تئاتردرمانی

سیستم عمومی مربیان تربیتی، بیشتر اوقات به دور از تنوع و نشاط لازم برای این سن خاص نوجوانی است. در این سیستم صرفا کارهایی عادی و روتین اعم از مسابقات ورزشی و فرهنگی انجام می‌شود که شاید اگر مربی تربیتی هم نباشد، این کارها خودبه‌خود یا با اندک کمکی، اتفاق بیفتد اما اگر مربی بتواند از ایده‌های جذاب، نو و متناسب با روحیه دانش‌آموزان استفاده کند، قطعا اتفاقات بسیارخوبی در زمینه تربیت رخ می‌دهد.
یکی از روش‌های جذاب و اثرگذار، برپایی نمایش و برگزاری تئاتر، بیان مفاهیم و مطالب مختلف در قالب آن است. کاری که اصغر بمانی معلم، هنرمند و مربی پرورشی در دهه‌های 60 و 70 در مدارس مختلف یزد  آن را انجام داد و نتایج خوبی از آن گرفت. بمانی که روایت زندگی‌اش در کتاب «برپا» به شیرینی بیان شده در اوایل دوران کودکی یتیم شد و فشارهای زندگی و فقر، او را به سمت کارهای مختلفی کشاند. اتفاقی که باعث شد خیلی زودتر از هم سن و سالانش، خودش را پیدا کند و روی پای خودش بایستد. اصغر بمانی در دوران مدرسه و حین درس‌خواندن و همزمان کارکردن به توانمندی‌اش در قصه‌گویی پی برد. مسأله‌ای که با آن می‌توانست سر بچه‌ها را گرم کند. در مدرسه با نمایش پانتومیم آشنا شد و هرجور شده خودش را در اجراها جا داد و با گروهشان در اولین اجرا توانستند مقام اول را کسب کنند. اتفاقی که شور و شوق و انرژی بیشتری به او برای ادامه این راه داد.
در گیرودار تظاهرات پیش از انقلاب و توسط معلمانش با انقلاب و امام آشنا شد و در حد توانش برای به ثمررسیدن انقلاب تلاش کرد و پس از انقلاب با اتمام دوران مدرسه‌، وارد دانشسرای تربیت معلم شد. همزمان با تحصیل به کارهای فرهنگی و سیاسی روز مشغول شد. بعد از دوران دانشجویی به عنوان معلم وارد مدرسه شد تا فضا برای کار جدی فراهم شود. او ابتدا برای مناسبت‌هایی مانند دهه فجر اولین تئاترهایش را نوشت و با دانش‌آموزانش اجرا کرد.
بمانی ابتدا با دانش‌آموزانش رفاقت می‌کرد و بعد کم‌کم برای آنها در دل داستان، خاطره‌گویی، بازی و نمایش از مفاهیم مختلف می‌گفت. شعار او این بود: «اول همراه مخاطب شو و بعد تغییر جهت بده.»
از مهم‌ترین کارهای بمانی در نوشتن تئاتر، توجه به معضلات دانش‌آموزان و مدرسه بود. او که در زمینه روان‌شناسی، مطالعات علمی داشت از راه درمانی سایکودرام یعنی «تئاتر درمانی» بسیار استفاده کرد. بمانی بعد از دیدن این معضلات و مشکلات، با خلاقیت تئاتری را نوشته و تلاش می‌کرد افراد دارای آن مشکل را هم درگیر کار کند. در این نمایش به‌صورت غیرمستقیم به آن مشکل و راه حلش می‌پرداخت که عموما اثر مثبت نیز داشتند. به‌عنوان نمونه، یکی از دانش‌آموزانش که به تئاتر هم علاقه‌مند بود، بر اثر شوک ناشی از فوت پدرش، تقریبا فلج شده و به‌سختی با عصا راه می‌رفت. بمانی تئاتری نوشت درباره دانش‌آموز فلجی که فقط با عصا می‌توانست حرکت کند و طی یک دعوا چند نفر عصاهایش را از او به زور می‌گیرند و او مجبور می‌شود بدون تکیه‌گاه به خانه برود. نقش اول تئاتر را به همان دانش‌آموز داد و طی تمرین‌های متعدد و بعد از اولین اجراها، این دانش‌آموز کم‌کم توانست مانند قبل راه برود و عصا را کنار بگذارد. کتاب پر است از خلاصه‌ تئاترهای گوناگون او که هرکدام جذابیت خودش را دارد. از دل تئاترهای دانش‌آموزی بمانی، چند بازیگر و کارگردان تربیت شدند که امروزه در سطوح مختلف مشغول فعالیت هستند.
فعالیت‌های تربیتی بمانی فقط به تئاتر و درون مدرسه منحصر نمی‌شد. او در زمینه اردو نیز بسیار فعال بود و برای اردوهای دانش‌آموزی زحمت زیادی کشید و حتی جزوه‌ای برای معلمان و مربیان تربیتی به نام «در سفر» طراحی کرد و نوشت که پر از نکات مختلف در مورد اردو و همچنین لطیفه ، حکایت ، آیات ، روایت و معما بود که معلمان در طول سفرها و اردوها بتوانند دانش‌آموزان را به‌خوبی مشغول کنند. بمانی مدتی مسئول اردوگاه‌های مهمی در سطح استان یزد نیز بود که در آن دوران هم در تجهیز و نوسازی اردوگاه‌ها و هم در نحوه برگزاری اردوها تلاش بسیاری کرد.
کتاب برپا، یک دوره تجربه تربیتی جذاب و پر از خلاقیت این مربی بی‌ادعا و تلاشگر‌ یزدی است که روش‌های او به نتایج مثبتی ختم شده‌اند. هر فعال فرهنگی و مسئول تربیتی باید آن ‌را بخواند تا هم با اصول تربیتی آشنا شود و هم با روش‌های گوناگون ارتباط با افراد و حل مشکلات‌شان.

منبع: ضمیمه چاریواری روزنامه جام‌جم