جمع جمعیت،‌ جمع باشد

اما زمان چنان با سرعت سپری می‌شود و فرصت‌های طلایی چنان زود از دست می‌رود که اگر ۲۸ سال بعد بخواهیم حقایق را باور کنیم دیگر زمانی برای جبران نداریم. جمع جمعیت باید جمع باشد،‌ همانطور که ارزش خانواده به جمع بودن جمع آن است.

باید به اعداد و ارقام و پیش‌بینی‌ها اعتماد کرد و به کمک تولد فرزندانی که هر کدام نشانه امید خداوند به بشریت‌اند،‌ آدم‌ها را از لاک تنهایی و خانواده‌ها را از خطر پیری و انزوا رها کرد و یک بار دیگر خانواده کامل را که در آن روابط خواهری و برادری درک می‌شود،‌ ‌شکل داد.

چه بودیم،‌ چه شدیم

یک زمانی که خیلی هم دور نیست داشتن یک خانواده شلوغ نه تنها باعث خجالت و شرم نبود بلکه پهن کردن سفره‌هایی از این سر تا آن سر اتاق و نشاندن قد و نیم قد بچه دور آن، شادی زندگی محسوب می‌شد. این درست همان وقتی بود که نرخ باروری در کشورمان پنج تا شش برابر اکنون بود. آمارها نشان می‌دهد از سال ۱۳۶۵ میانگین تعداد فرزندان به ازای هر زن از ۶.۵کودک به ۱.۷فرزند به ازای هر زن در سال ۱۳۹۸ سقوط کرده است. با این میانگین اکنون ما وضعیتی شبیه کشورهای روسیه، شیلی، بلژیک، بلاروس، هلند،‌ فنلاند و دانمارک داریم که همگی در نرخ باروری ۱.۷درصد اشتراک دارند و همگی از پیری جمعیت و تبعات آن رنج می‌برند.

مضرات پیر شدن

بیشتر مردم جهان کشورهایی همچون ژاپن و ایتالیا را سرآمد کشورهای سال‌خورده جهان می‌شناسند ولی اگر به برخی آمارهای ملی خودمان نگاه کنیم سالمند شدن ایران نیز دور از انتظار نیست. فرآیند پیر شدن جمعیت با کاهش زاد و ولد آغاز می‌شود چنانچه نرخ رشد جمعیت در ایران که در سال ۱۳۶۵، ۳.۹۱درصد بود در سال ۹۰ به ۱.۲۹درصد، در سال ۹۵ به ۱.۲۴درصد و در سال ۱۴۰۰ به ۰.۷درصد سقوط کرد. زمانی که زاد و ولد کاهش می‌یابد به این معنی است که افراد جدید، کمتر به جمعیت تزریق می‌شوند و همان‌هایی که هستند نیز به تدریج پیرمی‌شوند.

آینده پژوهی روند تغییرات نرخ سالمندی در ایران نشان می‌دهد نسبت جمعیت سالمند به کل کشورمان از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۵۰ بیش از سه برابر افزایش می‌یابد که تا سال ۲۱۰۰ پیامدهای خطرناکی برای کشور به بار خواهد آورد از جمله این که ۳۰ درصد جمعیت کشور، ۶۰ سال به بالا خواهند شد که به سبب افزایش سن در این حجم از جمعیت، نظام تامین اجتماعی دچار فروپاشی شده،‌ نیروی کار و دفاعی کشور کاهش پیدا کرده و هزینه‌های نظام سلامت به طرز سرسام‌آوری افزایش خواهد یافت.

علی ابوترابی، کارشناس جمعیت از پیامدهای جبران‌ناپذیر رشد نمودار سرعت پیری جمعیت، به جام‌جم می‌گوید: سالمندی تعادل میان نیروی کار، رشد اقتصادی و درآمد جامعه را بر هم می‌زند. بنابراین دور نیست روزی که مجموعه‌های دولتی و غیردولتی بیمه رو به ورشکستگی بروند و توانی برای ادامه مسیر خود نداشته‌باشند.

افزایش خانواده های تک نفره

اما پیری و سالخوردگی جمعیت تنها پیامد کاهش فرزندآوری نیست بلکه معضلاتی همچون افزایش خانواده‌های دو‌نفره نیز مطرح است. اکنون اما از چالش خانواده‌های تک‌نفره سخن به میان می‌آید به طوری که شهلا کاظمی‌پور،‌کارشناس جمعیت می‌گوید در کشورمان ۲۷ میلیون خانوار وجود دارد که ‌درصدی از آنها تک نفره هستند که به سبب افزایش مهاجرت،‌ طلاق و گرایش به تجرد به وجود آمده اند.

او درگفت‌وگو با ایسنا چنین تشریح کرده است که بُعد خانوار در ایران بسیار کم شده و خانوارها حداکثر چهار‌نفره هستند درحالی که ۸۵ درصد خانواده‌ها نیز کمتر از چهار نفر را شامل می‌شوند. در چنین فضایی است که کارشناسان معتقدند باید برای ترویج ازدواج،‌ برداشتن موانع از پیش پای جوانان و حمایت از خانواده‌های علاقه‌مند به فرزندآوری سیاست‌های اقناعی و موثر در دستور کار قرار گیرد.

مریم خباز - گروه جامعه روزنامه جام جم