استعمال دخانیات و تهدیدات آن بر سلامتی بدن
ناگفته نماند کارشناسان، حداکثر میزان دی اکسیدکربن مجاز تولیدی از سوی هر فرد را سالانه دو تن تعیین کرده‌اند ولی درحال حاضر متوسط جهانی این میزان تولید حدود چهار تن به ازای هر فرد است که البته درکشورهای مختلف دامنه تفاوت وسیعی دارد.
بدون شک، کاهش تولید کربن برای کنترل روند رو به افزایش گرمایش جهانی و سلامت تک‌تک ما مفید خواهد بود.
به‌همین دلیل ضروری است همه ما اقدامات مختلفی برای کاهش تولید گاز دی‌اکسیدکربن در رابطه با حمل‌ونقل، غذا، مصرف انرژی در خانه، مصرف آب و مدیریت مواد زائد و پسماندها انجام دهیم.
از همین رو با احمد یاری، مدرس دانشگاه و مشاور صنایع در حوزه سلامت، ایمنی و محیط‌زیست (HSE) گفتگو کرده‌ایم.
منظور از کاهش تولید کربن چیست؟ درواقع چرا باید به دنبال راه‌هایی برای کاهش تولید گاز دی‌اکسیدکربن باشیم؟
وقتی در مباحث زیست‌محیطی صحبت از کربن و انتشار یا تولید آن می‌کنیم منظورمان انتشار کربن در جو است که خود نتیجه انتشار دی‌اکسیدکربن به‌عنوان مظنون اصلی چالش گرمایش زمین به‌واسطه گازهای گلخانه‌ای (GHG) است. اغلب به دلیل فعالیت‌های انسانی، گازهایی در اطراف زمین تجمع پیدا می‌کند که باعث جذب و بازتاب پرتوهای خورشید (محدوده مادون‌قرمز یا فروسرخ) به داخل جو یا به عبارتی محبوس‌شدن آن در اطراف زمین شده و همین باعث بالارفتن دمای هوای اطراف زمین می‌شود. گرچه گازهای مختلفی مثل متان، دی‌اکسیدکربن و کلروفلروکربن‌ها (CFC)، دی‌اکسید نیتروژن و.... از گازهای گلخانه‌ای به‌شمار می‌روند ولی نقش دی‌اکسیدکربن در این گرمایش به‌دلیل میزان تولید و انتشار بیشتر از همه عوامل دیگر پررنگ‌تر است. به بیان ساده می‌توان عبارت رد پای کربن را به‌نوعی بیانگر این میزان انتشار دی‌اکسیدکربن دانست و هر چه فعالیت‌های ما رد پای کربن بیشتری از خود بر جا بگذارد در تغییرات اقلیمی سهم مهم‌تری ایفا می‌کنند. از این رو با توجه به بررسی روند تغییر اقلیم و گرمایش زمین، جوامع علمی و بین‌المللی درصددند با تنظیم برنامه‌ها و ایجاد اجماع و رسیدن به توافق و پایبندی به آن حداقل در سال‌های آینده روند انتشار کربن و گرمایش زمین را کاهش دهند.
تولید کربن چگونه طى امور معمول روزانه ما افزایش مى‌یابد؟
ردپای کربن در زندگی روزمره به دو دسته تقسیم می‌شود. یکی به‌طور مستقیم در حین انجام امور روزمره نظیر سوزاندن سوخت‌ها برای گرمایش و حرکت خودروها و... انتشار می‌یابد و بخشی از این ردپا به‌طور غیرمستقیم در تولید محصولات (دور از مصرف‌کننده) تولید و منتشرشده است.
به‌نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین اقدامات برای کاهش تولید کربن، مدیریت حمل‌ونقل است. بر این اساس هر یک از ما چگونه می‌توانیم مشارکت مؤثر داشته باشیم؟
مثلا برای رفتن به سرکار یا محل تحصیل بهتر است راه‌های مناسب‌تری پیدا کنیم. به‌طور متوسط به ازای هر یک لیتر سوخت مصرفی در موتور خودرو، بیشتر از 2.5 کیلوگرم گاز دی‌اکسیدکربن تولید می‌شود. به‌همین دلیل بهترین توصیه در این خصوص آن است که برای سفرهای کوتاه شهری از خودرو استفاده نکنید، زیرا مصرف سوخت و خروج گاز دی‌اکسیدکربن هنگام سرد بودن موتور خودرو خیلی بیشتر است. پس دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی، استفاده مشترک از خودروها و حمل‌ونقل عمومی مؤثرترین اقداماتی است که هر یک از ما می‌توانیم انجام دهیم. جالب آن‌که نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد وقتی فردی به‌تنهایی با خودرو حرکت کند در هر کیلومتر سه‌برابر بیشتر از وقتی‌که این فرد با قطار سفر کند، گاز دی‌اکسیدکربن تولید می‌شود.
توصیه می‌شود به‌جای پرواز از گزینه‌های حمل‌ونقل دیگری استفاده کنید. سفرهای هوایی از سریع‌ترین منابع رو به رشد تولید گاز دی‌اکسیدکربن در جهان است. البته جایگزینی حمل‌ونقل جاده‌ای با ریلی، استفاده از سوخت‌های جایگزین یا الکتریسیته و همچنین حرکت به‌سوی سوخت‌های سبز و انرژی‌های پاک از اقداماتی است که دولت‌ها می‌توانند انجام دهند اما نقش مردم در استقبال از برنامه‌های بدون خودرو، استقبال از ایجاد برخی الگوها نظیر کاهش سفرهای هوایی در کاهش و تولید انتشار کربن نیز بسیار تأثیرگذار هستند.
گفته می‌شود یکی از اقداماتی که به کاهش تولید کربن در زندگی روزانه ما کمک می‌کند، توجه به خرید محصولاتی است که در چرخه تولید کربن سهم کمتری دارند. انتخاب این محصولات چگونه باید صورت بگیرد؟
امروزه برای اطلاع‌رسانی و ایجاد نگرش عمومی نسبت به بحث انتشار کربن و رد پای کربن در برخی از کشورها اقدام به الصاق میزان برچسب رد پای کربن روی محصولات می‌کنند که خریدار می‌تواند علاوه بر توجه به مواردی مثل هزینه و کیفیت، میزان معادل وزنی دی‌اکسیدکربن تولیدشده در فرآیند تولید محصول و اثرگذاری نسبی بر چالش گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی را نیز در معیارهای خرید خود قرار دهد. چنان‌که کاهش مصرف (حرکت به سوی الگوهای مناسب مصرف) فاقد برچسب می‌تواند باعث کاهش میزان تولید و انتشار شود.
مدیریت مصرف انرژی در خانه با چه اقداماتی به کاهش تولید کربن کمک می‌کند؟
مواردی مانند استفاده از انرژی الکتریسیته و بالابردن بهره‌وری تجهیزات نیز می‌تواند راه‌حل مناسبی در این راستا باشد. در سطح کلان، راهکارهای پیشنهادی همان‌گونه که گفته شد شامل حرکت به سمت زندگی بدون خودرو و استفاده از حمل‌ونقل پاک، تجهیز ناوگان حمل‌ونقل عمومی و خودروهای شخصی به خودروهای برقی، کاهش مسافرت‌های هوایی، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی حاصل از تابش خورشید، باد و زمین‌گرمایی و نوسازی و بازسازی ساختمان‌ها می‌شود.
اما در خانه‌ها یکی از موارد مهم، جلوگیری از هدررفت برودت یا حرارت است که با روش‌های نوسازی و بازسازی ساختمان‌ها و همچنین تغییر در تجهیزات و فناوری آنها و همچنین افزایش بازده یا بازدهی آنها قابل انجام است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد کاهش مصرف مواد غذایی حیوانی به کاهش تولید کربن کمک می‌کند. این اثرگذاری چگونه اتفاق می‌افتد؟
بررسی‌ها نشان داده است کاهش مصرف گوشت حیوانات به 90 گرم برای هر فرد در روز در کل جهان بر سطح کربن تولیدی و سلامت تاثیر چشمگیری خواهد داشت. بر این اساس توصیه می‌شود از غذاهای محلی و مواد غذایی تولیدشده فصلی بیشتر استفاده شود. زیرا مواد غذایی تازه که در هر منطقه به‌صورت فصلی تولید می‌شوند، نیاز به انرژی کمتری برای تولید دارند و چرخه حرکت آنها از مزرعه تا سفره خانوار به سوخت کمتری نیاز دارد.
کاهش تولید پسماند و زباله خانگى چقدر در کاهش تولید کربن موثر است و چگونه باید براى آن فرهنگ‌سازى شود؟
در سال 2015 میزان پلاستیک تولیدی در جهان به حدود 380میلیون تن رسید که حدود 40درصد از آن در بخش بسته‌بندی مصرف شد. سهم پلاستیک‌ها در تولید پسماند در خانه‌ها بسیار مهم و انکارناپذیر است و میزان رد پای کربن در استخراج، پالایش، فرآورش و انتقال و تولید محصولات واسط و نهایی بسیار بالاست. از حدود 146میلیون تن پلاستیک مصرف‌شده در بسته‌بندی حدود 141میلیون تن آن به پسماند (زباله) تبدیل شد که عدد بسیار بزرگی است. پس رعایت توصیه‌های خانگی در بحث بسته‌بندی می‌تواند کمک بزرگی در این زمینه باشد. برخی پژوهشگران حتی معتقدند عادات غذایی ما نیز می‌تواند سهمی مشخص در رد پای کربن ایجاد کند که با بهینه‌کردن آن به کاهش میزان انتشار دی‌اکسیدکربن در جو کمک کرد.
چشم‌انداز بی‌توجهى به افزایش تولید کربن براى سلامت عمومى ما و نیز سایر موجودات زنده چه تبعاتی
خواهد داشت؟
ما راهی جز رسیدن به توسعه پایدار نداریم و این به معنی برآورده‌کردن نیازهای فعلی بدون در خطر انداختن نسل‌های بعد است و با این روش قطعا این توانایی نه‌تنها از آیندگان که از بشر امروز نیز در حال سلب‌شدن است. رسیدن به یک اجماع جهانی و همت بین‌المللی برای کاهش میزان رد پای کربن و تغییر سبک زندگی و نیز کنارگذاشتن نگاه مصرف‌گرایی صرف به محیط‌زیست می‌تواند بشر را از تبعات گرمایش جهانی کمی آسوده سازد؛ به نحوی که در برخی پژوهش‌ها فقط 30 سال برای جلوگیری از افزایش میزان دمای 2 درجه‌ای سطح و اطراف زمین فرصت تعیین شده است.
در بحث لزوم کاهش رد پای کربن این پرسش مطرح می‌شود که افزایش تولید دى‌اکسیدکربن چه اثرات تخریبى و عوارضى را بر سلامت عمومى ما خواهد داشت؟ احمد یاری در پاسخ این سؤال می‌گوید: «تغییرات آب‌وهوایی، گرمایش زمین، تغییر فصول سرد و تغییر در الگوی بارش‌ها را می‌توان از تبعات آن شمرد. به نحوی که مثلا در جنوب‌شرق آسیا بارش‌های سیل‌آسا و در برخی مناطق، خشکسالی را شاهد هستیم. همچنین افزایش سطح آب دریاها، کاهش PH و اسیدی‌شدن آب اقیانوس‌ها (فرآیندی که به‌عنوان اسیدی‌شدن اقیانوس شناخته می‌شود) و تغییرات اکولوژیکی گسترده ناشی از آن و همچنین به‌خطرافتادن تنوع زیستی از دیگر پیامدهای این پدیده است. حتی رویدادهای آب‌وهوایی باعث تحرکات قابل‌توجهی در جمعیت و افراد آسیب‌پذیر ازجمله در منطقه اقیانوس آرام و آمریکای مرکزی شده است.»
ناگفته نماند که افزایش آلودگی هوا با تولید دی‌اکسیدکربن بیشتر و ورود آن به چرخه زیستی می‌تواند به افزایش بیماری های تنفسی از جمله آسم و بیماری‌های انسدادی مزمن ریوی منجر شود. همچنین افزایش سروصدا باعث آسیب‌های شنوایی و افزایش استرس در جامعه خواهد شد.
پونه شیرازی - سلامت / روزنامه جام جم
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
