۴گام تا درخشش در فضا

باتوجه به تحریم‎ های ناعادلانه ‎ای که در زمینه فناوری‎های فضایی علیه ایران تصویب شده، این که همچنان متخصصان ایرانی در حال تلاش برای توسعه این فناوری در کشور هستند، باعث دلگرمی است اما هنوز چالش‎های زیادی برای فناورانی که در این زمینه فعال هستند، وجود دارد. توجه دولت به این چالش‎ها می‎تواند زمینه‎ای برای رشد قابلتوجهی در کشور باشد و بسیاری از متخصصان حوزه هوافضا را برای ماندن در کشور امیدوار کند. در روزهای پایانی سال تولید، دانش‎بنیان، اشتغال‎آفرینی و با امید به توسعه هرچه بیشتر این صنعت، به سراغ فناوران و متخصصان این حوزه رفتیم تا با دغدغه ‎های آنها برای پیشرفت هرچه سریعتر صنعت هواو‎فضا آشنا شویم. دولت و سازمان فضایی با شناسایی این دغدغه‎ ها و تلاش برای رفعشان می‎تواند گام جدی و مهمی برای ایجاد بستر مناسب برای گسترش فعالیت‎های کارآفرینان، متخصصان و فناوران ایرانی بردارد. در انتظار شغل پایدار در برخی حوزههای فضایی هادی علیزاده، مدیرعامل یک شرکت دانش‎بنیان فعال در حوزه فضایی که چند سال سابقه کار در زمینه سنجش از دور را دارد، معتقد است از جدی‎ترین معضلات این فناوری در ایران، نبود شغل پایدار برای متخصصان هوافضاست. او می‎گوید: «یکی از اصلی‎ترین رشته‎های علوم فضایی حوزه سنجش از دور است که در مقطع ارشد و دکتری تدریس می‎شود اما از آنجا که این رشته بسیار تخصصی و علمی است پروژههای زیادی برای فعالیت در کشور برای آن تعریف نشده است. سازمان فضایی باید برای این رشته تحصیلی، به شرکتها درجه تخصص صلاحیت مشاوره بدهد که بتوانند به دولت کمک کنند اما این درجه تابهحال وجود نداشته و امسال بهتازگی با عنوان فضا و ماهواره اضافه شده است. همین موضوع تاکنون باعث می‎شده خیلی از کارشناسانی که در این رشته تحصیل کرده‎اند بلافاصله بعد از فارغ‎التحصیلی برای خروج از کشور اقدام کنند. درواقع نبود شغل پایدار برای فارغ‎التحصیلان این رشته باعث شده که نیروی انسانی متخصص این حوزه، انگیزه‎ای برای ماندن در ایران نداشته باشند که البته امید میرود با تغییرات جدیدی که دولت در نظر گرفته، شغل‎های رسمی در این حوزه تنوع و توسعه یابد.» فناوری فضایی نیازمند سرمایهگذاری دولت وقتی ماهواره‎ای به فضا ارسال می‎شود از سطح زمین عکسبرداری می‎کند و این عکس‎ها در حوزه‎های پیشبینی سیل، زلزله، موضوعات زمینشناسی، کشاورزی، هواشناسی استفاده می‎شود. در تمام دنیا در این حوزه‎ها سرمایه‎گذاری دولتی وجود دارد اما در کشور ما انتظارات از این حوزه بالاست، در حالی که سرمایه‎گذاری در بخش خصوصی به اندازه کافی نبوده است. علیزاده در خصوص چالش‎های شرکت خود در اینباره می‎گوید: «ما ناچاریم با بودجه‎ای محدود روی موضوعی خاص سرمایه‎ گذاری کنیم، آن را توسعه دهیم و در نهایت به استانداردی حداکثری برسانیم، در حالی که کارفرما اگر نتیجه ایده‎آلش را نبیند، حاضر به سرمایه‎گذاری نمی‎شود، در نهایت اینطور برداشت می‎شود که این علم نمی‎تواند در این حوزه‎ها کاربرد داشته باشد. در صورتی که دولت باید پروژه‎ای را تعریف کند و از آن حمایت‎ و هزینه‎های آن را پرداخت کند تا زیرساخت‎های آن حوزه شکل بگیرد اما در حال حاضر بیشتر شرکت‎های فعال در این زمینه محصول تولید و آن را به دولت ارائه کردهاند و سعی دارند آن را به مردم بفروشند.» لزوم تسهیلات برای استفاده از داده ‎های علمی خیام علیزاده درباره نحوه استفاده از داده‎های فضایی توضیح می‎دهد: «ما با داده‎های رایگان ماهواره‎های فضایی می‎توانیم کار کنیم اما معمولا همیشه این داده‎ها مربوط به ماهواره‎های اروپایی و آمریکایی بوده است. اتفاق خوبی که در سال اخیر افتاده، ماهواره خیام با همکاری روسیه بوده که می‎تواند تصاویر و قدرت تفکیک مکانی خوبی را در اختیار کارشناسان و دانشگاه‎ها قرار دهد اما نیاز است که دولت با در نظر گرفتن تسهیلات و حمایت مالی کاری کند تا داده‎ها با هزینه‎های حداقلی در اختیار شرکت‎های دانشبنیان قرار بگیرد. در این صورت شرکت‎ها می‎توانند روی این تصاویر ارزش افزوده ایجاد کنند. اگر این کار به نتیجه برسد، برای اولین‎بار خواهد بود که بتوانیم از ماهواره‎ای دولتی ایرانی برای کار علمی استفاده کنیم.» نیاز به سازوکار مناسب برای بازاریابی محصول احمد قنبری، مهندس هوا و فضا که از سال ۹۶ فعالیت جدی خود را در حوزه ساخت و تولید پهپادهای آموزشی آغاز کرده است از دغدغه و مشکلات کار در زمینه فناوریهای فضایی می‎گوید: «ما گروهی دانشجو بودیم که در مرکز رشد پژوهشگاه فضایی شرکتی را ثبت کرده بودیم اما بهدلیل مشکلاتی که در حوزه بازاریابی برای محصولاتمان داشتیم، نتوانستیم فعالیتمان را ادامه دهیم. ما توانستیم در بخش فنی و ساخت و طراحی پهپادهای آموزشی به نتیجه‎ای که می‎خواهیم برسیم اما بازاریابی برای ما هزینه بسیار بالایی داشت و پژوهشگاه فضایی هم سازوکار مشخصی برای حمایت شرکت‎ها در این حوزه در نظر نگرفته بود.» وی میافزاید: «به سراغ مدارس رفتیم تا بتوانیم بخشی از هزینه‎ ها را تامین کنیم اما در نهایت برای تولید انبوه مشکل داشتیم، نوسان قیمت دلار، مشکلات دوران شیوع کرونا و نبود سرمایهگذار باعث شد کسب‎و‎کاری که دوستش داشتیم را تعطیل کنیم. متاسفانه برای دانشجویان و مستعدان این رشته بازار کار و حمایت خوبی وجود ندارد.» روزنامه جام جم