غربی‌بازی‌‌های الکی!

نگهداری از حیوانات در منزل، یکی از این مسائل است که به‌عنوان یکی از مظاهر سبک زندگی غربی در یک دهه اخیر به مرور وارد زندگی طبقه مرفه کشور شده و پس از آن به تمام لایه‌های اجتماعی کشور در شهرهای کوچک و بزرگ تسری یافت. شاید تا یک دهه پیش نگهداری از سگ و گربه در خانه امری ناپسند تلقی می‌شد اما امروزه دامنه این موضوع از این مسائل فراتر رفته و به نگهداری از کروکودیل، مار، خرس، سنجاب، میمون و... تبدیل شده‌است. به بهانه این گسترش دامنه و درمورد چرایی این افزایش و معضلات آن با دکتر محمدعلی الستی جامعه‌شناس ارتباطات و استاد دانشگاه به گفت‌وگو پرداختیم:
​​​​​​​اخیرا خبری منتشر شد مبنی بر این که هر 10 نفر، یک نفر حیوان خانگی دارد. این خبر را چگونه تحلیل می‌کنید؟
این محاسبه و تخمین ظاهرا توسط رئیس جامعه دامپزشکان ایران انجام شده‌است. البته در صحت و سقم آن نمی‌توان چیزی گفت اما می‌توان درمورد رواج نگهداشتن حیوانات خانگی صحبت کرد. از نظر روانشناختی و جامعه‌شناختی می‌توان علت‌های بسیاری را بیان کرد. اولین علت که می‌توان گفت مهم‌ترین علت است، مسأله ترویج سبک زندگی است. در کشور ما از یک جایی به بعد در یک رواج سبک زندگی، تب نگهداری از حیوانات داغ شد. درست مثل زمانی که داشتن آکواریوم مد شده‌بود و عده زیادی در منزل‌شان آکواریوم درست کردند، اکنون هم نگهداری از سگ و گربه بسیار رواج پیدا کرده‌است. این همان سبک زندگی است که از طریق رسانه‌ها و همنشینی با افراد ترویج می‌شود.
چه عواملی را در ترویج این سبک زندگی موثر می‌دانید؟
عامل اصلی همان تقلید است که برخی برای جا نماندن از دیگران و تفاخر این کار را انجام می‌دهند. چیزی که باعث ترویج این مسأله شده همان عاملی است که در تغییر و گسترش سبک زندگی خودش را نشان می‌دهد که این سبک زندگی وامدار تقلید،غر‌بگرایی یا برخی توجیهات عاطفی است. توجیهات عاطفی در نظام اجتماعی غربی که در آن فرزندان، والدین را ترک می‌کنند یا خانواده‌هایی که مایل به فرزندآوری نیستند، برای خروج از تنهایی و همدم داشتن از سگ یا گربه نگهداری می‌کردند. این علتی بود که در غرب نگهداشتن حیوانات باب شد. در کشور ما با این که با این‌گونه نیازها روبه‌رو نیستیم اما نگهداری حیوانات رواج پیدا کرده‌است. بنابراین بیشتر تقلید است تا داشتن توجیهات عاطفی. البته برخی خانواده‌ها این گونه توجیه می‌کنند که می‌خواهند از این طریق محبت به حیوانات را به فرزندان‌شان آموزش دهند. 
این که برخی حیوانات خانگی را به جای فرزندان خود قرار می‌دهند، چه عواقب اجتماعی را در پی دارد؟
اصولا هیچ حیوان خانگی نمی‌تواند جای یک عضو خانواده را بگیرد و نیازهای عاطفی را برطرف کند و تکامل ارتباطی متقابل را ایجاد کند. ما دچار توهم هستیم. البته گرایش‌های مختلفی وجود دارد. برخی از روی حیوان‌دوستی دست به کارهایی می‌زنند که عجیب است. مثلا کسانی به زعم این که یوز ایرانی نسلش رو به انقراض است، در خانه‌شان از یوز ایرانی نگهداری کردند یا مثلا نگهداری از مار افعی در خانه و دیگر موارد. این حیوانات، متعلق به حیات وحش هستند و شرایط زیست متفاوتی دارند. این توهم باعث می‌شود هم این حیوانات دچار معضل و موجب آزار حیوان شود و هم برای خود و اطرافیان‌شان مشکل به وجود بیاید. بحث دیگر توهم این است که با این نگاه که حیوانات باید در طبیعت باشند، حیوانات را در خیابان رها می‌کنند. حیوان باید در طبیعت رها باشد اما خیابان طبیعتی نیست که سگ رها باشد. اگر این کار را کنیم خودش معضلات دیگری را ایجاد می‌کند. مثلا سازمان محیط زیست اعلام کرده دلیل از بین رفتن برخی گونه‌های طبیعی زیاد شدن سگ‌های ولگرد است. تعداد سگ‌های ولگرد به صورت غیرطبیعی افزایش پیدا کرده‌است. این دو توهم و موارد اینچنینی نظم اکوسیستم را در برخی نقاط کشور بر‌هم زده‌است. در کشورهای دیگر ابتدا سگ‌ها را انگل‌زدایی، واکسینه و عقیم می‌کنند و اگر کسی تمایل به نگهداری آن سگ نداشته‌باشد، به شکل غیردردناکی معدو‌م‌می‌کنند.
جامعه ما چقدر پذیرای این موضوع است و توانایی مدیریت‌کردن این مسأله را دارد؟
برای هر اقدامی در سطح جامعه، یک پیوست فرهنگی نیاز است؛ چرا که پیوست فرهنگی تضمین‌کننده مهندسی و مدیریت درست همه اقداماتی است که در جامعه انجام می‌دهیم. بهترین خودروها را هم اگر ما داخل کشور تولید کنیم اما فرهنگ رانندگی درستی نداشته‌باشیم، مشکلات زیادی را در پی خواهدداشت. در این مورد نیز همین است و باید به مردم آموزش داده شود. نبود آموزش باعث می‌شود مردم به خیلی از تصمیماتی که گرفته می‌شود واکنش نشان دهند و گارد بگیرند. مثلا هیچ‌گاه نباید به سگ ولگرد غذا داد. در کشورهای غربی این حرکت جریمه‌دارد.
نکته پایانی؟
جای خوشحالی دارد که در این وضعیت اقتصادی و مسائلی که وجود دارد، شما به این مسأله که مهم است پرداختید. این مسائل شاید حاشیه‌ای به نظر بیاید اما در عمق ماجرا که برویم، می‌تواند بحران‌ساز‌باشد.

منبع: ضمیمه چاردیواری روزنامه جام‌جم