توسعه ۴۸هزار هکتار گلخانه مورد نظر دولت، به ۹۶هزار کارشناس نیاز دارد

با این‌که دولت سیزدهم هم تاکید دارد زیرساخت‌های راه‌اندازی گلخانه‌ ها در صنعت کشاورزی بیش از پیش مدنظر باشد و برای عملی‌شدن این کار، در سفرهای استانی هیات دولت، 3000 میلیارد تومان مصوبه داشته، ولی این پایان ماجرا نیست، زیرا فعالان این عرصه می‌گویند توسعه کشت گلخانه‌ای نیاز به تربیت کارشناس دارد و اگر به گزارش وزارت جهادکشاورزی استناد کنیم که اعلام کرده در 10 سال آینده گلخانه‌ها ۴۸هزار هکتار توسعه می‌یابند، باید در نظر داشته باشیم جهت مدیریت این حجم از واحدهای گلخانه‌ای به بیش از ۹۶هزار کارشناس احتیاج است.

این یک حقیقت است که با توجه به بحران کم‌آبی و خشکسالی در ایران باید به سمت کشاورزی متراکم حرکت کرد و توسعه کشت گلخانه‌ای ازجمله این کارهاست. گلخانه‌ها این ویژگی را دارند که دربرابر بهره‌وری بالا، آب بسیار کمتری مصرف کنند.

همچنین به‌ازای هر هکتار کشت گلخانه‌ای ۱۲نفر اشتغال‌زایی مستقیم ایجاد می‌شود که به همین دلیل دولت هم تاکید دارد تا پایان چهارساله اول ۴۰هزار هکتار گلخانه را به بهره‌برداری برساند.

از رفتارهای دولتمردان مشخص است که اهتمام ویژه‌ای برای گسترش کشت گلخانه‌ای دارند و برهمین‌اساس در تمام سفرهای استانی، اولین پروژه‌ای که در جهت توسعه زیرساخت‌های کشاورزی مورد بحث قرار می‌گیرد، گلخانه‌ است. بااین‌اوصاف باقی‌ماندن این طرح‌ها و برنامه‌ها و مصوبات در حد حرف، مشکلی است که از دیرباز وجود داشته و هرگز با این روش کاری پیش نخواهد نرفت.

در حدود یک‌سالی که از عمر دولت سیزدهم می‌گذرد، نزدیک به 3000 میلیارد تومان از مصوبات سفرهای هیات دولت به توسعه کشت‌های گلخانه‌ای در استان‌های گوناگون اختصاص یافته اما از این مقدار فقط درصدی پرداخت شده و باقی کارها مشخص نیست چطور و در چه زمانی شروع خواهند شد.

ناگفته نماند طبق برنامه ۱۰ساله اقتصاد مقاومتی که در راستای منویات رهبر معظم انقلاب در سال ۱۳۹۵ تصویب و ابلاغ شد، پیش‌بینی شده در افق ۱۴۰۴ به‌منظور افزایش بهره‌وری، ایجاد ارزش‌افزوده، افزایش کیفیت محصولات، صرفه‌جویی در مصرف آب، تامین نیاز داخلی و کمک به مثبت‌کردن تراز تجاری با صادرات مازاد بر نیاز کشور باید نزدیک به ۳۲هزار هکتار از سطح توسعه گلخانه‌ها از طریق هدایت‌بخشی از کشت سبزی و صیفی فضای باز به محیط‌های گلخانه‌ای و کنترل‌شده محقق شود.

ضرورت تربيت کارشناسان کشاورزي

اوایل امسال بود که مجری طرح توسعه گلخانه‌های وزارت جهادکشاورزی اعلام کرد: «براساس برنامه‌ریزی‌ها و هماهنگی‌های انجام‌شده با سازمان‌های جهادکشاورزی استان‌ها در سال‌جاری باید ۳۲۰۰هکتار سطوح گلخانه‌ای کشور توسعه و ۶۸۶هکتار نیز اصلاح و نوسازی شود.»

داریوش سالم‌پور ادامه داد: «با توجه به عوامل موردنیاز، استان‌هایی نظیر سیستان‌وبلوچستان، فارس، جنوب‌کرمان، تهران، آذربایجان‌شرقی، اردبیل، بوشهر، خراسان‌رضوی، هرمزگان، یزد و اصفهان در اولویت توسعه گلخانه‌ها قرار خواهند گرفت.»

اما نباید فراموش کنیم که توسعه گلخانه‌ها فقط به راه‌اندازی محیط‌های مخصوص این کار ختم نمی‌شود، بلکه تربیت کارشناسان کشاورزی و متخصصان این حوزه نیز از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

دکتر علیرضا بابایی، چهره ماندگار بخش کشاورزی کشور با بیان این‌که اگر اقتصاد آب مورد توجه قرار نگیرد در کمترین زمان امکان دارد تمام کشاورزی را ازدست‌بدهیم به جام‌جم می‌گوید: «وقتی قرار است محصولی تولید شود، آن‌هم یک محصول استراتژیک باید در ابتدا به میزان ارزش‌افزوده آن توجه شود. مثلا در بعضی محصولات به‌ازای ‌هزار لیتر آب‌مصرفی، میزان ارزش‌افزوده کمتر از یک‌سوم یک دلار است. بنابراین سال‌ها تلاش شده تا با اتکا به تحقیقات و امور دانش‌بنیان این ارزش تا ۱۵دلار افزایش یابد و درواقع در اقتصاد آب ارزش ۵۰برابری ایجاد شده است.»

این گلخانه‌دار و کارآفرین نمونه ادامه می‌دهد: «تیم محققان به این نتیجه رسیده که بخشی از مشکلات در گلوگاه توسعه کشاورزی، ضعف دانش فنی است. بنابراین برای پیشرفت در علم گلخانه‌داری قبل از هر چیز باید به آموزش کارآفرینان توجه ویژه‌ای داشته باشیم و در رفع این کمبود اقدام کنیم.»

به گفته این کارشناس، اگر در برنامه وزارت جهادکشاورزی، توسعه ۴۸هزار هکتار گلخانه در مدت 10 سال آینده برنامه‌ریزی شده، بنابراین برای مدیریت این واحدها به بیش از ۹۶هزار کارشناس نیاز است، که باید در همین مدت آموزش دیده و تربیت شوند.

آبیاری گلخانه‌ها با آب‌های تجدیدپذیر

بر اساس آمارهای موجود، در سال گذشته با وجود شرایط اقتصادی ناشی از ویروس کرونا، تحریم‌های گسترده و محدودیت اعتبارات تسهیلاتی ۱۵۱۰هکتار گلخانه معادل ۵۰درصد هدف توسعه، تحقق پیدا کرد و ۵۹۷هکتار معادل ۸۶درصد برنامه ابلاغی، گلخانه‌ها اصلاح و بازسازی شدند.

در همین راستا، مجری طرح توسعه گلخانه‌های وزارت جهادکشاورزی با بیان این‌که تلاش می‌کنیم از طریق هماهنگی با استان‌ها، تخصیص تسهیلات به‌موقع و ارزان‌قیمت و ارائه مشوق‌ها اهداف تعیین‌شده در بخش گلخانه‌ها طی سال‌جاری تحقق حداکثری داشته باشد، می‌گوید: «کوتاه‌کردن روند سرمایه‌گذاری، توانمندسازی بهره‌برداران و کارشناسان با برگزاری دوره‌های آموزشی و برپایی نمایشگاه‌های تخصصی، رفع موانع تولید، گسترش حمایت‌های دولتی و قانونی، تسهیل شرایط صدور مجوزها و پرداخت تسهیلات بانکی از برنامه‌های معاونت امور باغبانی برای توسعه گلخانه‌ها است.»

چندی پیش مرکز آمار ایران در بررسی‌های خود به سهم گلخانه‌های فعال تا ابتدای سال 1400 به تفکیک نوع فعالیت پرداخت که ارزیابی‌هایش نشان می‌دهد از ۲۰هزار و ۶۳۲ گلخانه فعال در ایران، ۱۶هزار و ۶۷ گلخانه فقط به گیاهان سالانه اختصاص داشته است. همچنین طبق برآوردها 4119 گلخانه به پرورش گیاهان سالانه و دائمی توام اختصاص یافته که این رقم در حال رشد است.

در این گزارش سهم گلخانه‌هایی که تنها به پرورش گیاهان دائمی پرداخته‌اند از سایر زمینه‌های کاری گلخانه‌ها کمتر است. طبق داده‌های اعلام شده از سوی مرکز آمار ایران، تنها ۴۴۶ گلخانه به کاشت گیاهان دائمی پرداخته‌اند.

نایب‌رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی به جام‌جم می‌گوید: «برای افزایش بهره‌وری آب در حوزه کشاورزی در قالب پروژه اقتصاد مقاومتی در یک بازه ۱۰ساله قرار است سطح زیر کشت گلخانه‌ها توسعه پیدا کند. در این پروژه نیمی از سطح زیر کشت اراضی سبزی و صیفی‌جات که اکنون حدود ۸۰۰هزار هکتار است چیزی حدود ۴۰۰هزار هکتار آن به گلخانه تبدیل می‌شود که با تبدیل آنها به گلخانه حدود چهارمیلیارد مترمکعب در آب مصرفی کشاورزی صرفه‌جویی خواهد شد.»

پرویز اوسطی با تاکید بر این‌که برای حفظ منابع آبی و توسعه کشور ایجاد و توسعه گلخانه‌ها یک ضرورت و الزام بوده تا کمک‌کننده مهمی در حوزه کشاورزی به دولت در راستای استفاده بهینه آب باشد، ادامه می‌دهد: «هم‌اکنون و براساس گزارش‌های رسمی میزان مصرف آب کشاورزی حدود ۱۳۶میلیارد مترمکعب است که بیش از ۹۰میلیارد مترمکعب آن از منابع آب تجدیدپذیر قابل استحصال است.»

حال اگر این آب‌ها در سیستم گلخانه‌ای مورد استفاده قرار گیرند توانایی آب‌دهی به سطوح و محصولات بیشتری را دارند. یعنی تا 10برابر بیشتر از کشاورزی سنتی می‌توان از گلخانه‌ها برداشت محصول داشت.

آمارهای دلگرم‌کننده

با این‌که همه مناطق ایران برای راه‌اندازی گلخانه‌ها مستعد هستند اما توسعه گلخانه‌ها در هریک از استان‌ها براساس شرایط و ظرفیت‌های اقلیمی، زیرساخت‌های دسترسی به امکانات، وضعیت نیروی‌انسانی، نزدیکی به بازار مصرف هدف و بازارهای صادراتی، میزان جمعیت، سوابق توسعه و سرمایه‌گذاری در این حوزه صورت می‌گیرد.

برهمین‌اساس شرکت شهرک‌های گلخانه‌ای در سال ۹۲ تشکیل و از آن زمان تاکنون در کل کشور ۴۰هزار هکتار برای شهرک‌های گلخانه‌ای تملک شده که قرار است ۳۰۰ شهرک گلخانه‌ای در این اراضی احداث شود.

درحال‌حاضر ۱۰۹ شهرک گلخانه‌ای در کشور در دست احداث است و ۴۵۰میلیارد تومان از بودجه دولتی و 2000میلیارد تومان هم از سفرهای استانی در مجموع 2500میلیارد تومان برای این پروژه‌ها در نظر گرفته شده است.

آن‌طور که مسؤولان شرکت شهرک‌های گلخانه‌ای عنوان می‌کنند، تاکنون ۱۰هزار هکتار زمین برای راه‌اندازی گلخانه‌ها واگذار شده و کار مطالعاتی ۳۸هزار هکتار دیگر انجام شده که خدمات‌رسانی به این حوزه می‌تواند سبب جهش در حوزه توسعه گلخانه‌ها گردد.