گرمای تابستان و جگر سوخته جنگل‌ها

به گزارش جام جم آنلاین، بنابراین پیشگیری از آتش‌سوزی‌های گسترده در جنگل‌ها و مراتع ایران امری ضروری است. طبق آمار‌های موجود، وسعت رویشگاه‌های جنگلی ایران حدود ۱۲ میلیون هکتار است که اگر این رقم را تقسیم بر ۸۰ میلیون نفر جمعیت کنیم، سرانه هر نفر برای جنگل کمتر از 0.2 هکتار می‌شود در صورتی که میانگین سرانه هر شهروند در کره زمین 0.8 هکتار است. با این اوصاف حتما ساده‌انگارانه است اگر بخواهیم صد‌ها آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع ایران را به حساب «بلایای طبیعی» بگذاریم و از زیر بار مسوولیت پدید آمدن این وقایع دلخراش و محافظت نکردن از آن‌ها شانه خالی کنیم. آمار‌هایی که هرسال افزایش یافته به نسبت آن‌ها از میزان جنگل‌ها کاسته شده و زندگی برای تمام موجودات و به‌خصوص شهروندان سخت‌تر می‌شود.

گذری بر حوادث سال ۱۴۰۰ در ارتباط با آتش گرفتن گستره‌های پرشماری از جنگل‌های ایران، گویای بی‌توجهی به این منابع است. از میزان فجایع به‌وقوع پیوسته در این حوزه همین بس که بر‌اساس آمار‌های رسمی و تنها در یک دهه گذشته، ۱۴هزار مورد آتش‌سوزی در جنگل‌های کشور رخ داده است.

با توجه به تاثیرات تغییرات اقلیم و خشکسالی که امسال همه نقاط کشور را درگیر کرده‌است، اکوسیستم‌ها بسیار وضعیت شکننده‌ای به خود گرفته‌اند و همین مساله اهمیت تلاش در جهت حفاظت از منابع طبیعی را بیش از پیش پررنگ می‌کند.

در همین ارتباط یکی از اعضای هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور با بیان این‌که چه باران ببارد و چه نبارد مشکل آتش‌سوزی‌ها وجود دارد، به ما می‌گوید: «در پی بارندگی‌ها با رشد انبوه گیاهان هرزه‌ای مواجه می‌شویم که چند ماه بیشتر عمر نمی‌کنند و با خشک شدن آن‌ها یک منطقه، مستعد آتش‌سوزی می‌شود، اما این تنها یکی از عوامل موثر در وقوع حریق است و با کم شدن نزولات آسمانی و کاهش پوشش گیاهی نباید فکر کنیم شاهد وقوع آتش‌سوزی در کشور نخواهیم بود و کاهش میزان بارندگی‌ها به مفهوم از بین رفتن یا رشد نکردن کامل پوشش گیاهی نیست.»
احمد رحمانی با اشاره به حاکمیت طولانی خشکسالی در ایران تصریح می‌کند: «با ورود به فصل تابستان بسیاری از مناطق کشور و به‌خصوص جنگل‌ها مستعد آتش‌سوزی می‌شوند و باید بدانیم روشن کردن آتش در جنگل و مراتع، مطمئن نبودن از خاموش شدن کامل آن، رها کردن سیگار، شیشه، فلزات و دیگر لوازم انعکاس‌دهنده نور در طبیعت می‌تواند حادثه‌ای بزرگ را رقم بزند.»

شاید کاهش بارش‌ها و خشکسالی، یکی از مهم‌ترین علل وقوع حریق در نقاط مختلف کشور باشند، اما باید باور کنیم که وضعیت منابع طبیعی و محیط‌زیست کشور نیز بسیار شکننده شده و گواه این ادعا، ادامه‌دار شدن هر آتش‌سوزی است. یعنی وقتی منطقه‌ای طعمه حریق می‌شود، روز‌های زیادی برای مهار آن باید وقت صرف شود و بعد از اعلام اطفای کامل، اگر بادی بوزد، شعله‌ها دوباره زبانه می‌کشند و آش همان و کاسه همان است. اتفاقی که ناهماهنگی بین مراکز علمی و اجرایی را نمایان می‌سازد.

محسن مینایی، استاد دانشگاه در همین رابطه می‌گوید: «اقدام سریع در زمان وقوع آتش‌سوزی در مهار حریق و جلوگیری از گسترش و شدت یافتن آن بسیار موثر است و اگر نهاد‌های اجرایی از نتایج مطالعات محققان استفاده و نقاط بحرانی را تعیین و پیش از وقوع آتش‌سوزی یک‌سری امکانات و تجهیزات اطفای حریق را مهیا کنند، می‌توانند مانع از گسترش این اتفاقات شوند و حتما آتش‌ها با امکانات کمتر قابل مهار شدن هستند. در غیر این صورت با گسترش وسعت و شدت آتش‌سوزی به تجهیزاتی جهت اطفای حریق نیاز پیدا می‌کنند که در بسیاری از موارد از آن‌ها برخوردار نیستیم.»

با این‌که سال‌هاست کاهش بارش‌ها و استمرار خشکسالی یکی از دلایل بروز آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع عنوان می‌شود، اما تاکنون هیچ سازمان و نهادی از آمادگی خود برای جلوگیری یا حداقل واکنش سریع برای اطفای حریق‌ها خبر نداده‌است.

این در حالی است که از ماه‌ها جلوتر می‌توان احتمالات را پیش‌بینی و مناطق مستعد آتش‌سوزی را نقطه‌گذاری کرد. طی سال‌های اخیر و بعد از این‌که خشکسالی موجب گسترش آفات و زوال جنگل‌های بلوط زاگرس شد، حالا با بالا رفتن دمای هوا و ورود به فصل گرما، نگرانی از آتش‌سوزی در بلوط‌ستان‌ها هم چند برابر شده است.
نبی‌ا... قائد رحمتی، معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط‌زیست لرستان به جام‌جم می‌گوید: «در بررسی‌های کارشناسان این اداره‌کل، مشخص شده که علت اکثر آتش‌سوزی‌ها انسانی است و با در نظر داشتن این موضوع باید به مسافران و گردشگران هنگام ورود به مناطق و عرصه‌های طبیعی هشدار داده شود تا هنگام روشن کردن آتش نکات ایمنی را رعایت کنند.»

ضرورت ارتباط بخش دانشگاهی و اجرایی

به گفته یکی از استادان دانشگاه، هیچ ارتباط مناسبی بین بخش اجرایی و مراکز علمی و محققان وجود ندارد. محسن مینایی به جام‌جم می‌گوید: «بخش اجرایی کشور کمتر از نتایج تحقیقات به‌منظور پیشگیری و مقابله با حریق‌های جنگلی استفاده کرده و لازم است این ارتباط بیشتر شود و دستگاه‌های اجرایی در استان‌ها، برای مراقبت بهتر از اکوسیستم‌ها، مراتع و جنگل‌هایشان از نتایج پژوهش‌ها و روش‌هایی که متناسب با وضعیت آتش‌سوزی در مناطق مختلف است، بهره ببرند.»

منبع: روزنامه جام جم