خورشید می‌تواند شب‌های ایران را روشن کند

به‌گفته مسؤولان وزارت نیرو، تابستان امسال با سهمیه‌بندی برق به‌خصوص برای صنایع روبه‌رو خواهیم بود.

با این حال، کمبود برق در ایران در شرایطی مطرح می‌شود که نزدیک به سه دهه است در مورد انرژیی‌های تجدیدپذیر و به‌خصوص تولید برق از نور خورشید و حمایت از سرمایه‌گذاران این عرصه صحبت می‌شود.

شاید وقت آن رسیده باشد که با مدیریت یارانه‌های کلانی که برای پایین نگه داشتن و کنترل قیمت‌های انرژی پرداخت می‌شود و همچنین رفع موانع اداری راه را برای ورود سرمایه‌گذاران بخش خصوصی به این عرصه هموار کرده و کمکی برای رهایی کشور از معضل کمبود انرژی باشیم.

در حالی استفاده‌ از انرژی‌های تجدیدپذیر موجب جلوگیری از آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از به‌کارگیری سوخت‌های فسیلی می‌شود که این کار در کاهش هزینه‌های اقتصادی نیز اثر قابل‌توجهی دارد.

در کشورهایی که آفتاب خوبی دارند با در نظر گرفتن افزایش قیمت و هزینه حامل‌های انرژی، پنل‌های خورشیدی بیش از گذشته به منبع اصلی تولید انرژی در خانواده‌ها تبدیل شده‌اند.

امروز تعدادی از کشورهای اروپایی درصدد استفاده از انرژی خورشید از صحراهای آفریقا برای تامین برق مورد نیاز خود هستند. به همین دلیل این مساله باعث ایجاد بازارهای رقابتی شده و حرکت به سمت بهره‌مندی از نور خورشید برای روشن کردن شب‌ها بیش از پیش مورد توجه است.

پرداخت یارانه‌ها راه ورود تجهیزات نوین را بسته

در کشورهایی که مدت زمان زیادی تابش خورشید وجود دارد، نصب پنل‌ها یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری پر بازده و بلندمدت برای تولید برق به‌شمار می‌رود. در یک دهه گذشته هزینه نصب صفحات خورشیدی تا ۷۰ درصد کاهش یافته درحالی‌که هزینه نیازهای برق حدود ۵ درصد و شاید هم بیشتر افزایش یافته است.

حال اگر بدانیم متوسط روزهای آفتابی در ایران به 300 روز می‌رسد که شش برابر کشورهای اروپایی است آن وقت باور می‌کنیم باید از این ظرفیت خدادادی بیش از اینها استفاده شود.

مهندس سالومه گلنراقی، معمار و آرشیتکت با بیان این‌که، ایران را باید یکی از ثروتمند‌ترین کشورهای دنیا به‌دلیل داشتن منابع طبیعی و انسانی قابل‌توجهش برای مدرنیزه کردن عرضه انرژی و انتقال به یک سیستم پایدار انرژی در نظر داشت، به جام‌جم می‌گوید: «هم‌اکنون اکثر استان‌ها از فرصت‌های بی‌شمار در ارتباط با استفاده از منابع غنی انرژی‌های تجدیدپذیر نظیر شرایط مناسب برای به‌کارگیری سودآور انرژی باد، توسعه نیروی برق‌آبی و زمینه‌های ایده‌آل در جهت استفاده از انرژی خورشیدی برخوردار هستند.»

وی با تاکید بر این‌که تجهیز بناها و ساختمان‌ها به سیستم و امکاناتی که قدرت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر را دارند، به‌خصوص در استان‌هایی که 10 ماه آفتابی بر آنها حاکم است، باید اجباری شود، ادامه می‌دهد‌: «متاسفانه سال‌هاست برای پایین نگه داشتن و کنترل قیمت‌های انرژی، یارانه‌های کلانی پرداخت می‌شود که همین امر موجب شده تا از ایجاد و توسعه بازاری مساعد برای تکنولوژی‌های مرتبط با استفاده از انرژی و منابع تجدیدپذیر جلوگیری شود.»

به‌گفته این کارشناس، در تمام دنیا هرگونه تغییری در سیستم انرژی، نیازمند بررسی شفاف و دقیق مشکلات و کمبودهاست اما در ایران با این‌که با معضلات سخت بودن تولید انرژی الکتریسیته مواجه هستیم باز هم باد و نور خورشید را کسی نمی‌بیند و نمی‌خواهند روی آنها سرمایه‌گذاری کنند.

سه دهه فقط صحبت برای حمایت از سرمایه‌گذاران

به‌طور متوسط ایران بیش از دو‌سوم سال را با روزهای آفتابی سپری می‌کند و میزان متوسط تابش خورشید 4.5 تا 5.5 کیلو‌وات ساعت بر متر‌مربع در روز است که نشان می‌دهد اکثر استان‌ها پتانسیل بالایی در زمینه انرژی خورشیدی دارند.

براساس مطالعات انجام شده از سوی آلمان، ایران در مساحتی حدود 2000 کیلومترمربع، امکان نصب بیش از ۶۰ هزار مگاوات نیروگاه حرارتی خورشیدی را دارد.

با این حال اوایل دهه90 بود که وزارت نیرو اعلام کرد، به‌عنوان متولی اصلی تامین انرژی مورد نیاز کشور از دو دهه قبل‌تر (یعنی دهه 70) فعالیت‌های خود را برای سرمایه‌گذاری و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و در صدر آنها نور آفتاب آغاز کرده‌است. هر‌چند در آن زمان هم اما و اگرهایی آوردند و گفتند، رسیدن به شرایط مطلوب در استفاده از انرژی‌های تجدید‌پذیر به جای انرژی‌های فسیلی نیازمند همکاری سایر بخش‌هاست اما حالا و با زمین ماندن بسیاری از کارها مشخص شده نه‌تنها سایر بخش‌ها که خود وزارت نیرو هم کاری پیش نبرده و در خان اول درجا می‌زند.

ناگفته نماند تمام نگاه‌ها برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر فقط به نور خورشید ختم نمی‌شود و در مورد بادهای ایران هم باید گفت که کل پتانسیل برق بادی 3.6 گیگاوات تخمین زده شده‌است و مطالعات نشان می‌دهد تولید انرژی بادی در سه استان گیلان، سیستان‌و‌بلوچستان و خراسان جنوبی اقتصادی و مقرون به‌صرفه است.

مهندس پژمان دادمان، کارشناس حوزه انرژی با اشاره به استان‌های کویری و روزهای آفتابی آنها در ایران به جام‌جم می‌گوید: «در تمام دنیا تولید برق و گرما از نور خورشید در مناطقی که به شبکه‌های معمول انرژی دسترسی ندارند، انجام می‌شود. ضمن این‌که در تقطیر آب جهت تولید آب آشامیدنی در میان کویرها نیز انرژی خورشیدی نقش کاربردی زیادی دارد اما با راه‌اندازی و پیشرفت کارخانه‌های تولید پنل، حالا از این صفحات خورشیدی هنگام ساخت بناهای مسکونی و تجاری، مانند پنجره‌های خورشیدی شفاف استفاده می‌شود و از همان ابتدا خانه‌ها را مجهز به این سیستم‌ها و استفاده از نور خورشید در تولید برق می‌کنند.»

به‌گفته این کارشناس، در حوزه انرژی بادی نیز، ایران عضو مجمع جهانی انرژی بادی است. میزان ظرفیت نصب شده برق بادی تا اوایل سال ۱۳۸۷ بالغ بر ۱۲۸ مگاوات بوده که تولید ۳۰۷ گیگاوات ساعت برق را طی دوره ۱۳۷۳ تا 1384 به همراه داشت.

دادمان تاکید می‌کند که این میزان برق تولیدی سبب صرفه‌جویی ۴۲۵ هزار بشکه نفت در بخش نیروگاهی ایران شده و در جای خود موجب کاهش یک میلیون تن انواع آلاینده‌های زیست‌محیطی در فاصله این سال‌ها شده‌است.

یزد با 3200 ساعت آفتابی در سال

استان‌های مرکزی، جنوبی و جنوب‌شرق ایران به‌علت وسعت و گستردگی جغرافیایی و تعداد روزهای آفتابی به‌عنوان بهشت انرژی خورشیدی مطرح هستند. مناطقی که با ورود بخش خصوصی برای ساخت نیروگاه‌های آفتابی، می‌توانند در سال‌های آینده با کاهش میزان استفاده از سوخت‌های فسیلی، روزهای پاک و سبزی را تجربه کنند.

با این‌که سیستان‌و‌بلوچستان، کرمان و خراسان‌جنوبی به‌عنوان آفتابگیرترین استان‌های ایران به‌شمار می‌آیند اما خوب است بدانیم یزد با 330 روز آفتابی، قدرت کسب رتبه نخست تولید انرژی تجدید‌پذیر و خورشیدی را در کشور داراست.

در همین ارتباط محمدصالح جوکار، نماینده مردم یزد در مجلس شورای اسلامی به جام‌جم می‌گوید: «متوسط ساعت آفتابی سالانه یزد 3200 ساعت است به همین دلیل توان زیادی برای ایجاد و توسعه نیروگاه‌های خورشیدی در آن فراهم است.»

وی در مورد علت استقبال نکردن سرمایه‌گذاران در این بخش‌ها، تصریح می‌کند: ‌«سرمایه‌گذاران در بخش انرژی‌های نو به‌دلیل تکلیفی بودن قیمت برق تولیدی از سوی دولت‌ها، ارزان بودن سوخت‌های فسیلی، لحاظ نکردن قیمت‌های واقعی تولید و نوسان نرخ ارز تمایل کمتری به حضور در این عرصه دارند.»

به‌گفته نماینده مردم یزد، وجود ظرفیت بالای یزد در بهره‌مندی از نور خورشید موجب شده تا دولت‌ها از توجه ویژه برای سرمایه‌گذاری در این حوزه انرژی و جذب سرمایه‌گذاران در این استان صحبت کنند اما هرگز این حرف‌ها به صورت رسمی عملیاتی نشده است.

طولانی شدن بازگشت سرمایه با نوسانات ارزی

تابش، زودبازده بودن انرژی‌های نو، کمک به رشد سریع مصرف برق و لزوم رعایت معاهده اقلیمی پاریس از مزیت‌های استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است ولی فراموش نشود که تا پایان سال 96 بازگشت سرمایه در بخش انرژی‌های نو حدود پنج سال بود اما با افزایش نرخ ارز این مدت به‌شدت افزایش یافته و بسیاری از سرمایه‌گذاران بومی‌ ترجیح داده‌اند با ‌ترک این عرصه عطای کار را به لقایش ببخشند.

پس امروز می‌توان با ارائه وام به تولیدکنندگان خانگی، تجدیدنظر در نرخ تعرفه‌ها و امکان تخصیص ارز دولتی برای واردات تجهیزات مورد نیاز، از سرمایه‌گذاران حمایت کرد.