ایجاد هویت در سایه معارف قرآن

مقام معظم رهبری در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان در شهریور۱۳۹۲ ضمن بیان آرمان نظام اسلامی، تمدن اسلامی را نیز این‌گونه تعریف می‌کنند: «آرمان نظام جمهوری اسلامی را می‌شود در جمله کوتاه «ایجاد تمدن اسلامی» خلاصه کرد. تمدن اسلامی، یعنی آن فضایی که انسان در آن فضا از لحاظ معنوی و از لحاظ مادی می‌تواند رشد کند و به غایات مطلوبی که خدای متعال او را برای آن غایات خلق کرده است، برسد و زندگی خوب و عزتمندی داشته باشد...».
همچنین رهبر فرزانه انقلاب اسلامی در دیدار جوانان خراسان‌شمالی در مهر ۱۳۹۱‌، پیشرفت همه‌جانبه را به‌معنای تمدن‌سازی نوین اسلامی و هدف ملت ایران و انقلاب اسلامی را ایجاد تمدن نوین اسلامی می‌دانند.
ایشان در همین دیدار می‌فرمایند: «تمدن نوین اسلامی دو بخش دارد: یک بخش ابزاری که می‌توان آن را بخش سخت‌افزاری دانست؛ از قبیل علم، اختراع، صنعت، سیاست، اقتصاد، اقتدار سیاسی و نظامی، اعتبار بین‌المللی، تبلیغ و ابزارهای تبلیغ، که همه وسیله‌اند؛ دیگری بخش حقیقی، نرم‌افزاری و اصلی تمدن است که همان سبک زندگی، متن زندگی، عقل معاش و فرهنگ زندگی است.»
چنان‌که دیده می‌شود در گفتار مقام معظم رهبری بخش حقیقی تمدن اسلامی مربوط به سبک زندگی مردم است. ازسوی دیگر یکی از مهم‌ترین هدف‌های قرآن و معصومان نیز اصلاح سبک زندگی مردم در همه ابعاد فردی، اجتماعی، اخلاقی، سیاسی و... است. مفسران اجتماعی قرآن با محور قرار دادن مسائل و مشکلات اجتماعی، درصدد یافتن راه‌حلی برای آنها هستند. این دسته از مفسران، مشکلات اجتماعی مردم را به قرآن عرضه می‌کنند و می‌کوشند دیدگاه قرآن را درباره آنها تبیین کنند. اصلاح سبک زندگی مردم، به اصلاح خانواده‌ها و جامعه می‌انجامد؛ امری که نتیجه نهایی آن، اصلاح تمدن و شکوفا شدن تمدن نوین اسلامی است. پس بررسی تأثیر رویکرد اجتماعی به قرآن و تأثیر آن بر اصلاح سبک زندگی مردم و شکوفایی تمدن نوین اسلامی یکی از راهکارهاست.
در حقیقت آموزه‌های قرآن کریم، همچون اقیانوسی جهانی و جاویدان است که به همه جنبه‌های زندگی انسان‌ها نظر دارد. از مسائل فردی گرفته تا مسائل اخلاقی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و،... در آموزه‌های قرآن وجود دارد. جاودانگی قرآن و لزوم تداوم نقش هدایتگری آن در همه عصرها و نسل‌ها ازیک‌سو و بروز تحولات شگرف در جامعه بشری و پدیدار شدن پرسش‌ها، شبهات و نیازهای جدید و نیز ایجاد تحولات عمیق فکری و اجتماعی در جوامع اسلامی و نیاز به تعیین دیدگاه قرآن به‌منظور پاسخگویی به این نیازها ازسوی دیگر، موجب شده است تا مفسران از قرن چهاردهم و پانزدهم، گرایش جدیدی به‌نام «گرایش اجتماعی» را در تفسیر آیات قرآن کریم مدنظر قرار دهند.
نقطه تمرکز این گرایش، تحول اندیشه مفسران از دیدگاه فردی و اخروی به دیدگاه اجتماعی است. جوهره این گرایش، شکل‌گیری و شکوفایی تمدن نوین اسلامی نهضت اصلاحی و زدودن غبار عادات، تقلید، خرافه، رکود و رخوت از چهره دین و برانگیختن روح مبارزه و مقاومت و ایجاد هویت مستقل دینی در سایه معارف قرآن در جامعه است.