تشخیص سرطان با آزمایش خون آرزوی دیرینه پزشکان

از دیدگاه تئوری،‌ بافت‌برداری مایع می‌تواند به‌راحتی هر نوع تومور را قبل از این‌که بتوان آنها را لمس و شناسایی کرد یا در تصویربرداری دید، تشخیص ‌دهد.

در واقع بافت‌برداری مایع، آزمایشی است که روی نمونه خونی انجام می‌شود و هدف آن یافتن سلول‌های سرطانی یا بخش‌هایی از دی‌ان‌ای تومورهای بدخیم در حال گردش در جریان خون است.

همچنین با استفاده از این نوع آزمایش خون به دفعات می‌توان تغییرات مولکولی تومور را در طول روند بیماری شناسایی کرد.

این نوع آزمایش خون می‌تواند جراحان را از برداشتن نمونه‌های بافتی از توده‌ها و زخم‌های مشکوک به سرطان بی‌نیاز کند و درعین‌حال آنها بتوانند آن دسته از سلول‌های سرطانی را که بخش‌های مختلف بدن را هدف گرفته و سوزن و چاقوی کوچک جراحی هم به آنجا دسترسی ندارند تشخیص دهند.

در ضمن با این نوع آزمایش خون می‌توان نوع سرطانی که در حال ریشه کردن در بدن است و همچنین نوع درمان مناسب آن را تشخیص داد البته هنوز این نوع آزمایش خون عملی نشده است زیرا ردیابی علائم قطعی سرطان در لوله‌های حاوی نمونه‌های خون سخت است. بااین‌حال پیشرفت‌های خوبی در این سال‌های اخیر به دست آمده که بسیار امیدبخش است.

در یکی از نشریات علمی نتیجه ابتدایی اولین بررسی محققان در زمینه تشخیص سرطان با آزمایش خون منتشر شده بود.

در آن تحقیق، دانشمندان با استفاده از بافت‌ برداری مایع (آزمایش خون) از ۱۰هزار زن میانسال سالم داوطلب در آزمایش، در جست‌وجوی دی‌ان‌ای و پروتئین‌های چند نوع سرطان بودند.

این نوع آزمایش خون که هنوز تا تکمیل‌شدن خیلی راه دارد «در جست‌وجوی سرطان» (SEEK Cancer) نام دارد و محققان دانشگاه جانز‌هاپکینز آن را ابداع کردند و گواهینامه استفاده از این روش را به شرکت تشخیصی ترایو (Thrive) دادند.

محققان جانز‌هاپکینز در این بررسی روی زنان داوطلب، ۴۶ مورد تومور بدخیم یافتند که تا آن موقع با استفاده از تصویربرداری‌هایی مانند ماموگرافی و کولونوسکوپی تشخیص داده نشده بود.

همچنین در تحقیقی وسیع‌تر از جانب محققان مؤسسه‌ای در لندن به نام گریل (Grail) روی ۲۵هزار بزرگسال که سابقه مصرف سیگار داشتند، بافت‌برداری مایع برای تشخیص سرطان انجام شد.

در این تحقیق از تمام افراد سیگاری شرکت‌کننده در تحقیق، آزمایش خون صورت گرفت و محققان شرکت گریل در بافت‌های خونی این افراد علائم اولیه ژنومی از احتمال سرطان ریه یا سرطان‌های دیگر را در بدن فرد جست‌وجو کردند.

اگرچه آنها نتوانستند به‌طور دقیق سلول‌های سرطانی را با استفاده از آزمایش خون ردیابی کنند اما به نتایجی دست یافتند که معتقد بودند این نوع روش تشخیص سرطان سرانجام عملی خواهد شد.

چرا آزمایش خون، روش خوبی است؟

در بافت‌برداری مایع علاوه‌بر تکه‌های دی‌ان‌ای تومورها و پروتئین‌ها می‌توان به انواع دیگر نشانگرهای زیستی، مانند سلول‌های سرطانی که خودشان آزادانه در جریان خون شناور هستند، تکیه کرد.

یکی از محققان موسسه‌ملی‌سرطان آمریکا می‌گوید: «باور ما این است که تغییرات بسیاری در یک تومور سرطانی رخ می‌دهد و این سلول‌های بدخیم دچار مرگ و تکه‌تکه شده و وارد جریان خون می‌شوند.»

او تصریح می‌کند: « آنچه جست‌وجوی این سلول‌های سرطانی را مشکل می‌کند، این است که ممکن است فرد در مرحله اولیه ابتلا به سرطان یا انواع خاصی از سرطان باشد و هنوز تکه‌های دی‌ان‌ای تومورهای بدخیم به درون خون او وارد نشده باشد و در آزمایش خون متوجه آن نشود.»

آزمایش خون ایده‌آل در بافت‌برداری مایع باید هم دقیق باشد (جهش یا علائم دیگر که فقط در سرطان دیده می‌شود) و هم به کوچک‌ترین تومورهای سرطانی لازم است بسیار حساس باشد.

محققان «در جست‌وجوی سرطان» برای مقابله با این چالش، به دنبال جهش‌های خاص سرطانی روی ۱۶ژن و هشت پروتئینی هستند که با بروز سرطان مرتبطند و برای تشخیص آنها آزمایش‌های بسیار حساسی وجود دارد.

در یک تحقیق که از نسخه‌ به‌روزشده بافت‌برداری مایع استفاده شده بود، محققان جانز هاپکینز توانستند بیش از ۹۵درصد تومورهای تخمدان و کبد و ۷۰درصد سرطان‌های معده، لوزالمعده و مری را تشخیص دهند. اما آنها فقط ۳۳درصد تومور‌های سرطان سینه را تشخیص دادند و در عین حال فقط ۴۳درصد سرطان‌ها را در همان مرحله اول ابتلا شناسایی کردند البته برای این‌که کارایی بافت‌برداری مایع برای شناسایی مراحل اولیه انواع سرطان‌ها تایید شود، به تحقیقات پرهزینه دیگری نیاز است.

در بافت‌برداری مایع، صرفا شناسایی ساده سرطان هدف نیست، بلکه محققان می‌خواهند با استفاده از این نوع روش تشخیص سرطان، محل تومورهای سرطانی را هم شناسایی کنند. به گفته محققان، در انواع مختلف سرطان‌ها، جهش‌های متعددی مشاهده می‌شود. بنابراین اگر آنها را در خون بیابید، نمی‌توانید تشخیص دهید این جهش مربوط به سرطان لوزالمعده است یا سرطان ریه.

راه‌حل چیست؟

برای حل این مشکل، در برخی بافت‌برداری‌های مایع، محققان به جای بررسی تغییرات ژنی به دنبال تغییرات موجود در بیان‌های ژنی - چه خاموش و چه فعال - هستند.

چنین تغییراتی بیشتر در اندام‌های بدن رخ می‌دهند. چند قدم به بافت‌برداری مایع و تشخیص سرطان با استفاده از آزمایش خون قرار داریم و با این روش می‌توان به افراد در تشخیص زودهنگام سرطان کمک کرد.

سال گذشته سازمان غذا و داروی آمریکا نتایج اولین آزمایش‌های خون (بافت‌برداری مایع) را تایید کرد که در آن محققان در جست‌وجوی تکه‌های دی‌ان‌ای تومورها بودند؛ بنابراین پزشکان با این روش آزمایش خون می‌توانند داروهایی که جهش‌ها را هدف قرار می‌دهد، تجویز کنند.

دانشمندان هنوز در حال بررسی آزمایش‌های خونی هستند که بتوانند علائم اولیه سرطان و عود مجدد آنها در بیمارانی را به‌ سرعت تشخیص دهند که درمان سرطان خود را تکمیل کرده بودند.

شرکت‌هایی که در این زمینه تحقیق کرده‌اند، باید تاییدیه کارایی بافت‌برداری مایع برای تشخیص زودهنگام سرطان را دریافت کنند.

به این ترتیب با استفاده از آزمایش خون برای تشخیص زودهنگام سرطان، می‌توان جلوی مرگ‌های بسیاری را گرفت.

نتایج امیدبخش از آزمایش‌ها

هنوز هیچ نوع آزمایش خون تشخیص سرطان نتوانسته آن‌قدر دقیق باشد که تایید شود اما سازمان غذا و داروی آمریکا به تحقیق «در جست‌وجوی سرطان» محققان دانشگاه جانز‌هاپکینز با عنوان «ابزاری برای موفقیت» علاقه نشان داده و معتقد است این بررسی، ظرفیت نجات‌بخشی دارد و مسلما روزی می‌تواند انواع سرطان‌ها را در مراحل اولیه خود تشخیص دهد.

همچنین تعداد دیگری از شرکت‌هایی که در زمینه تشخیص سرطان با استفاده از آزمایش خون تحقیق می‌کنند، مانند بلوستار ژنومیکس (Bluestar Genomics) توانسته‌اند توجه سازمان غذا و داروی آمریکا را به خود جلب کنند.

شرکت بلوستار ژنومیکس امسال و در فروردین۱۴۰۰ فقط برای تشخیص سرطان لوزالمعده در افراد پرخطر و کسانی که تحت درمان سرطان قرار گرفته بودند و احتمال عود این بیماری در آنها می‌رفت، آزمایش خون انجام داد.

نتیجه این بررسی امیدوارکننده بود و محققان معتقدند موفقیت در استفاده از این نوع روش تشخیص سرطان، می‌تواند فرآیند تشخیص این بیماری مهلک را سرعت ببخشد.

مترجم: نادیا زكالوند - دانش / روزنامه جام جم
منابع: Scientific American و nihr.ac.uk