بدون خط پایان

 این مهارت‌ها با تمرین و طی زمان در والدین رشد می‌کند و سپس با زیستن آنها به فرزندان منتقل می‌شود.

فرزندان ما بیش از ما در معرض استفاده از رسانه و محتوای رسانه هستند و یکی از نیازهای اساسی آنها برای داشتن زندگی سالم و آرامش در بزرگسالی این است که مهارت استفاده از رسانه و مدیریت رسانه را بلد باشند.

خبر یکی از مهم‌ترین محتواهای موجود در رسانه است که ما هر روز در معرض آن هستیم. ما وظیفه داریم فرزندانمان را در مقابل هر نوع از اخباری محافظت کنیم.

خبر، محتوای مناسب کودک نیست اما با بالا رفتن سن فرزندانمان و ورود آنها به دنیای نوجوانی و جوانی مانع‌شدن از دیدن و شنیدن اخبار امکان پذیر نیست و اینجا کار ما به عنوان والدین آغاز می‌شود و مدل رفتاری ما در مقابل دیدن و شنیدن اخبار به فرزندانمان رفتار درست را آموزش می‌دهد؛ کنترل احساسات، پرسشگری فعال، استفاده از تفکر انتقادی ازجمله مهارت‌هایی است که در زمان مواجهه با اخبار به آن نیاز داریم.

رفتار ما الگویی است برای نوجوانان و جوانان. گفتگوی آزاد درباره اخبار روز بدون جبهه‌گیری واضح و ایجاد تنش در خانه فضایی را ایجاد می‌کند که فرزندان روش درست تحلیل اخبار و حوادث روز را بیاموزند.

مراجعه به سایت‌ های خبری معتبر که منابع‌شان مشخص است و همچنین گفت‌وگو درباره اهداف پشت یک خبر و تحلیل خبر می‌تواند به نوجوانان و جوانان کمک کند که بین خبر زرد و خبر حقیقی تمیز قائل شوند و به دور از احساسات و هیجانات روز بتوانند اخبار را دنبال‌ کنند.

فیلم و سریال

فراگرفتن سوادرسانه مانند سواد خواندن و نوشتن الزامی است اما مانند سواد خواندن و نوشتن خط پایانی برایش نیست و ما هر روز باید در حال جست‌وجو و تحلیل باشیم. به سبب والدبودن نیاز است که در جریان فیلم و سریال و انیمیشن‌های روز قرار بگیریم، نقد و بررسی آنها را بخوانیم و حتی به عنوان بیننده‌ حرفه‌ای درباره کارگردان و حواشی غیر زرد فیلم جست‌وجو کنیم.

دیدن فیلم به روش اشتراکی که در قسمت‌های گذشته به آن پرداختیم یکی از بهترین روش‌ها برای فیلم دیدن با فرزندان است.

شما می‌توانید با مراجعه به سایت IMDB یا common sense media یا kodoumo (کدومو)، درباره رتبه‌بندی سنی کودکان و داستان فیلم و نقد و بررسی آن را مطالعه کنید.

کتاب

خواندن کتاب‌های داستانی یکی از لذتبخش‌ترین تفریحات است، اگر کتاب‌ها زمینه تاریخی نیز داشته باشد یا اقتباسی سینمایی یا سریالی از آن شده باشد می‌تواند زمینه خوبی برای گفت‌وگو و افزایش قدرت تحلیل و درک رسانه از سمت فرزندان ما باشد.

جاری‌بودن فرهنگ کتابخوانی در خانه باعث می‌شود فرزندان ما نیز به این عادت روی بیاورند، یکی از تلاش‌های والدین در جهت آموزش سوادرسانه دادن محتوای تمیز و مناسب به فرزندان است. محتوای رسانه‌ای خوب باعث تربیت ذائقه فرزندان و سوق‌دادن آنها به سمت محتوایی است که ارزش مصرف دارد.

کارشناس نما

در حوزه رسانه کارشناسان و تحلیل‌های فراوانی وجود دارد اما افرادی که سخنرانان قهاری هستند بیش از تحلیل، هیجان به مخاطب منتقل می‌کنند.

نمی‌توان از جذابیت سخنرانی و محتوایی که در اختیار مخاطب قرار می‌دهند چشمپوشی کرد اما آنها بیش از آنکه به شما ابزار تحلیل بدهند، گزاره‌هایی می‌دهند که تنها در موارد خاص مورد استفاده قرار‌می‌گیرد.

در حوزه رسانه روش‌های تحلیل متفاوتی وجود دارد؛ روش هدف‌محور برخی سخنرانان این‌طور است که هر محتوایی را به روشی تحلیل می‌کنند که به نتیجه مطلوب آنها برسد. هر محتوایی می‌تواند هم به صورت مستقل و هم در همجواری با باقی تولیدات رسانه بررسی شود.

در نظر گرفتن فرستنده و گیرنده و محتوای پیام و بررسی همه‌جانبه این سه فاکتور یکی از راه‌های اصلی تحلیل محتوای رسانه‌ای است، گزاره محوربودن یعنی تنها در نظر گرفتن چند فاکتور ظاهری مانند آنچه زمانی درباره مساله فراماسونری در میان سخنرانان حوزه رسانه و تحلیل فیلم مطرح بود و بیش از هر چیزی به گزاره‌های ظاهری توجه می‌کردند و هر فیلمی را با خط و خط‌کش این موضوع می‌سنجیدند. این سخنرانان در واقع به جای ماهیگیری به مخاطبان خود ماهی‌می‌دادند.

روش تحلیل صحیح یعنی در نظر گرفتن شرایط روز، اخبار، حواشی، چرایی ارسال پیام، انگیزه فرستنده و بررسی جامعه مخاطب.

درباره سخنرانان این حوزه، مریدپروری یکی از اصلی‌ترین نقاط ضعف است چرا که مریدان نمی‌توانند با دید باز به سخنان فکرکنند یا انتقادی به روش تحلیل آن وارد کنند و مریدپروری مانع از این می‌شود که هر فرد به‌صورت مجزا تحلیلی داشته باشد یا بپذیرد که در تحلیل مراد خود ممکن است خطایی وجود داشته باشد.

آرامش

در معرض رسانه‌بودن گرچه جذاب و گاهی ضروری است اما این مساله را در نظر بگیرید که همواره اطلاعات داشتن از همه چیز آرامش را از شما و خانواده می‌گیرد، بازبودن ما در مقابل حجم بالای ورودی اطلاعات و محتوایی که هر لحظه در رسانه تولید می‌شود نوعی اضطراب و استرس را به همراه دارد و ما هر لحظه منتظر رسیدن خبری هستیم و این چشم‌انتظاری نوعی نگرانی و عدم آرامش را به همراه‌دارد.
در خانواده زمانی را برای در دسترس نبودن معین کنید. پارکینگی برای موبایل و تبلت در نظر بگیرید که تمام خانواده آنها را در آنجا قرار دهند، زمان خاموشی برای تلویزیون داشته باشید، موبایل و تبلت و تلویزیون عضوی از خانواده نیستند بلکه ابزارهایی هستند که در زمان نیاز از آنها استفاده می‌کنید و در زمانی که نیازی به آنها ندارید باید از دسترس دور باشند.

به‌طور کلی این اصل را در نظر بگیرید که درست است که ما در عصر ارتباطات و حاکمیت رسانه قرار داریم اما ما خالقان رسانه هستیم و میزان مصرفمان در دست خودمان است نه صاحبان‌رسانه.

زهرا صالحی نیا - کارشناس سواد رسانه / ضمیمه چاردیواری روزنامه جام جم