه‌های مختلفی با حضور تماشاگر روی آنتن رفته اما تعامل با تماشاگر پیش از این بیشتر با عنوان بیننده بوده. این مسأله در سیدخندان به‌گونه دیگری است. در واقع عنصر اصلی در برنامه ما، تماشاگر است. شاید بتوان خیلی از برنامه‌ها را بدون حضور تماشاگر برگزار کرد اما هویت اصلی سیدخندان این مهمانان هستند و بدون حضور آنها نمی‌توان سیدخندان را تولید کرد. این مهمترین وجه تمایز سیدخندان با دیگر برنامه‌هاست.وی درخصوص ضبط برنامه با حضور برخی گروه‌های خاص هم تأکید می‌کند: قطعا این گروه‌ها، بخشی از تماشاگران هستند و صد‌درصدی نیست اما حضورشان در برخی بخش‌ها مثل خاطره‌گویی و ضریب دادن به این اقشار از جامعه، جزو رسالت‌ها و کارکرد‌های سیدخندان است که دنبال آن هستیم.
پذیرایی متفاوت در حیاط
سمت دیگری از ورودی اصلی برنامه سیدخندان، فضایی نیمه سرپوشیده فراهم شده تا نام حیاط سیدخندان را به خود بگیرد. جایی برای ضبط بخش‌های متفاوت و البته انجام بازی‌های مختلف. یک طرفش سرو سبزی با عنوان سرو شهید قرار دارد و یک طرف دیگر، زمین بازی بچه‌هاست. ایزی در قامت کارگردان بخش حیاط سیدخندان اینطور به جام‌جم می‌گوید: ما نسبت به فصل قبل برخی تغییرات داشتیم که بخشی از آن مربوط به حیاط سیدخندان است. قرار است اینجا کارهای مختلفی کنیم. از پذیرایی، بازی، گردونه چالش، سرو شهید و... . آیتم‌هایی داریم که در حیاط سیدخندان ضبط می‌کنیم و در لابه‌لای برنامه نشان می‌دهیم. بازی‌های مختلف برای خانم‌ها، آقایان و خانواده‌ها داریم. در واقع حیاط سیدخندان فضای مفرحی است که مخاطبان می‌آیند اینجا و قبل از ضبط بخش اصلی، یک فضای مفرح را تجربه می‌کنند. پذیرایی از تماشاگران در حیاط سیدخندان، به این صورت است که هر بار یک خوراکی از یک شهر می‌آوریم و درباره آداب آن شهر یا استان صحبت می‌کنیم. مثلا سالگرد شهید شهریاری، از زادگاه او و خوراکی مربوط به آن می‌گوییم. همه اینها در داخل استودیو اتفاق می‌افتد.
وی در خصوص هدف از طراحی این بخش هم اینطور بیان می‌کند: ما فصل قبل هم آیتم این چنینی داشتیم اما فضای آن به صورت مجزا نبود. حیاط سیدخندان حالا تبدیل به یک بخش متنوع شده‌است. اینجا پارک بازی داریم که بچه‌ها بتوانند بازی کنند. در مجموع ویژگی خاص بازی‌ها در حیاط سیدخندان این است که در منزل قابل اجرا باشد. یعنی مثل برخی برنامه‌ها نباشد که وسایل خاص داخل استودیو را در بازی نشان دهیم. در عین حال بازی‌ها را همه دوست دارند و قابل اجراست. یعنی بنای اصلی این است که بازی، در خانه و با خود اعضای خانه، قابل اجرا باشد. در عین حال بازی‌ها به شکل جدید و خلاقانه طراحی شده‌است. مثل قفل بازکن که رسالتش را باز کردن قفل‌های زندگی گذاشتیم تا افراد مختلف خانواده با هم بازی کنند. در واقع معنای مشخصی را در کنار بازی طراحی کرده‌ایم. کل آیتم‌های اینجا به شکل بخش‌های سه‌دقیقه‌ای است.
ایزی تصریح می‌کند: اینجا معمولا بخشی از مخاطبان یعنی حدود ۵۰ نفر می‌آیند و بعد به استودیوی اصلی می‌روند. اتاق فکر حیاط سیدخندان با بخش اصلی جداست ولی هر دو بخش با هم تعامل داریم تا موضوعات بررسی و نهایی شود. تیم تحریریه هم حضور دارند و در واقع من فقط نماینده آنها هستم.
تکریم مهمانان به شیوه سیدخندان
محمدرضا شهبازی، سردبیر و مجری برنامه سیدخندان پیش از این با اجرای برنامه پاورقی در میان مخاطبان شناخته‌‌شده بود. او حالا در دومین فصل از برنامه سیدخندان، سبک تازه‌ای از طنز شبانه را به مخاطبان ارائه می‌کند. شهبازی قبل از ضبط قسمت جدید برنامه، در پشت صحنه خلوت کرده و قدری استراحت می‌کند که بالاخره میزبان‌مان می‌شود تا از تجربه او در اجرای سیدخندان بپرسیم. او در این گفت‌وگو از اهمیت حضور مردم و تکریم آنها در پشت‌صحنه می‌گوید و تاکید می‌کند که هنوز برای جا افتادن سیدخندان در میان مردم نیاز به زمان است. شهبازی که به بیان عوامل، میزبان برنامه است، درباره تفاوت‌های فصل اول و دوم سیدخندان به جام‌جم می‌گوید: ما در فصل اول هم تلاش‌مان این بود که قدری حضور مردم را در برنامه بیشتر و فعالانه‌تر داشته‌باشیم. در فصل دوم همین محور را تقویت کردیم؛ یعنی قدری حضور مهمان در برنامه و برخی قسمت‌ها مثل رازفنا را کم کردیم، در عین‌حال تلاش کردیم بخش‌های دیگری با محوریت حضور فعال مردم اضافه کنیم؛ مثل چالش مشاغل یا رای‌گیری درباره باور‌های رایج. همچنان فکر می‌کنیم که حضور مردم در این‌گونه برنامه‌ها ضروری است و باید به آن توجه شود. علاوه بر آن، حیاط سیدخندان هم در فصل دوم اضافه شد که تلاش کردیم نوع دیگری از حضور را در آن ببینیم؛ بخشی که یک دکور مجزا، محیطی خودمانی‌تر و با تعاملات متفاوت ضبط می‌شود. وی درخصوص بازخورد‌ها به فصل اول سیدخندان هم اینطور بیان می‌کند: به‌نظرم به‌عنوان تجربه اول خوب بود. یعنی به‌عنوان قدم اول یک تیم برنامه‌ساز، بازخورد‌های خوبی گرفتیم. تیم ما فراتر از تولید برنامه طنز به‌دنبال نوع مشخصی از برنامه‌سازی این حوزه است که به‌نظرم در نوع خودش خوب بوده. در عین‌حال اغلب افرادی که در برنامه حاضر می‌شدند، از برنامه راضی بودند. این را هم باید بگویم که وقتی می‌گوییم حضور مردم محترمانه باشد، منظورمان فقط مقابل دوربین نیست، بلکه همه عوامل اصرار دارند با تماشاگران به‌عنوان مهمان تعامل کنند و در پشت‌صحنه آنها را تکریم کنند؛ یعنی اینطور به آنها نگاه نمی‌کنیم که مثل آکسسوار باشند و فقط برنامه را به کمک آنها جلو ببریم. از لحظه‌ای که می‌آیند، تلاش می‌شود مثل یک مهمان با آنها برخورد شده و از آنها پذیرایی شود و میزبان‌های خوبی برای‌شان باشیم.
شهبازی درخصوص گروه‌های مختلف مردم مثل توانیابان که در سیدخندان حاضر می‌شوند و سختی‌های تولید در کنار آنها به واسطه برخی ملاحظات، می‌گوید: قطعا سخت است اما ما حتی می‌گوییم خانواده‌ها با بچه بیایند. یعنی شاید تنها برنامه‌ای باشیم که از بچه استقبال می‌کنیم. معتقدیم که وقتی از خانواده می‌گوییم، بچه هم جزو آن است. حتما حضور بچه در استودیو زحمت‌هایی دارد. بعضی وقت‌ها ممکن است کات بدهیم اما باز هم در پشت‌صحنه محیط را آماده می‌کنیم که بچه‌ها بازی کنند و وسایل بازی فراهم باشد. در داخل استودیو هم تا جایی که بتوانیم، تلاش می‌کنیم بچه‌ها کنارمان باشند. اقشار مختلف، از شهر‌های مختلف و با تیپ‌های مختلف و چهره‌های متفاوت در سیدخندان حضور دارند. یعنی جامعه ایرانی را همان‌طور که وجود دارد می‌بینیم؛ در این جامعه بچه و پیر و جوان و معلول با ظاهر‌های مختلف با هم هستند.
وی در ارتباط با تغییر در شیوه اجرای خودش در فصل دوم هم عنوان می‌کند: من سعی کردم قدری به این فضا نزدیک‌تر شوم تا بدون این‌که مردم را تحقیر یا در موضع ضعف قرار دهم، از تعامل با آنها فضای طنز ایجاد کنم. در برخی برنامه‌ها وقتی می‌خواهند تعامل کنند، ممکن است مردم را در موقعیت‌هایی قرار دهند یا پرسش‌هایی مطرح کنند که ندانند و بعد موقعیت طنز به وجود بیاورند. من سعی می‌کنم در بخش‌های مختلف تعاملی با مخاطبان، به این سمت نروم. این اصل را برای خودم در نظر گرفته‌ام و تلاش می‌کنم با نویسنده‌ها به این برسیم که بدانیم چطور با کرامت این موقعیت طنز را ایجاد کنیم.
شهبازی در خصوص رویکرد رسانه‌ملی برای حضور افراد توانمند به جای استفاده صرف از سلبریتی‌ها هم اینطور می‌گوید: به نظرم ما دچار یک جبران برای سلبریتی زدگی هستیم. با این حال به نظرم این‌قدر هم نیاز نیست که سلبریتی زدایی کنیم. این نتیجه سال‌ها قرار دادن سلبریتی‌ها در جایگاه‌های مختلف بوده. ما در کنار ادامه آن ــ که باید سلبریتی را در جای خود بگذاریم ــ باید فرصت رشد به جریان‌هایی را بدهیم که می‌خواهند بدون استفاده از سلبریتی جذابیت در برنامه‌شان ایجاد کنند. وقتی این نگاه ۲۰ تا۳۰ سال فرصت داشته و نمونه خارجی هم از آن می‌بینیم، یعنی جای کار بیشتری داردوباید به جریان مقابل هم فرصت داد.
شهبازی درباره جایگاه سیدخندان بین مخاطبان و این پرسش که آیا در میان آنها جا افتاده، تصریح می‌کند: به نظرم هنوز خیلی زمان نیاز است. حتی باید بگویم، هنوز این فصل هم برای این‌که جایش را پیدا کند زود است. هم ما و هم تماشاگران در حال پیدا کردن خودمان در این فرمت جدید هستیم. قدری باید به همه مدل‌های برنامه‌سازی فرصت داد.
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
استبداد و اغتشاش آمریکایی برای چپاول ملت‌ها
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
نشانه‌های هراس آمریکا از نفوذ ایران در منطقه
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
ائتلاف عربی-اسلامی علیه تهدیدات منطقه‌ای
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
نتانیاهو آب در هاون می‌کوبد
گفت و گو
سیر تا پیاز حواشی کشتی در گفتوگوی اختصاصی «جام‌جم» با عباس جدیدی مطرح شد
تابلوی ورودممنوع جلوی تیم ملی
حسن فضلا...، نماینده پارلمان لبنان در گفت‌وگو با جام‌جم:
خواب تلآویو در سوریه تعبیر نخواهد شد
دختر خانواده: اگر مادر نبود، پدرم فرهنگ جولایی نمیشد
پای حرفهای یک خانواده رادیویی
درگفت‌وگو با رئیس دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا ابعاد بیانات رهبر انقلاب درخصوص تقلید زنان از مجتهد زن را بررسی کرده‌ایم