چالش‌هندی برای برنج‌ایرانی

به طور کلی، برنج هندی پادشاه بازارهای جهانی محسوب می‌شود. بر اساس گزارش سایت خبری شبکه تلویزیونی CNBC، هند ۴۰درصد محموله جهانی صادرات برنج را به خود اختصاص داده است؛ محموله‌هایی که به بیش از ۱۵۰کشور جهان ارسال می‌شود. وزارت جهاد کشاورزی به طور رسمی دلیل ممنوعیت واردات از هند را اعلام نکرده، اما واردکنندگان می‌گویند این تصمیم به دنبال عدم‌پذیرش محموله‌های ایرانی از سوی هند گرفته شده است؛ تصمیمی که تراز تجاری ایران و هند را تحت تاثیر قرار داده بود. به بیان دیگر ایران به منظور تعادل‌بخشیدن به تجارت خود با هند و افزایش صادرات به این کشور، خواسته به نوعی هند را در محدودیت قرار دهد تا رفتار این کشور را تنظیم کند. این در شرایطی است که هندی‌ها با یارانه عظیمی که دولت بر روی تولید برنج این کشور قرار می دهد، خیلی ارزان‌تر به رقابت تجاری با کشورهای دیگر می‌پردازند؛ موضوعی که موجب نگرانی کشورهای تولیدکننده برنج شده است. طبق گزارش رسانه‌های انگلیسی‌زبان، هندی‌ها چند ماه پیش به بهانه خشکسالی، صادرات برنج خود را به کشورهای دیگر منع کردند. این تصمیم به ویژه بر ایران که ۳۴ درصد محموله‌های برنج هند را با وجود تحریم‌های آمریکا وارد می‌کرد،تاثیر گذاشت.

بهانه هندی‌ها برای بازار

سایت تحلیلی open access govenment گزارش داده که هندی‌ها کاهش تقریبا ۶میلیون تنی تولید از سال ۲۰۲۱تا۲۰۲۲ را دلیلی برای تحت فشار گذاشتن کشورهای دیگر قرار داده‌اند؛ در شرایطی که هند در سال‌های اخیر «به طور مداوم و قابل توجهی» بیش از حد تولید داشته است. بررسی‌های این سایت نشان می دهد که هندی‌ها در سال زراعی ۲۰۲۲-۲۰۲۱، ۲۰ میلیون تن برنج صادر کرده اند؛ در حالی که در فصول گذشته ۱۰میلیون تن صادرات داشته‌اند. در نتیجه با این که هندی‌ها بر دامنه گسترده خشکسالی در کشور خود مصر بودند توانسته‌اند که صادرات‌شان را با استفاده از یارانه‌های دولتی افزایش دهند؛ البته گزارش‌های دیگر میزان صادرات هند در فصل زراعی ۲۰۲۲-۲۰۲۱ را تا ۲۱میلیون تن هم اعلام کرده‌اند. open access govenment گزارش داده که دولت هند برای سرکوب قیمت برنج هندی و از دور خارج‌کردن سایر کشورهای صادرکننده، ۳۱ میلیارد دلار یارانه کود به کشاورزان خود پرداخت کرده است. به هر روی ایران به منظور مقابله با سیاست ارزان‌سازی تولید در هند و حذف رقبا به مصاف هند رفته است. در این راه، وزارت جهاد کشاورزی از واردکنندگان خواسته که برنج مورد نیاز بازار را از پاکستان وارد کنند. بنابر اعلام مسیح کشاورز، دبیر کمیسیون واردکنندگان و تامین‌کنندگان برنج «بخش خصوصی یک میلیون تن برنج وارد کرده است ولی باید ۳۰۰ هزار تن دیگر به منظور تنظیم بازار وارد شود؛ در حالی که ممنوعیت واردات از هند هم وضع شده است. کشاورز یادآور شد که وزارت جهاد کشاورزی آمار واردات برنج را یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن اعلام کرده است! از نظر جهاد کشاورزی به اندازه کافی برنج وارد شده است. به همین دلیل ثبت سفارش‌ها را متوقف کرده‌اند اما ما این را هشدار داده‌ایم که تا پایان سال حداقل حدود ۳۰۰ هزار تن برنج دیگر باید وارد شود.»

افزایش قیمت برنج پاکستان

از طرفی واردکنندگان ایرانی نگران سوء استفاده پاکستانی‌ها از وضع ممنوعیت واردات بر برنج هندی بودند؛ با این مضمون که پاکستانی‌ها قیمت برنج را افزایش دهند. در حال حاضر متوسط قیمت برنج پاکستانی در بازار ایران به ازای هر کیلوگرم ۴۸ هزار و ۵۰۰ تا ۵۲ هزار تومان است. این در حالی است که متوسط قیمت برنج پاکستانی در ماه‌های گذشته ۴۵ هزار و ۸۶۲ تومان بود. در نتیجه میانگین قیمت برنج پاکستانی در بازار که به ازای هر کیلوگرم به حدود ۵۰ هزار تومان می‌رسد، پس از برقراری محدودیت‌های تجاری از سوی ایران، حدود ۴۳۰۰تومان افزایش یافته است. در واقع هر کیسه برنج ۱۰کیلویی برنج پاکستانی که در فروشگاه‌ها به وفور قابل دسترس است، حدود ۴۳هزار تومان گران‌تر از گذشته برای مشتری تمام می‌شود.

چالش هند برای صادرات ایران

در مجموع با این که ایران به برنج خارجی برای تنظیم بازار خود نیاز دارد اما تلاش می‌کند که صادرات برنج را هم انجام دهد. «پایانه صادراتی برنج آمل» با همین هدف راه‌اندازی شده است. این پایانه، ظرفیت فروش و صادرات ۷۰۰هزار تن برنج را دارد. به گفته دبیر کمیسیون واردکنندگان برنج: «صادرات برنج ایران به کشورهای عربی، آمریکایی و روسیه آغاز شده است». بررسی آمار تجارت ایران نشان می‌دهد که این کشور تا ۱۰ماهه ابتدایی سال۱۴۰۰، یک میلیون و ۷۳۱هزار تن برنج صادر کرده است. این میزان صادرات با این که تنها یک‌بیستم صادرات کشور حاصلخیز هند را در برمی‌گیرد اما بر اساس اعلام گمرک دو میلیون و ۳۰۱هزار دلار ارزآوری داشت. ایران به دلیل شرایطی که هند در زمینه قیمت‌گذاری برنج خود در بازارهای جهانی ایجاد کرده، ناچار شده برنج را متوسط قیمت ۱.۳دلار صادر کند که در سال۱۴۰۰ یک‌سوم قیمت برنج در بازار ایران بود. در مجموع، این که ایران باید کسری ۳۰۰ هزار تنی برنج خود را تامین کند تا متوسط قیمت این محصول در بازار بیش از حد افزایش نیابد اما باید با «چالش هندی» هم مقابله کند. سیاست‌های هند در زمینه ارزان‌سازی قیمت برنج، بازار صادرات ایران را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث کاهش رقابت‌پذیری میان صادرکنندگان می‌شود.

روزنامه جام جم