یاران نوجوان مختار

یکی از رسانه‌هایی که امروز برای ایجاد این ارتباط بسیار به کار می‌آید، بازی‌های رایانه‌ای است.

این در حالی است که بازار بازی با وجود انواع و اقسام بازی‌های رنگارنگ، گاه نه‌ تنها سرگرم‌کننده و آموزنده نیست، تهدیدی هم برای سلامت روح و جسم فرزندان‌مان محسوب می‌شود! چرا که بسیاری از بازی‌های موجود، با هویت و فرهنگ ملی - دینی ما همخوانی ندارند و مروج خشونت و بی‌بند و باری هستند.

از این رو طراحی و تولید بازی‌هایی با محتوای فرهنگ ایرانی - اسلامی ‌باید بیشتر از قبل مورد توجه مسؤولان فرهنگی قرار گیرد و هم مسؤولان و هم مردم حمایت بیشتری از بازی‌سازان ایرانی صورت دهند تا این رسانه، منتقل‌کننده مفاهیم همسو با فرهنگ بومی ‌و ملی ما باشد.

بر این اساس چندی پیش مؤسسه فرهنگی - هنری منادیان بصیرت بازی «فصل قیام» را با موضوع قیام مختار ثقفی تولید و به بازار عرضه کرده‌است. این بازی که یکی از جدیدترین محصولات مستقل داخلی است، دومین نسخه از سه‌گانه «سفیر عشق» محسوب می‌شود که در پی انتشارش به‌ سرعت توانست جای خود را میان کودکان و نوجوانان ایرانی باز کند.
بازی فصل قیام پس از بازی سفیر عشق: روز واقعه (اولین نسخه از این سه‌گانه) جدی‌ترین بازی مذهبی - تاریخی در کشورمان است که سیر رخدادهای تاریخی را از منظر شخصیت مختار بن ابی‌عبیده ثقفی، از چهره‌های نامدار تاریخ اسلام در پی می‌گیرد و در یک روایت تعاملی، مخاطبین گسترده بازی‌های رایانه‌ای را با رویدادهای تاریخی از یک منظر جذاب و تأثیرگذار آشنا می‌سازد.
در مجموع بازی رایانه‌ای فصل قیام دارای ویژگی‌هایی (و البته نقایصی) است که نه‌ تنها اوقات فراغت نوجوانان را در این روزهای کرونایی پر می‌کند بلکه نقشی آموزشی و تربیتی هم برای آنها دارد و می‌تواند خیال خانواده‌ها را از بابت حفظ و رشد ارزش‌های رفتاری، فرهنگی و اجتماعی فرزندان‌شان راحت کند.

اگر حمایت سازمان بسیج نبود
مهدی جعفری‌جوزانی، تهیه‌کننده سه‌گانه سفیر عشق و مدیرعامل مؤسسه فرهنگی - هنری منادیان بصیرت درباره ایده ساخت بازی فصل قیام به جام‌جم می‌گوید: حدودا ۱۰ سال پیش برای نخستین‌بار مجوز ساخت بازی سه‌گانه سفیر عشق را از وزارت ارشاد گرفتم. منتها آن‌زمان شرایط و زیرساخت‌های لازم برای تولید چنین اثری فراهم نبود. زمان جلو رفت و حدودا از سال ۹۷ زمینه برای ساخت این بازی به گونه‌ای مهیا شد که با کارگردان و باقی اعضای تیم، آیتم‌های تولید آن را طراحی کردیم. بر همین اساس آذر سال گذشته سری اول این بازی سفیر عشق: روز واقعه رونمایی و در بازار عرضه شد و با توجه به استقبال بسیار خوبی که از آن به‌عمل‌آمد، تصمیم گرفتیم کار را ادامه دهیم و سری دوم آن را با نام فصل قیام روانه بازار کردیم.
جعفری‌جوزانی درباره داستان بازی فصل قیام توضیح می‌دهد: بهتر است کمی‌ به عقب برگردیم و از داستان بازی سفیر عشق: روز واقعه شروع کنیم. در این بازی شخصیتی داریم به نام مهران که یکی از سرداران امام‌ حسن‌ مجتبی(ع) است و بعد از خیانتی که به امام می‌شود و در نتیجه شهادت ایشان، تصمیم به مهاجرت از ری به کوفه می‌گیرد. ورود مهران به کوفه همزمان می‌شود با ورود مسلم‌بن‌عقیل به کوفه که در واقع سفیر امام‌ حسین(ع) بودند. در اینجا مهران تصمیم می‌گیرد به کمک امام معصوم دیگری بشتابد و پس از خیانتی که در کوفه به مسلم‌بن‌عقیل می‌شود، مهران برای رساندن خود به امام‌ حسین(ع) از کوفه فرار می‌کند که البته هیچ‌وقت به هدفی که دارد هم نمی‌رسد. سری دوم این بازی به نام فصل قیام دو سال بعد از اتفاقاتی است که در سری اول روایت شده. یعنی درست از لحظه‌ای که مختار ثقفی از زندان عبیدا...بن‌زیاد، حاکم کوفه آزاد می‌شود و به مکه می‌رود و از آنجا پایه‌های قیامش را با کمک مهران طراحی می‌کند و نهایتا این بازی تا پیروزی مختار و حاکمیتش بر کوفه ادامه پیدا می‌کند. در ادامه در فصل سوم از این سه‌گانه به نام «مختار: فصل انتقام» که در نیمه‌های مراحل تولید آن هستیم شاهد انتقام مختار ثقفی از قاتلین حضرت سید الشهدا (ع) هستیم.
او ادامه می‌دهد: زمان بازی فصل قیام حدودا ۶ ساعت و ۱۵دقیقه است که البته اگر مخاطب (گیمر) حرفه‌ای نباشد بین شش تا هفت ساعت زمان می‌برد که این بازی را تا انتها برود.
جعفری در پاسخ به این‌که چرا محور این بازی سه‌گانه را واقعه کربلا قرار داده، توضیح می‌دهد: موضوع قصه این سه‌گانه از سمت هیچ نهاد یا شخصی به ما دیکته نشده است. دغدغه شخصی خودمان بود. در شرایط کنونی و دنیای امروز که ابزارهای دیجیتال تغییرات بزرگی در سبک زندگی مردم به‌وجود آورده‌اند برای فرهنگسازی و انتقال مفاهیم دینی و معنوی، راهکارهای قدیمی ‌چندان مؤثر واقع نمی‌افتد، بنابراین باید با استفاده از تکنولوژی روز، پیام‌مان را به نسل‌های آینده‌ساز منتقل کنیم. در این خصوص ما تمایل داشتیم اولین بازی‌ای که به بازار عرضه می‌کنیم متبرک به نام امام حسین(ع) باشد که فرهنگ عاشورا زنده بماند.
او با توضیح این‌که صحنه‌های خشن و دلهره‌آور در بازی‌ها به آسیب‌های روانی و اجتماعی منجر می‌شود، خاطرنشان می‌کند: بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای بعد از بررسی بازی فصل قیام، رده سنی ۱۵+ سال را برای آن مناسب دانست. ما با تمام وسواسی که در ساخت این بازی داشتیم، اما نتوانستیم جزء به جزء نکات روان‌شناسی را در تولید آن رعایت کنیم. به دلیل این‌که ساخت تمام آثار هنری در کشور ما شامل محدودیت‌هایی می‌شوند، اما تمام تلاش‌مان را کردیم این بازی در عین خدشه وارد نکردن به اصل داستان، نوجوانان را سرگرم کند و برایشان جذابیت داشته باشد. البته از آنجا که سبک این بازی اکشن شمشیربازی است، مقداری خشونت دارد. خشونت که می‌گویم منظور صحنه‌های خشونت‌بار هراس‌انگیزی مانند بازی‌هایی مثل Mortal Kombat و... نیست اما برخی صحنه‌های جنگی را از نمای دور می‌بینیم.

به اندازه یک تیم فوتبال به بازی‌سازان اهمیت دهید
رئیس مرکز تولید و نشر دیجیتال انقلاب اسلامی(متنا) وابسته به سازمان فضای مجازی بسیج، بازی‌سازی را صنعتی پولساز می‌داند و ادامه می‌دهد: برای تولید بازی در کشور از قدیم با مشکلات فنی و ساختاری مثل نداشتن برخی امکانات یا عدم تخصیص بودجه کافی و... روبه‌رو بودیم و از این منظر برای تهیه و تولید آثار فاخری که بتواند با تولیدات خارجی در این زمینه رقابت کند، همیشه مشکل داشتیم. اما مهم‌ترین مشکل برای بازی‌سازی در کشور ما، عدم فهم درست بعضی مسؤولان نسبت به صنعت بازی است. متاسفانه مسؤولان ما به دلیل این‌که برگردان کلمه بازی می‌شود Game، آن را خیلی جدی نمی‌گیرند و درک صحیحی نسبت به آن ندارند. در حالی که اگر تنها به اندازه یک تیم فوتبال لیگ برتری بخواهند به آن اهمیت دهند، متوجه ارزش بیش از حد این صنعت در حوزه‌های فرهنگ‌سازی، رسانه، اشتغال‌زایی و حتی اقتصادی در کشورمان خواهند شد. نادیده گرفتن این صنعت باعث شده به خصوص در چند سال اخیر با مهاجرت زیاد فعالان این حوزه روبه‌رو شویم. ما سال‌ها بر اهمیت بازی‌سازی در کشورمان اصرار ورزیدیم اما متولیان مجاب نمی‌شوند آن‌طور که باید به این حوزه ورود کنند.
جعفری در ادامه با اشاره به مسأله نبود کپی‌رایت در ایران برای حفاظت از سرمایه‌هایی که صرف تولید بازی‌های رایانه‌ای می‌شود، تصریح می‌کند: خوشبختانه در سال‌های اخیر فرهنگ مردم در حمایت از آثار فرهنگی-هنری بالا رفته و کمتر شاهد کپی‌رایت در این حوزه هستیم اما متأسفانه هنوز هیچ تمهیدی برای حفاظت از سرمایه‌هایی که صرف تولید آثار فرهنگی می‌شود، انجام ندادیم.
او با تأکید بر این‌که در ایران تجهیزات سخت‌افزاری مناسب و کافی برای تولید بازی وجود ندارد، می‌گوید: در ایران برای ساخت بازی‌هایی در سطح سفیر عشق: روز واقعه و فصل قیام، تجهیزات سخت‌افزاری وجود دارد اما بسیار کم. شاید یک یا دو استودیو بیشتر در کشورمان وجود نداشته باشد که امکاناتش جوابگوی ساخت چنین آثاری باشد، اما برای ساخت بازی‌هایی بزرگ‌تر از آنچه نام بردم، خیر. به عنوان کسی که سال‌هاست در این حوزه مشغول به فعالیت هستم به جرأت می‌گویم در کشور ما دانش کافی، نیروی انسانی، انگیزه ساخت و... برای ساخت بازی‌هایی هم‌تراز با بازی‌های جهانی وجود دارد اما زیرساخت‌های لازم را نداریم. الان اگر سازمان فضای مجازی بسیج، مجموعه منادیان بصیرت را در تولید سه‌گانه سفیر عشق» حمایت جدی نمی‌کرد قطعا از عهده تولید آن بر نمی‌آمدیم. به نظرم نهادی مانند بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای با تمهیدات و برنامه‌ریزی‌های بهتر می‌تواند بخشی از مشکلات این حوزه را حل کند.
جعفری در پایان می‌گوید: بازی، هنر-صنعت-رسانه‌ای است که ساعت‌ها مخاطب را بدون واسطه تحت اختیار خودش قرار می‌دهد و مخاطب با آن همذات‌پنداری می‌کند. به این معنا که مخاطب خودش را جای قهرمان آن بازی قرار می‌دهد و با او همراه می‌شود. بازی‌سازی به قدری اثرگذار، پول‌ساز و ثروت آفرین است که از منظر رسانه‌ای شرکت‌های بزرگ آمریکایی، اروپایی و آسیای شرقی روی آن سرمایه‌گذاری می‌کنند تا بتوانند به واسطه آن فرهنگ خودشان را در جهان اشاعه دهند. از منظر هنری هم، بازی اثر منحصر به فردی است که سرنوشت قهرمان آن در دست کاربری است که آن را هدایت می‌کند و در حوزه صنعتی بازی‌سازی گردش مالی فراوانی برای یک کشور به دنبال دارد.

بازی، ابزاری مناسب در فرهنگ‌سازی
عماد رحمانی، کارگردان بازی رایانه‌ای فصل قیام که البته چهره‌ای شناخته‌ شده‌ در صنعت بازی ایران هم دارد، درباره ایده ساخت این بازی به جام‌جم می‌گوید: بازی فصل قیام نسخه دوم سه‌گانه سفیر عشق است. ما در نظر داشتیم برای رده سنی نوجوانان روایتی تاریخی- مذهبی را در شکل و شمایل یک درام حرفه‌ای طراحی کنیم تا در ضمن فرهنگ‌سازی و انتقال مفاهیم دینی، به نوعی او را سرگرم هم بکند.
او درباره هدف ساخت بازی فصل قیام می‌گوید: داستان این بازی یک روایت شخصی و سرگرم‌کننده است. چون هدف صنعت بازی در وهله اول سرگرم کردن است. در واقع زمانی‌که مخاطب از بازی لذت می‌برد به محتوای آن هم توجه می‌کند؛ لذا تمام تلاش من در نگارش و کارگردانی این بازی این بود روایتی جذاب را به تصویر بکشم که مخاطب ابتدا از بازی کردن لذت ببرد و بعد به مفهوم آن بیندیشد. در نظر داشتیم اثری باکیفیت تولید کنیم تا ضمن فرهنگ‌سازی و داشتن محتوایی مستند و تاثیرگذار روی نوجوانان، قابل رقابت در بازارهای بین‌المللی هم باشد.
رحمانی، رده‌بندی سنی در بازی‌های رایانه‌ای را بر اساس نیاز گروه سنی ارزیابی می‌کند و ادامه می‌دهد: رده‌بندی سنی بازی فصل قیام، ۱۵+ است و میزان زد و خوردی که در بازی گنجانده‌شده برای این رده سنی آسیب زننده نیست.
او بازی فصل قیام را در حد مطلوبی برای نوجوانان ارزیابی می‌کند و می‌افزاید: از آنجا که کیفیت بازی سفیر عشق: روز واقعه بالاتر از نمونه‌های مشابه آن در داخل بود، استقبال قابل توجهی از آن شد. این بازی از محبوب‌ترین‌ها و پرفروش‌های دیجی‌کالا بود و البته بازی فصل قیام هم در همین مدت کمی‌که به بازار عرضه شده توانسته نظر مخاطبان را جلب کند. حتی به جرات می‌گویم فصل قیام شروعی قدرتمندتر نسبت به سفیر عشق: روز واقعه داشت.
رحمانی آینده بازی‌سازی در ایران را درخشان پیش‌بینی می‌کند و ادامه می‌دهد: راه ورود به صنعت بازی‌سازی، تخصص است. علاقه‌مندان بازی‌سازی باید بخوانند و تجربه کنند تا در این کار حرفه‌ای شوند.

این نویسنده و کارگردان در پایان با تاکید بر نقش نهادهای فرهنگی در عرصه این صنعت، خاطرنشان می‌کند: بازی‌سازی در ایران تا سال ۹۵ روند خوبی داشت اما پس از آن به دلیل خود حقیرپنداری مدیران این حوزه، این رشته در حد و اندازه بازی‌های موبایلی تنزل پیدا کرد تا اخیرا که خوشبختانه شاهد دوباره جان گرفتن آن هستیم. به نظرم اگر نگاه مسؤولان به این حوزه جدی‌تر باشد، در نهایت اتفاقات بزرگی رخ خواهد داد. مسؤولان باید از جوان‌های علاقه‌مند بازی‌سازی حمایت کنند؛ چرا که بدون حمایت آنها هیچ اقدامی‌ عملی نمی‌شود. این صنعت بسیار گران است اما اگر به نتیجه برسد کمکی بهینه‌ به اقتصاد کشور می‌کند.