بازنمایی پیشرفت‌های علم‌وفناوری ایران با «پارسا»، «رویان» و «ایران‌فکر»

برنامه‌هایی که هریک داستانی متفاوت را از پیشرفت‌های علم‌وفناوری ایران روایت و بستر توسعه کشور را گسترده‌تر می‌کنند. بر این اساس برنامه «پارسا» قرار است به معرفی پژوهش‌های دانشگاهی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری بپردازد و ضمن کاهش فاصله صنعت و دانشگاه، فرصتی برای دانشگاهی‌ها فراهم کند تا ایده‌های قابل‌سرمایه‌گذاری‌شان را در معرض دید قرار دهند. پخش این برنامه اکنون از شبکه یک سیما شروع شده است. همچنین برنامه دوم با نام «رویان» روایتگر قهرمانان حوزه علم، فناوری و پیشرفت‌های علمی کشور است و سیر علمی ایران را در دل تاریخ بررسی می‌کند.

علاوه‌براین، «ایران‌فکر» نیز به هم‌اندیشی و گفت‌وگوی اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش‌عالی و پژوهشی پیرامون تحولات روز جامعه ایران می‌پردازد. بر این اساس تمامی این برنامه‌ها قرار است به معرفی ظرفیت‌های مغفول علمی کشور بپردازند تا ضمن آشنایی مردم با آنها، فرصتی برای بالفعل کردن ظرفیت‌های بالقوه علمی کشور فراهم و به پیشرفت بیشترعلمی کشور کمک شود. در رابطه با جزئیات ببیشتر این سه برنامه علمی، گفت‌وگوی جام‌جم با رامین شمسایی‌نیا، مدیرگروه دانش و اقتصاد شبکه یک سیما را در ادامه خواهید خواند.

تولید ۳ برنامه دانش‌محور در شبکه یک سیما

شمسایی‌نیا در پاسخ به چرایی تولید سه برنامه علمی در شبکه یک سیما به جام‌جم می‌گوید: بعد از تدوین سند تحول رسانه‌ملی در دور جدید، یکی از محور‌های اصلی و اساسی، پوشش رسانه‌ای علم‌وفناوری و بازنمایی پیشرفت‌های ایران در این حوزه معرفی شده است. از این رو متناسب با این راهبرد و برای اجرای آن در شبکه یک سیما، در شورای اقتصادی سیما شروع به طراحی وتولید برنامه‌هایی برای پیشبرد این راهبرد داشته‌ایم. در این راستا تاکنون سه برنامه طراحی شده که نخست پارسا است که به معرفی پژوهش‌های دانشگاهی و پایان‌نامه‌های کاربردی در مقطع ارشد و دکتری می‌پردازد. این کاردر قالب تولیدی مستند - ترکیبی است و پخش آن از شبکه یک سیما شروع شده است. وی اضافه می‌کند: برنامه دوم، رویان نام گرفته که گفت‌وگومحور و استودیویی است و براساس قصه‌گویی طراحی شده و شعار آن روایت یک قهرمان در حوزه علم، فناوری و پیشرفت ملی است، چراکه ما فقط قهرمانان را محدود در عرصه‌های ورزشی، سیاسی یا هنری نمی‌بینیم و در حوزه علم‌وفناوری هم قهرمان داریم. برنامه رویان در مرحله طراحی و پیش‌تولید است و از هفته آتی پخش آن از شبکه یک سیما آغاز می‌شود. مدیرگروه دانش و اقتصاد شبکه یک سیما ادامه می‌دهد: برنامه سوم، «ایران‌فکر» است که به هم‌اندیشی و گفت‌وگوی اعضای هیات‌علمی و اعضای دانشگاه‌ها و موسسات آموزش‌عالی و پژوهشی پیرامون تحولات روز جامعه ایران می‌پردازد. یکی از محور‌هایی که همیشه نیازمند تقویت آن هستیم همگرایی بین اعضای هیات‌علمی و بازنمایی اندیشه آن‌ها در رسانه‌ملی است. پخش برنامه ایران‌فکر نیز از ۱۳مهرماه در ساعت ۲۰ از شبکه یک سیما آغاز شده است. وی درخصوص جزئیات برنامه ایران‌فکر توضیح می‌دهد: فصل اول ایران‌فکر با حضور اعضای هیات‌علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی شروع شد، اما در طراحی و برنامه‌ریزی‌ای که داشتیم سراغ دانشگاه‌های دیگر هم خواهیم رفت و نظرات اعضای هیات‌علمی آن‌ها را پیرامون تحولات جامعه ایران در حوزه‌های مختلف علم، فناوری، مباحث اقتصادی، فرهنگی - اجتماعی پوشش خواهیم داد. شمسایی‌نیا می‌افزاید: این سه برنامه نه‌فقط براساس سند راهبردی تحول رسانه‌ملی بلکه متناسب با نامگذاری سال هم بوده است. با توجه به این‌که نام امسال به تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین مزین شده، این موضوع را فقط به‌عنوان شعار باور نداریم بلکه به‌عنوان یک اولویت در سیاست‌گذاری رسانه‌ای انقلاب اسلامی باور داریم و برای آن طراحی تولید رسانه‌ای می‌کنیم.

پارسا به حل مسائل علمی می‌پردازد

مدیرگروه دانش و اقتصاد شبکه یک سیما در مورد این سؤال که سازوکار و فرآیند انتخاب پژوهش‌های دانشگاهی و برنامه‌ها در پارسا به چه شکل است؟ می‌گوید: چند فاکتور برای‌مان اهمیت دارد. اول این‌که پایان‌نامه یا پژوهش دانشگاهی ناظر بر مسائل اصلی و اساسی در جامعه ایرانی باشد. نکته دوم، پژوهش‌ها کاربردی و رویکرد حل مسأله داشته باشد. همچنین در مولفه چهارم، توانسته باشد به تجاری‌سازی دانش در ایران حتی در حد ایده و طرح اولیه کمک کرده باشد. وی اضافه می‌کند: اغلب در انتخاب بازنمایی پایان‌نامه‌ها نظر دانشگاه را هم جویا می‌شویم و دانشگاه‌ها سازوکار‌های متفاوتی برای انتخاب پایان‌نامه‌های برتر و پژوهش‌های برگزیده در آیین‌نامه‌ها و شیوه‌نامه‌های خودشان دارند که به‌عنوان رسانه‌ملی در تعامل و مشورت با دانشگاه‌ها به این نتیجه می‌رسیم کدام پایان‌نامه را انتخاب و معرفی کنیم.» شمسایی‌نیا درخصوص حوزه‌های علمی که در برنامه پارسا مورد بررسی قرار می‌گیرد بیان می‌کند: «در گام اول سراغ پژوهش‌های حوزه فنی - مهندسی، علوم پایه، پزشکی و کشاورزی رفتیم، چراکه این رشته‌ها اغلب به حل مسائل جاری کشور نزدیک‌تر هستند. همچنین ایران در سال‌های اخیر توانسته در این حوزه‌های مطالعاتی پیشرفت‌های بیشتری را به ارمغان بیاورد و برای مردم ملموس‌تر باشد.» وی ادامه می‌دهد: «بااین‌حال بازنمایی پیشرفت در حوزه علوم انسانی و هنر، سازوکار متفاوتی را می‌طلبد؛ چون تجارت و اندیشه در این حوزه‌ها بیشتر است. بنابراین، این موضوع را گذاشته‌ایم تا در گام دوم به آن بپردازیم. همچنین در گام نخست سراغ رشته‌های فنی - مهندسی، کشاورزی، علوم‌پایه و علوم‌پزشکی و پیراپزشکی رفتیم و در فاز دوم پارسا سراغ علوم‌انسانی و هنر خواهیم رفت؛ با توجه به این‌که سازوکار علوم‌طبیعی برای بازنمایی با سازوکار بازنمایی علوم‌انسانی قدری متفاوت است، علوم‌انسانی را به وقتی دیگر موکول کرده‌ایم.» مدیرگروه دانش و اقتصاد شبکه یک سیما درخصوص جذابیت‌های پایان‌نامه‌های دانشگاهی برای بررسی رسانه‌ای بیان می‌کند: «پایان‌نامه در مقطع کارشناسی ارشد یا رساله در مقطع دکتری یک مسأله‌ای است که گاهی‌اوقات دانشجو یا پژوهشگر ماه‌ها و بلکه در مقطع دکتری سال‌ها با آن مأنوس شده است؛ بنابراین کمتر پیش می‌آید که حتی یک پژوهشگر به این شکل و با این جدیت بر این مسأله علمی تمرکز کند، پژوهش‌های روز جهان را مطالعه کند و حتی پژوهش میدانی انجام دهد و ببیند در جامعه چه پیشرفت‌هایی رخ داده و چه خلأ‌هایی وجود دارد.»

تقویت جریان علمی کشور

شمسایی‌نیا می‌گوید: یکی از خلأ‌های نظام آموزش‌عالی، این است که برخی دانشگاه‌ها و برخی اساتید و دانشجو‌ها نگاه‌شان به پایان‌نامه صرفا یک مرحله اداری-آموزشی است که باید طی شود. یکی از ماموریت‌های برنامه پارسا این است که دانشجوها، اساتید و پژوهشگرانی که کار خوب و پژوهش قوی، علمی و نوآورانه ارائه کرده‌اند معرفی و تشویق شوند. این مدیرگروه دانش و اقتصاد شبکه یک سیما اضافه می‌کند: همین مسأله انگیزه‌ای برای تقویت جریان حرکت علمی کشور می‌شود تا به نوعی دانشجویان دیگر هم بتوانند الگوگیری کنند که اگر پژوهش آن‌ها قوی و کاربردی باشد مورد توجه و تحسین قرار بگیرند. ضمن این‌که این ایده‌ها بعد از مطرح‌شدن در شبکه‌های تلویزیونی به‌تدریج بازار سرمایه‌گذاری پیدا می‌کنند و عده‌ای برای این‌که ایده‌ها را تجاری‌سازی کنند سراغ این افراد خواهند رفت و تولید شغل انجام می‌شود؛ یعنی تبدیل دانش به تجاری‌سازی و سپس مسأله اشتغال یکی از ماموریت‌های برنامه پارسا است. وی ادامه می‌دهد: یکی از خلأ‌های اصلی با وجود این‌که مراکز آموزش‌عالی و موسسات پژوهشی بسیاری بعد از انقلاب اسلامی در ایران شکل گرفته، اما آن‌طور که باید پیوند بین دانشگاه، صنعت و جامعه رخ نداده است. یکی از ماموریت‌های برنامه پارسا معرفی این پژوهش‌ها و ظرفیت‌های علمی کشور و عرضه آن‌ها به متقاضیان است، مثلا معرفی به دستگاه‌های اجرایی یا افرادی که تمایل به سرمایه‌گذاری روی ایده‌های دانش‌بنیان دارند یا سرمایه‌گذاران و افرادی که علاقه‌مند به تجاری‌سازی دانش هستند. گفتنی است برنامه پارسا در قالب مستند-ترکیبی در صد قسمت ۵دقیقه‌ای تولید می‌‎شود. همچنین برنامه رویان در قالب برنامه گفت‌وگومحور استودیویی در ۹۰ قسمت ۴۵دقیقه‌ای و تولید برنامه ایران‌فکر نیز در قالب برنامه ترکیبی در ۴۰ قسمت ۴۰دقیقه‌ای در نظر گرفته شده است. شمسایی‌نیا یکی از راهبرد‌های اصلی دوره تحولی رسانه‌ملی برای پوشش رسانه‌ای علم‌وفناوری را مسأله مرکزگریزی می‌داند و می‌گوید: ما سراغ دانشگاه‌ها و مراکز علمی مناطق محروم رفتیم. به‌عنوان‌مثال سراغ دانشگاه سیرجان رفتیم و همچنان به مناطق کم‌برخوردار دیگر هم خواهیم رفت؛ بنابراین به‌هیچ‌عنوان از مرکزگرایی در علم به‌عنوان پایتخت‌محوری پرهیز می‌کنیم.

بررسی دانش در استمرار تاریخی و تمدن ایرانی

مدیرگروه دانش و اقتصاد شبکه یک سیما در پاسخ به سؤال جام‌جم درباره این موضوع که چطور راهبرد بازنمایی علم‌وفناوری طراحی می‌کنند پاسخ می‌دهد: «به دنبال معرفی ظرفیت‌های علمی مغفول کشور هستیم، چه آن‌هایی که بالقوه هستند و در مجامع علمی مغفول مانده‌اند، چه آن‌هایی که بالفعل شده و به دل صنعت آمده‌اند و سبب پیشرفت کشور گردیده‌اند.» شمسایی‌نیا اضافه می‌کند: «مسأله بازنمایی پیشرفت علمی فقط یک مسأله صرف در حوزه دانش با رویکرد گلخانه‌ای که هیچ ربطی به جامعه و صنعت ندارند نیست، بلکه دانش را در دل یک استمرار تاریخی و تمدن ایرانی می‌بینیم؛ بنابراین اگر از قهرمان‌های علمی دوران معاصر ایران صحبت می‌کنیم حتما باید به خواجه‌نصیرالدین‌طوسی، خیام، فارابی، بوعلی سینا و ... هم بپردازیم.» وی با اشاره به ضرورت توجه به قهرمانان علمی در یک سیر تاریخی تاکید می‌کند: «جریان علمی ایران یک جریان مستمر تاریخی است و یک برش زمانی زدن در دوره‌ای خاص باعث نقصان در روایت جریان علمی در طول تاریخ ایران می‌شود.»

روزنامه جام جم