کاسبان برجام به دنبال عقب‌نشینی ایران

دولت روحانی و حامیان او قبل از امضای برجام معتقد بودند هر یک روز تأخیر اجرای برجام، ۱۰۰میلیون دلار به کشور آسیب می‌رساند، اما وقتی در سال۹۷ ترامپ بدون در نظر گرفتن تضمینی که مثلا قرار بود با امضای جان کری ایجاد شود، از توافق خارج شد و ۱۵۰۰تحریم جدید هم با وجود ساختار برجام به کشور تحمیل کرد، صدایی از حامیان دولت قبل درنیامد که چرا کسی در تیم مذاکره‌کننده برای اخذ ضمانت کافی، کاری نکرده و حفره‌های اینچنینی را در یک توافق مهم بین‌المللی نبسته است؛ البته این جریان معتقد بود دولت قبل زبان دنیا را می‌‎فهمد، هرچند با بدفهمی تیم مذاکره‌کننده قبلی درباره «لغو» یا «تعلیق» تحریم، هزینه‌های جبران‌ناپذیری برای کشور ایجاد شد.

این روزها و ظاهرا به دلیل ادامه‌دار شدن و رفت و برگشت مذاکرات، حامیان دولت روحانی و جریان اصلاح‌ طلب در اقدامی قدیمی و تکراری با ادعاهایی درباره خسارت‌های روزانه برجام و تحریم، به پروژه شرطی‌سازی جامعه ضریب می‌دهند؛ به طور مثال حشمت‌ا...فلاحت‌پیشه، نماینده سابق مجلس گفته است: « بر اساس برآوردهای رسمی که تاکنون خود نهادهای دولتی داده‌اند، تحریم‌ها در کشور ماهانه حدود سه‌میلیارد دلار به کشور ضرر زده و الان که قرار است تحریم‌ها برداشته شود، باید مشخص شود چقدر از این پول‌ها به منابع مالی و ایجاد بازارهای تازه و... برای افزایش توان اقتصادی مردم بازگشت می‌کند. اگر نگاه توسعه‌ای وجود داشته باشد با احیای برجام حتما سود اقتصادی برای مردم به ارمغان خواهد آورد و دولت باید به صورت شفاف مزایای برجام را به مردم برساند. »

این نماینده سابق در بخش دیگری از این گفت‌وگو می‌گوید: «معتقدم در زمان احیای برجام در همان ماه‌های اول به اندازه چند ماه ایران می‌تواند فروش نفت و اثر عمده اقتصادی داشته باشد. به علاوه روزانه صدها میلیارد تومان، تکرار می‌کنم روزانه صدها میلیارد تومان تخفیفی که کشور در تحریم‌ها در ازای صادرات و گران شدن بیمه و گران شدن تبدیل پول و ... می‌پردازد، با رفع تحریم‌ها، برطرف و برای کشور ثروتی عظیم فراهم می‌آورد. درباره همه این موارد، دولت باید به صورت جزئی گزارش بدهد و مردم باید درباره این مسائل از دولت بخواهند اطلاعات لازم را در اختیارشان قرار بدهد و همچنین این داده‌ها را دولت به اطلاع مردم و مجلس برساند.»

به نظر می‌رسد نه تنها رسانه‌ های فارسی زبان ضد انقلاب بلکه برخی شخصیت‌ها و رسانه‌های زنجیره‌ای حامی آنها در داخل هم مسیر ابهام‌افکنی و ایجاد تردید در منافعی که ایران بدست می‌آورد را در پیش گرفته‌اند و در برابر این‌ جریان ضد ایرانی باید استراتژی حمایت از تیم مذاکره کننده را برای حفاظت‌ از منافع ملی به صورت مؤثر دنبال کرد.

کلید زدن این پروژه شرطی سازی جامعه، آن هم در حین انجام مذاکرات در حالی است که سال ۹۴ و در مقطعی که برجام در بخش بررسی در نهادهای تصمیم‌ساز بود، دقیقا همین رویکرد توسط اصلاح‌طلبان و کارگزاران اجرا شد تا جایی که شخص رئیس‌جمهور وقت، آب خوردن کشور را هم به برجام و مذاکرات گره زد اما در نهایت عایدی کشور خروج آمریکا از این توافق، اضافه شدن ۱۵۰۰ تحریم جدید به آن بود.‌ درواقع ایالات متحده با استفاده از تمام باگ‌های موجود در آن توافق سعی داشت کشورمان را تحت فشار بی‌سابقه یا به قول خودشان فشار حداکثری قرار دهد. اگر بخواهیم خیلی دقیق‌تر این موضوع را بررسی کنیم، متوجه می‌شویم وقتی ترامپ از برجام خارج شد تا آخر دولت روحانی، حداقل ۲۷۱شخص و ۲۵۹نهاد ایران، ۳۳هواپیما و ۱۱کشتی و ۱۳۹نهاد خارجی مثل شرکت‌ها و بانک‌ها را به‌خاطر روابط اقتصادی با ایران تحریم کرد. علاوه‌ بر آن ۸۰۲ تحریمی که قبلاً وجود داشت و قرار بود طبق برجام به‌اصطلاح لغو بشود را هم دوباره برگرداند و مجموع تحریم‌های ترامپ در دوره برجام و در دولت خود روحانی به چیزی نزدیک به ۱۵۰۰تحریم رسید.

چرا معیشت نباید به تحریم گره زده شود؟

رهبر معظم انقلاب در اولین روز از سال ۱۴۰۱ با تاکید مجدد بر پرهیز از گره زدن اقتصاد کشور به تحریم‌های آمریکا و بیان این حرف که تا تحریم است وضع همین است، خاطرنشان کردند:«خوشبختانه سیاست‌های جدید در کشور نشان داد می‌توان با وجود پا برجا بودن تحریم‌های آمریکا پیشرفت کرد، تجارت خارجی را رونق داد، وارد قراردادهای منطقه‌ای شد و در زمینه نفت و مسائل دیگر به دستاوردهایی رسید.» البته ایشان با بیان این نکته که به هیچ‌وجه نمی‌گویم به دنبال رفع تحریم‌ها نباشید و کسانی که در این زمینه در حال تلاش هستند، کار خود را دنبال کنند، ‌فرمودند: اساس این است که کشور را به‌گونه‌ای اداره کنیم که تحریم‌ها نتواند ضربه اساسی و زیان بزرگی به اقتصاد بزند، بنابراین امسال هم همان توصیه را تکرار می‌کنم که اقتصاد کشور به تحریم گره زده نشود.

خنثی‌سازی تحریم بدون ادا و اطوار

«برجام همه سیاست خارجی ایران نیست بلکه به عنوان یک موضوع در این عرصه به آن نگاه می‌شود. رمز موفقیت دولت این بوده که همه امور از جمله مسائل مربوط به سیاست خارجی و نظام بانکی و نفت را با قدرت پیگیری کرده و هیچ‌یک از آنها را معطل برجام و توافق در مذاکرات نکرده است.»

این بخشی از استراتژی دولت است که در اسفند پارسال توسط سیدابراهیم رئیسی مطرح شد. این در حالی است که مقامات دولت قبل در اظهارنظرهایی عجیب می‌گفتند اگر برجام نبود صادرات نفت ۲۰۰ هزار بشکه می‌شد یا اگر برجام به توافق نمی‌رسید صادرات نفت ما متوقف می‌شد یا حتی مدعی بودند اگر توافق هسته‌ای به دست نمی‌آمد، مرحله دوم تحریم‌ها علیه ایران اعمال می‌شد و در نتیجه صادرات نفت خام ایران به صفر می‌رسید، اما وقتی دولت سیزدهم کار را به دست گرفت ورق برگشت و ابطال تمام این فرضیه‌ها در میدان عمل که در ادامه به آن می‌پردازیم، مشخص شد. آن هم در شرایطی که نه برجام احیا شده بود و نه ایران به عضویت اف‌ای‌تی‌اف درآمد،‌ اما رویکرد دولت این بود مذاکره صرفا یکی از روش‌ها برای کنار رفتن تحریم است و برای تکمیل آن باید راه‌حل‌هایی داشته باشیم که اهرم تحریم را برای همیشه از دست دشمن خارج کنیم و آن چیزی نیست جز رویکرد خنثی‌سازی تحریم. ولی متاسفانه طنز ماجرا اینجاست حامیان دولتی که در هشت سال گذشته با کاهش ارزش پول ملی کشورمان، تحریم‌ها را دو برابر کرد، این روزها بدون عذرخواهی از مردم همچنان اصرار دارد که نسخه خسارت بار خود را مجدد به کشور و مردم تحمیل کند.

رشد ۳برابری ذخایر ارزی در دسترس

برای بررسی مهم‌ترین اقداماتی که دولت سیزدهم در شرایط مشابه تحریمی دولت روحانی انجام داد، برخی از نتایج عملی را مرور می‌کنیم؛ بر این اساس با روی کار آمدن دولت سیزدهم ذخایر ارزی در دسترس ایران رشد ۲۳۲درصدی داشته و از ۱۲.۴۳میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ به ۴۱.۳۹میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ رسیده است. رشد بیش از سه‌برابری ذخایر ارزی در دسترس ایران در حالی رخ داد که با آغاز فعالیت دولت سیزدهم دیپلماسی فعالی در پیش گرفته شد و با هدف خنثی کردن تحریم‌ها توسعه تجارت با کشورهای همسایه، انجام مبادلات تجاری با پول‌های ملی و مبادلات مالی از طریق سازوکارهای محلی در اولویت قرار گرفت. آمارهای منتشرشده از سوی صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد با آغاز فعالیت دولت سیزدهم در ایران ذخایر ارزی در دسترس ایران افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است. طبق اعلام این نهاد بین‌المللی از سال ۲۰۲۱ و با روی کار آمدن دولت سیزدهم در ایران روند نزولی ذخایر ارزی در دسترس ایران معکوس شده و با شیب تندی به سمت بالا در حرکت بوده است، به طوری که در این سال ذخایر ارزی در دسترس ایران ۸.۸۸میلیارد دلار نسبت به سال قبل از آن افزایش یافته و به ۲۱.۳۱میلیارد دلار رسیده است. در سال ۲۰۲۲ نیز بر اساس آمار انتظاری صندوق بین‌المللی پول ذخایر ارزی در دسترس ایران با افزایش حدود دوبرابری نسبت به سال قبل از آن مواجه شده و به ۴۱.۳۹میلیارد دلار رسیده است.

فروش نفت منتظر مذاکرات نماند

از سوی دیگر، تولید نفت که در سال ۹۹ به زیر دو میلیون بشکه در روز هم رسیده بود، اکنون در حال رسیدن به رقم سه میلیون بشکه در روز است. همچنین فروش نفت و گاز و وصول درآمدهای آنها هم بیشتر شده است. موفقیت ایران در فروش و صادرات نفت آن‌چنان چشمگیر بوده که رئیس‌جمهور آمریکا را وادار به واکنش کرد. رئیس‌جمهور آمریکا آبان۱۴۰۰ در سخنانی که در عمل خلاف وعده‌های کاخ‌سفید برای لغو تحریم‌های ظالمانه علیه ایران و بازگشت واشنگتن به برجام است، خواستار کاهش خرید نفت ایران از سوی کشورهای واردکننده شد. این اظهارنظرها نشان می‌دهد ایران در فروش و صادرات نفت خود مسیر درستی را رفته است. آمارهای اقتصادی هم نشان می‌دهد رشد اقتصادی کشور با نفت بیشتر از رشد اقتصادی بدون نفت است که حکایت از افزایش درآمدهای نفتی ایران دارد. بنابراین به نظر می‌رسد حامیان دولت روحانی این روزها و درست در اوج مذاکرات با طرح ادعاهایی درباره میزان خسارت‌های ناشی از ادامه گفت‌و‌گوهای برجامی و ادامه‌دار شدن تحریم می‌خواهند مکانیسم فشار را در راستای مذاکره برای مذاکره فعال کنند حتی اگر به کوتاه آمدن ایران از خواسته‌های بحقش منجر شود.